W zakładzie pracy wprowadzono od 16 kwietnia 2020 r. na trzy miesiące obniżenie wymiaru czasu pracy dla wszystkich pracowników o 20 proc. z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia za pracę. Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 4000 zł brutto przebywała od kilku miesięcy na zwolnieniu lekarskim w okresie ciąży. Urodziła dziecko 18 maja 2020 r. Jak obliczyć wysokość jej zasiłku macierzyńskiego?
Zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, a także urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub innej osobie ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko albo przyjęła na wychowanie:
- dziecko w wieku do 7. roku życia – w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia – i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
- w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia ( w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – jdo 10. roku życia).
Ile do wypłaty po porodzie
Wysokość zasiłku chorobowego została wyliczona z wartości 3451,60 zł (4000 zł – (4000 zł × 13,71 proc.) = 4.000 zł – 548,40 zł = 3452,60 zł) i nadal będzie ona otrzymywała zasiłek chorobowy w niezmienionej wysokości, gdyż jej podstawa zasiłkowa nie została przeliczona dla niższego wymiaru czasu pracy, bo nie nastąpiło to w miesiącu powstania niezdolności do pracy ani w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc powstania tej niezdolności do pracy.
Skoro poród nastąpił 18 maja 2020 r., pracodawca ustalając jej podstawę zasiłkową, wyliczy wartość zasiłku macierzyńskiego z kwoty 2761,28 zł miesięcznie (4000 zł × 80 proc. = 3200 zł; 3200 zł – (3200 zł × 13,71 proc.) = 3200 zł – 438,72 zł = 2761,28 zł). Wartość ta będzie stanowić podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przez cały okres jego płatności – zarówno za okres najbliższych miesięcy, gdy obowiązuje obniżenie wymiaru czasu pracy w danym zakładzie pracy, jak również później podczas dalszego korzystania przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Zasiłek macierzyński przysługuje bez okresu wyczekiwania i wypłacany jest w wysokości 100 proc., 80 proc. lub 60 proc. podstawy wymiaru. Wysokość zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego jest uzależniona od sposobu i terminu złożenia wniosku o udzielenie urlopu. Wysokość zasiłku macierzyńskiego w odniesieniu do urlopu ojcowskiego wynosi 100 proc. [tabela]
Rodzaj urlopu określi rodzaj świadczenia
| Wysokość zasiłku | Rodzaj urlopu | Uwagi | ||||
| 100 proc. | Urlop ojcowski | Pełny wymiar urlopu | ||||
| Urlop macierzyński/urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego | Pełny wymiar urlopu macierzyńskiego/urlopu na warunkach macierzyńskiego, gdy urlop rodzicielski jest udzielany bez jednego wniosku matki o całość uprawnień (urlop macierzyński + urlop rodzicielski w ciągu 21 dni od daty porodu) | |||||
| Urlop rodzicielski | Wymiar do 6/8 tygodni w zależności od liczby dzieci urodzonych przy porodzie, gdy urlop rodzicielski jest udzielany bez jednego wniosku matki o całość uprawnień (nie został złożony wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za urlop macierzyński + urlop rodzicielski w ciągu 21 dni od daty porodu) | |||||
| Urlop rodzicielski | Wymiar do trzech tygodni w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do 7. roku życia (w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia) | |||||
| 80 proc. | Urlop macierzyński/urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego | Pełny wymiar urlopu macierzyńskiego/urlopu na warunkach macierzyńskiego, gdy urlop udzielany jest łącznie z urlopem rodzicielskim w pełnym wymiarze (został złożony wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za urlop macierzyński + urlop rodzicielski w ciągu 21 dni od daty porodu) | ||||
| Urlop rodzicielski | Pełny wymiar urlopu rodzicielskiego, gdy urlop udzielany jest na podstawie wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za urlop macierzyński + urlop rodzicielski w ciągu 21 dni od daty porodu | |||||
| 60 proc. | Urlop rodzicielski | Wymiar po 3/6/8 tygodniach po porodzie, gdy urlop rodzicielski jest udzielany bez jednego wniosku matki o całość uprawnień (nie został złożony wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za urlop macierzyński + urlop rodzicielski w ciągu 21 dni od daty porodu) | ||||
Tak jak chorobowy
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustala się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego jako przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku (uwzględniając pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, gdy trwało ono krócej niż 12 miesięcy). Często zdarza się, że przed urlopem macierzyńskim pracownica była niezdolna do pracy i dlatego podstawą wymiaru zasiłku macierzyńskiego staje się kwota wynagrodzenia, którą przyjęto do obliczenia zasiłku chorobowego. Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe (13,71 proc.).
Przestój ekonomiczny
Przyjmując założenie, że przedsiębiorca, u którego wystąpił określony spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19, obniżył pracownikom wymiar czasu pracy maksymalnie o 20 proc., nie więcej niż do 0,5 etatu, lub wprowadził przestój ekonomiczny z obniżeniem wynagrodzenia pracownikom z uwzględnieniem poziomu wynagrodzenia minimalnego za pracę, padają pytania, jak te działania przekładają się na wysokość zasiłków. Tymczasem skorzystanie przez pracodawców z rozwiązań mających na celu ochronę miejsc pracy i przeciwdziałanie negatywnym skutkom epidemii SARS-CoV-2 nie powinno generować kłopotów z wyliczaniem podstaw zasiłkowych, gdyż w tym zakresie przepisy się nie zmieniły. W dalszym ciągu stosujemy ogólne zasady oparte na ustawie zasiłkowej.
Skorzystanie przez pracodawców z możliwości obniżenia wymiaru czasu pracy pracownikom w oparciu o art. 15g ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych należy traktować dla celów zasiłkowych jak „klasyczną” zmianę etatu, czyli wyliczenia należy wykonywać zgodnie z art. 40 ustawy zasiłkowej. W myśl tej regulacji w razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach ją poprzedzających. Przepis ten ma zastosowanie przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego, a tym samym także zasiłku macierzyńskiego.
Obniżenie wymiaru czasu pracy w trakcie trwającej nieobecności w pracy podwładnej pobierającej zasiłek chorobowy z tytułu nieprzerwanej niezdolności do pracy przypadającej na okres ciąży nie ma wpływu na podstawę wymiaru tego świadczenia, gdyż obniżenie wymiaru czasu pracy nie nastąpiło ani w miesiącu powstania niezdolności do pracy, ani w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc powstania tej niezdolności do pracy.
Zmiana wymiaru czasu pracy wprowadzona przez pracodawcę – zgodnie z porozumieniem zawartym z pracownikami – będzie wpływała na ustalanie wartości podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego od dnia urodzenia dziecka, gdyż poród nastąpi w trakcie obowiązywania w firmie obniżonego wymiaru czasu pracy. Wydawać by się mogło, że skoro pomiędzy pobieraniem zasiłku chorobowego a pobieraniem zasiłku macierzyńskiego nie ma przerwy, a na pewno nie ma przerwy wynoszącej co najmniej trzy miesiące kalendarzowe, to obniżenie wymiaru czasu pracy nie powinno wpływać na wysokość świadczenia przysługującego z tytułu urodzenia dziecka. Zdaniem ZUS, co wyjaśnił w pkt. 313 komentarza do ustawy zasiłkowej (dostępnego na stronie internetowej www.zus.pl), jeżeli między poszczególnymi okresami pobierania zasiłków miała miejsce zmiana wymiaru czasu pracy, to podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego musi zostać ustalona na nowo. Zmiana wymiaru etatu nastąpiła podczas pobierania zasiłku chorobowego i w momencie rozpoczynania wypłaty zasiłku macierzyńskiego pracownicę obowiązuje obniżony wymiar czasu pracy i tym samym podstawa zasiłkowa wyliczana będzie z wynagrodzenia obowiązującego dla nowego – niższego – wymiaru czasu pracy.
Konieczność wyliczenia podstawy zasiłkowej, jaka będzie służyła do wypłaty zasiłku macierzyńskiego z wynagrodzenia dla obniżonego wymiaru czasu pracy, będzie miała negatywne konsekwencje finansowe dla pracownicy przez cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego. Nawet jeśli w danym zakładzie przestanie obowiązywać obniżenie wymiaru czasu pracy i pracownicy powrócą do swoich pełnych wymiarów etatu, to dla kobiety przebywającej w tym czasie na urlopie macierzyńskim lub urlopie rodzicielskim nie ma podstaw do przeliczenia podstawy zasiłkowej i podniesienia jej wartości, jaka obowiązywała przy pełnym etacie. [przykłady 1 i 2]
przykład 1
W czasie trwania urlopu
W zakładzie pracy od 1 maja 2020 r. wprowadzono na trzy miesiące obniżenie wymiaru czasu pracy dla wszystkich pracowników o 20 proc., z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia za pracę. Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 4000 zł brutto przebywała od kilku miesięcy na zwolnieniu lekarskim w okresie ciąży, dziecko urodziła 30 kwietnia 2020 r. Pracodawca ustalając jej podstawę zasiłkową, wyliczy wartość zasiłku macierzyńskiego z kwoty 3451,60 zł miesięcznie (4000 zł – (4000 zł × 13,71 proc.) = 4000 zł – 548,40 zł = 3452,60 zł). Wartość ta będzie stanowić podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przez cały okres jego płatności – zarówno za okres najbliższych miesięcy, gdy obowiązuje obniżenie wymiaru czasu pracy w danym zakładzie pracy, jak również później, podczas dalszego korzystania przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Pracodawca nie może wyliczyć podstawy zasiłkowej z wynagrodzenia po obniżeniu wymiaru czasu pracy, bo stało się to w czasie trwania urlopu macierzyńskiego.
przykład 2
Pracownica nieobjęta porozumieniem
W danym zakładzie pracy od 20 kwietnia 2020 r. wprowadzono na trzy miesiące obniżenie wymiaru czasu pracy dla pracowników, którzy nie korzystają z długotrwałych zwolnień lekarskich o 20 proc., z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia za pracę. Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 4000 zł brutto przebywała od kilku miesięcy na zwolnieniu lekarskim w okresie ciąży i nie została objęta porozumieniem o obniżeniu wymiaru czasu pracy. Zakładając, że urodziła dziecko 10 czerwca 2020 r., nie będzie miała przeliczanej podstawy zasiłkowej. Pracodawca ustalając jej podstawę zasiłkową, wyliczy wartość zasiłku macierzyńskiego z takiej samej kwoty, jaką przyjmował do wypłaty zasiłku chorobowego.
Podstawa prawna:
• art. 40 i art. 41 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• art. 15g ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 895)
