Odpowiadamy na najważniejsze pytania dotyczące zwolnień ze składek ZUS na podstawie tarczy antykryzysowej 3.0.

Osoba z ulgą na start może nie płacić składek tylko za dwa miesiące

▶ Prowadzę działalność od stycznia 2020 r. Korzystam z ulgi na start. Nie występowałem wcześniej o zwolnienie ze składek, bo dowiedziałem się, że mi nie przysługuje. Podobno jednak teraz taka możliwość istnieje. Czy mogę zwrócić się o zwrot składki zdrowotnej za maj i kwiecień, którą już opłaciłem?
Tak, ostatnia nowelizacja specustawy o COVID-19 wprowadziła możliwość zwolnienia ze składek dla osób korzystających z ulgi na start. Do 16 maja nie było to możliwe, bo art. 31zo ust. 2 specustawy wprowadzał zasadę, że płatnik będący osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), opłacający składki wyłącznie na własne ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, może być na swój wniosek zwolniony z obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także na fundusze. Odesłanie do art. 8 ust. 6 ustawy systemowej powodował, że pomocą nie byli objęci korzystający z ulgi na start, mimo że są zobowiązani do opłacania składki zdrowotnej. Nie są oni bowiem traktowani przez ustawę systemową jak osoby prowadzące pozarolniczą działalność, są natomiast na mocy art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców uważani za osoby prowadzące działalność gospodarczą. Różnica wydawałoby się niewielka, lecz znacząca w skutkach.
Ta sytuacja uległa zmianie wraz z nowelizacją specustawy i nowo dodanym art. 31zo ust. 2b. Na jego mocy ze zwolnienia ze składki zdrowotnej może skorzystać także przedsiębiorca korzystający z ulgi na start. Warunkiem jest, aby prowadził działalność przed 1 kwietnia 2020 r. oraz spełnił warunki dotyczące przychodu i dochodu. Otóż zwolnienie będzie przysługiwało osobom, których przychód w pierwszym miesiącu, za który składany jest wniosek o zwolnienie, nie przekroczył trzykrotności prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia, a więc znanego limitu 15 681 zł. Jeśli jednak przychód przedsiębiorcy próg ten przekroczył, to nadal może ubiegać się o zwolnienie, o ile dochód za pierwszy miesiąc, za który składany jest wniosek, nie przekroczył 7000 zł.
Przy czym to, co odróżnia zwolnienie przewidziane dla osób korzystających z ulgi na start od obowiązujących dotychczas rozwiązań dla prowadzących pozarolniczą działalność, jest to, że ci pierwsi mogą skorzystać ze zwolnienia jedynie za kwiecień i maj, z wyłączeniem marca, podczas gdy ci drudzy – także za marzec.
Skoro w opisywanej sytuacji przedsiębiorca składki za kwiecień już zapłacił, to jeśli złoży wniosek o zwolnienie, na jego koncie powstanie nadpłata. Powinien więc złożyć wniosek o zwolnienie za kwiecień i maj oraz wniosek o zwrot nadpłaty, a więc opłaconej składki zdrowotnej za kwiecień.
Podstawa prawna
• art. 8 ust. 6 i 6a ust. 17 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• art. 31zo ust. 2 i 2b ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 424)

Dochód poniżej 7 tys. zł w marcu nie upoważnia do zwolnienia w kwietniu

▶ Prowadzę działalność gospodarczą, nikogo nie zatrudniam. Moje przychody przekraczały limity, więc nie mogłam skorzystać ze zwolnienia ze składek. Wiem, że teraz jest to możliwe. W marcu mój przychód wynosił ok. 17 tys. zł, a dochód ok. 6 tys. zł. W kwietniu dochód wyniósł ok. 7,5 tys. zł przy porównywalnym przychodzie. Maj zapowiada się bardzo podobnie do kwietnia. Czy mam prawo do zwolnienia ze składek na nowych zasadach?
Nie, w opisanej sytuacji nie przysługuje przedsiębiorcy prawo do zwolnienia ze składek nawet na mocy nowych przepisów specustawy, które weszły w życie 16 maja 2020 r. Do tej daty z tego rodzaju pomocy niezatrudniający nikogo przedsiębiorca mógł skorzystać, jeśli prowadził działalność przed 1 kwietnia 2020 r., a jego przychód w pierwszym miesiącu, za jaki ubiega się o zwolnienie, nie przekroczył 15 681 zł. Maksymalnie zwolnienie obejmuje trzy miesiące: od marca do maja 2020 r. Gdy jego przychód przekraczał wskazany limit, to niezależnie od tego, jak niski był jego dochód, składki trzeba było wnosić.
Zmieniło się to wraz z nowelizacją specustawy o COVID-19 w ramach tarczy 3.0. Zgodnie z nowo dodanym art. 31zo ust. 2a na zwolnienie mogą liczyć także ci prowadzący działalność, których przychód przekroczył limit 15 681 zł. Podobnie jak w przypadku osób dotychczas uprawnionych do ulgi, musiały jednak prowadzić działalność gospodarczą przed 1 kwietnia 2020 r. Ponadto dochód w pierwszym miesiącu, za który składany jest wniosek o zwolnienie, nie może przekraczać 7 tys. zł. Jest to rozwiązanie bliźniacze do tego stosowanego od 16 maja 2020 r. dla korzystających z ulgi na start.
W opisywanej sytuacji ważne jest jednak to, że dochód mieszczący się w limicie 7 tys. zł dotyczy marca 2020 r. Tymczasem zwolnienie ze składek osób, których przychód przekraczał 15 681 zł, dotyczy jedynie kwietnia i maja, a nie marca–maja. Dlatego też pierwszym miesiącem, za który można się ubiegać o zwolnienie, jest kwiecień. I to dochód z kwietnia należy brać pod uwagę, ewentualnie z maja, jeśli przedsiębiorca ubiega się o zwolnienie tylko za ten miesiąc.
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 2 i 2a ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)

Przy uldze na start zwrotu nadpłaty można się domagać za kwiecień i maj

▶ Do końca kwietnia opłacałam tylko składkę zdrowotną z tytułu prowadzenia działalności, bo korzystałem z ulgi na start. Za maj muszę już opłacić składki na wszystkie ubezpieczenia. Mam na razie przychód nieprzekraczający średnio 10 tys. zł. Na jakich zasadach przysługuje mi zwolnienie ze składek?
Zwolnienie ze składek w takiej sytuacji przysługuje za kwiecień i maj. W marcu i kwietniu przedsiębiorca korzystał z ulgi na start, co jeszcze do niedawna wykluczało skorzystanie ze zwolnienia. Jednak nowelizacja wprowadziła możliwość zwolnienia ze składek dla takiej kategorii przedsiębiorców, ale tylko w stosunku do składek za kwiecień i maj.
Obecnie przedsiębiorca może wystąpić do ZUS o zwolnienie za kwiecień i maj i jednocześnie z wnioskiem o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej za kwiecień. Nie może natomiast domagać się zwrotu składki zdrowotnej za marzec.
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 2 i 2b ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
Osoba opłacająca preferencyjne składki z wysokim przychodem ma prawo do zwolnienia
▶ Od roku prowadzę działalność gospodarczą i korzystam z preferencyjnych składek, które opłacam od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Nikogo nie zatrudniam. Nie spełniałam warunków do skorzystania ze zwolnienia ze składek, bo mam zbyt wysoki przychód. Czy mam prawo do zwolnienia na obecnych zasadach?
Wszystko zależy od tego, jaki dochód osiąga przedsiębiorca w pierwszym miesiącu ubiegania się o zwolnienie ze składek. Jeśli nie przekroczył 7 tys. zł, ulga jest możliwa, przy czym może dotyczyć jedynie należności za kwiecień i maj 2020 r. Nie ma natomiast znaczenia, czy składki opłacane są w wysokości niższej niż podstawowa (60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia). Zwolnienie dotyczy osób, które opłacają zarówno pełne składki na ubezpieczenie społeczne, jak i preferencyjne (art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz tzw. mały ZUS (art. 19c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Znaczenie będzie jednak miało opłacanie składek w wysokości wyższej niż podstawowa. Zwolnienie w takim przypadku także jest możliwe, z tym jednak ograniczeniem, że miesięczna podstawa wymiaru składki chorobowej nie może przekraczać 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, zaś roczna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych – 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia. Gdy przedsiębiorca opłaca dobrowolnie wyższą składkę, zwolnienie będzie przysługiwało tylko do wysokości składek opłacanych od podstawy wynoszącej 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Nadwyżkę przedsiębiorca będzie musiał opłacić sam.
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 2–2a i ust. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 18a i art. 19c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)

Zatrudniający młodocianych bez limitów przychodów i dochodów

▶ Mam małą firmę, zatrudniam dwóch uczniów, którzy nie skończyli jeszcze 18 lat. Nie złożyłem dotychczas wniosku o zwolnienie ze składek, bo powiedziano mi, że takich osób nie wlicza się do zatrudnionych i ZUS traktuje mnie jak osobę, która nikogo nie zatrudnia. Nie spełniałem dotychczas warunków dotyczących przychodu, lecz słyszałem, że teraz istotny jest tylko dochód. Czy to prawda? Czy mogę skorzystać ze zwolnienia?
Tak, zwolnienie ze składek będzie możliwe. Nie będzie jednak nawet konieczne wykazywanie osiąganego dochodu.
Zgodnie z art. 31zo ust. 6 liczbę ubezpieczonych, od których zależy rodzaj przysługującej ulgi, oblicza się, nie uwzględniając ubezpieczonych będących pracownikami młodocianymi. Pojawiła się więc wątpliwość, jak traktować przedsiębiorców, którzy zgłaszają do ubezpieczeń wyłącznie młodocianych – czy jak płatników określonych w art. 31zo ust. 1 (płatników zgłaszających do ubezpieczeń mniej niż 10 osób), czy może prowadzących pozarolniczą działalność określoną w ust. 2. Ma to ogromne znaczenie, bo w pierwszym przypadku nie jest istotny przychód, a w drugim – przychód musi się mieścić w limitach. Wątpliwości te rozwiązał nowo dodany art. 31zo ust. 7, który stwierdza wprost, że w przypadku płatnika zgłaszającego do ubezpieczeń społecznych wyłącznie pracowników młodocianych, zwolnienie z obowiązku opłacania nieopłaconych należności następuje na zasadach określonych w ust. 1, a więc jak dla płatników zgłaszających do ubezpieczeń mniej niż 10 osób. A to oznacza, że pod uwagę nie jest brany ani przychód, ani dochód przedsiębiorcy.
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 6–7 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)

POSTOJOWE

Świadczenie także dla przedsiębiorców startujących od marca

▶ Prowadzenie działalności gospodarczej rozpocząłem 1 marca. Obecnie korzystam z ulgi na start, opłacam więc tylko składkę zdrowotną. Moje przychody w kwietniu były niższe o ok. 20 proc. w stosunku do marca. Słyszałam, że są jakieś zmiany w przepisach. Czy mogę ubiegać się o świadczenie postojowe?
Tak, po zmianach wprowadzonych przez ostatnią nowelizację specustawy o COVID-19 w ramach tarczy 3.0 możliwe jest otrzymanie świadczenia postojowego w opisywanej sytuacji. Do 16 maja nie było to możliwe, bo warunkiem otrzymania świadczenia było prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed 1 lutego 2020 r. Otrzymanie świadczenia było możliwe w dwóch przypadkach:
  • gdy przedsiębiorca nie zawiesił prowadzenia działalności oraz jeżeli przychód uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie był o co najmniej 15 proc. niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc;
albo
  • gdy przedsiębiorca zawiesił prowadzenie działalności po 31 stycznia 2020 r.
Nowelizacja zmieniła jednak ten wymóg i teraz warunkiem uzyskania zwolnienia jest prowadzenie działalności przed 1 kwietnia 2020 r.
Skoro więc w opisywanej sytuacji przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności 1 marca 2020 r. i zanotował spadek przychodów, to ma prawo do świadczenia postojowego.
Podstawa prawna
• art. 15zq ust. 1 i 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)

Zawieszenie działalności w marcu bez wpływu na wypłatę

▶ Rozpoczęłam prowadzenie działalności gospodarczej od początku lutego 2020 r. Wcześniej prowadziłam tzw. nieewidencjonowaną działalność. W marcu jednak moja sytuacja stała się tak fatalna (przychód spadł o połowę), że z końcem miesiąca zawiesiłam prowadzenie działalności. Czy mogę ubiegać się o świadczenie postojowe?
Tak, przedsiębiorca ma prawo do świadczenia postojowego. Nowelizacja specustawy o COVID-19 zmieniła graniczną datę prowadzenia działalności, od której zależy prawo do świadczenia postojowego. Dotychczas był nim 1 lutego 2020 r. Świadczenie przysługiwało osobie, która prowadziła działalność przed tą datą. Po zmianach jest to 1 kwietnia.
W opisywanej sytuacji przedsiębiorca prowadził działalność przed 1 kwietnia, a więc spełnia warunki do uzyskania świadczenia. Nie ma znaczenia, że działalność została zawieszona z końcem kwietnia.
Podstawa prawna
• art. 15zq ust. 1 i 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)

ŚWIADCZENIA

Niewykonywanie pracy w szczególnych warunkach zaliczone do stażu wymaganego do emerytury pomostowej

▶ Do czasu epidemii pracowałem na etacie na stanowisku związanym z wykonywaniem pracy szczególnej. Teraz nie pracuję, bo u pracodawcy jest przestój. Na razie nie zostałem zwolniony, lecz jeśli do tego dojdzie, chciałbym wystąpić o emeryturę pomostową. Tymczasem z moich wyliczeń wynika, że do wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach brakuje mi dosłownie kilku miesięcy. Czy to, że nie wykonuję pracy z powodu epidemii, będzie miało jakieś znaczenie dla ZUS przy wydawaniu decyzji o pomostówce?
Okres niewykonywania pracy w szczególnych warunkach z powodu epidemii COVID-19 zostanie uwzględniony w stażu pracy potrzebnym do uzyskania emerytury pomostowej. Zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. Są to prace wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Ustawa określa, jakie dokładnie prace należy zakwalifikować do tej kategorii.
Z kolei emerytura pomostowa przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:
  • urodziła się po 31 grudnia 1948 r.;
  • ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
  • osiągnęła wiek co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
  • ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
  • przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
  • po 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;
  • nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.
Na mocy zaś art. 56 ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 okresy niewykonywania w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii w związku z COVID-19 zostaje zaliczony do wymaganego stażu pracy. Dotyczy to tych zawodów (stanowisk), których przedstawiciele mają prawo do nabycia uprawnień emerytalnych lub quasi-emerytalnych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Wspomniana ustawa do tej kategorii zaliczyła:
  • pracę nauczycielską wykonywaną przez nauczycieli – dla celów świadczenia kompensacyjnego;
  • pracę górniczą – dla celów górniczej emerytury;
  • pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – dla celów emerytury pomostowej.
Przy czym warunkiem zaliczenia okresu niewykonywania tych prac do wymaganego stażu jest pozostawanie w tym czasie w stosunku pracy i gotowość pracownika do wykonywania pracy oraz wykonywanie tej pracy w miesiącu poprzedzającym zaprzestanie lub ograniczenie działalności przez pracodawcę w związku z COVID-19.
Podstawa prawna
• art. 56 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875)
• art. 3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924)
• art. 33 i art. 50c ustawy z 17 października 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. 2020 r. poz. 53; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)

Ustawa na razie nie gwarantuje dodatkowego opiekuńczego, lecz resort to zmienia

▶ Mam pięcioletnie dziecko, które od połowy marca nie uczęszcza do przedszkola z powodu epidemii. Złożyłam wniosek o zasiłek opiekuńczy za kolejny okres (od 25 maja), lecz dowiedziałam się, że taki zasiłek ponoć już mi nie przysługuje. Jak jest naprawdę? Czy mogę się spodziewać zasiłku?
Sytuacja prawna jest rzeczywiście skomplikowana. Wszystko przez ostatnią nowelizację specustawy o COVID-19. Zmiana, które weszła w życie 25 maja, zniosła prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego dla rodziców dziecka do lat ośmiu z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu epidemii COVID-19. Ze specustawy wynika, że obecnie przysługuje ono jedynie rodzicom dziecka legitymującego się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.
Zasiłek będzie też przysługiwał z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dorosłą osobą niepełnosprawną z powodu zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu epidemii COVID-19, do których uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej stoi jednak na stanowisku, że prawo do zasiłku wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z 14 maja 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 wydłużono do 14 czerwca możliwość korzystania z tego świadczenia.
Wielu prawników zwracało jednak uwagę, że rozporządzenie nie może rozszerzać wobec przepisów rangi ustawowej kręgu uprawnionych do zasiłku. Niezależnie od zapewnień resortu pracy twórcy tarczy 4.0 – obecnie jest omawiana przez parlament – postanowili jednak sprawę jednoznacznie rozstrzygnąć i przedstawili propozycję przepisów ustawowych rozszerzających prawo do zasiłku do 28 czerwca. Obowiązywałby on z mocą wsteczną od 25 maja.
Przepis ten prawdopodobnie zostanie uchwalony w proponowanym kształcie. Problem z zasiłkiem rozwiąże się więc niejako sam, bo przepisy nie będą dawały pola do manewru. Jednak mimo że przed uchwaleniem tarczy 4.0 dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie jest należny, zostanie on prawdopodobnie wypłacony.
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• rozporządzenia Rady Ministrów z 14 maja 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U. poz. 855)

Spór z pracodawcą o zasiłek może rozstrzygnąć ZUS

▶ Wychowuję czteroletnie dziecko. Poinformowałam pracodawcę, że chcę nadal korzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Pracodawca stwierdził jednak, że zasiłek mi się nie należy, bo w przepisach jest błąd, więc ZUS nie zwróci mu wypłaconych bezprawnie zasiłków. Co mogę zrobić w tej sytuacji?
O kontrowersjach związanych z dodatkowym zasiłkiem opiekuńczym pisaliśmy wyżej. O ile w przypadku prowadzących pozarolniczą działalność i osób zatrudnionych u płatników zgłaszających do ubezpieczeń do 20 osób, sprawa jest o tyle ułatwiona, że zasiłki wypłaca sam ZUS. Tak więc to sam zakład zdecyduje, czy wypłacać zasiłki już teraz (zgodnie ze stanowiskiem MRPiPS), czy może poczekać na uchwalenie tarczy 4.0, w ramach której zostanie (najprawdopodobniej) wprowadzony przepis, na mocy którego prawo do tego świadczenia od 25 maja otrzymają także rodzice zdrowych dzieci do lat ośmiu bez orzeczenia o niepełnosprawności. Jednak w przypadku większych płatników o wypłacie decyduje płatnik. Jeśli wypłaci zasiłki bezprawnie, musi się liczyć z tym, że ZUS będzie żądał ich zwrotu właśnie od płatnika. Nie dziwi więc, że niektórzy pracodawcy w tej sytuacji zasiłku nie wypłacają. Pamiętajmy jednak, że zasiłek powinien być wypłacony w ciągu 30 dni od dostarczenia ostatniego dokumentu. Tarcza 4.0 zostanie prawdopodobnie uchwalona wcześniej.
Nie wszyscy pamiętają, lecz ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zawiera przepisy o zasiłku opiekuńczym dla osób, które muszą opiekować się dzieckiem, bo doszło do nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem. Limit roczny tego zasiłku wynosi 60 dni, przy czym z tej samej puli dni zasiłkowych korzysta rodzic opiekujący się chorym dzieckiem, gdy szkoła lub przedszkole normalnie funkcjonują. Specustawa o COVID-19 wprowadziła jednak dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie wliczany do tego limitu.
Teoretycznie także w przypadku zamknięcia szkół z powodu epidemii przysługiwałby „zwykły zasiłek opiekuńczy”. W tym jednak przypadku pojawia się wątpliwość, czy skoro zamknięcie przedszkola miało miejsce w połowie marca, to w maju można mówić o nieprzewidzianym zamknięciu. Dodatkowy zasiłek uwarunkowany był zamknięciem placówek z powodu właśnie epidemii.
Tak jak pisałam, opisywana sytuacja prawdopodobnie rozwiąże się w najbliższym czasie wraz z wejściem w życie tarczy 4.0. Jednak gdyby tak się nie stało, pracownicy nie pozostaje nic innego, jak poinformować o całej sprawie ZUS, który rozstrzygnie spór.
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 32 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)

Dodatkowe świadczenie możliwe nawet po otwarciu przedszkoli

▶ Pracuję na etacie. Moje dziecko od połowy marca nie uczęszcza do przedszkola z powodu epidemii. Ostatnio placówka została jednak otwarta, lecz z uwagi na ryzyko zarażenia córki chcę ją jeszcze zatrzymać w domu. Czy zasiłek zostanie mi przedłużony, czy muszę składać wniosek na odrębnym druku, gdzie wskażę powody nieposłania dziecka do przedszkola?
Obecnie obowiązujące regulacje nie dają rodzicom prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego od 25 maja, przy czym wątpliwości powinny rozstrzygnąć przepisy procedowane przez parlament w ramach tarczy 4.0. Jeśli zostaną uchwalone w zaproponowanym kształcie, rodzice z pewnością będą mogli skorzystać z dodatkowego opiekuńczego. Ale rozpatrując opisywaną sytuację, trzeba zauważyć, że ani z obecnych, ani z procedowanych regulacji nie wynika uprawnienie do pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, gdy żłobek lub przedszkole jest już otwarte. Stanowisko rodzica w tej kwestii nie ma znaczenia. Pojawia się jednak kolejna wykładnia przepisów Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które zapewnia, że w takiej sytuacji nadal będzie należny. Wszystko za sprawą rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19. Zgodnie z par. 3 dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje również ubezpieczonemu oraz funkcjonariuszowi, którzy podejmą decyzję o osobistym sprawowaniu opieki, jednak nie dłużej niż do dnia 14 czerwca 2020 r. Rozporządzenie weszło w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od 25 maja 2020 r. Problem jednak w tym, że po raz kolejny akt rangi niższej rozszerza uprawnienia wynikające z aktu rangi wyższej.
Są to jednak wątpliwości, które nie powinny wpływać na możliwość wypłaty dodatkowego zasiłku. Jeśli rodzic złoży wniosek, to mimo ich istnienia, ZUS powinien zasiłek wypłacić w związku z wykładnią MRPiPS. Aby go otrzymać, konieczne będzie złożenie kolejnego oświadczenia wskazującego, za jaki okres rodzic będzie sprawował opiekę. Jak podkreśla ZUS, uprawnienia do dodatkowego zasiłku opiekuńczego ustalane są tylko na okres wskazany w oświadczeniu (wniosku). Jeżeli ubezpieczony chce go otrzymać, musi ponownie złożyć oświadczenie, wskazując w nim ten kolejny okres. Nie ma natomiast druku (wzoru wniosku/oświadczenia), który wymagałby wyjaśnień, dlaczego dziecko nie uczęszcza do otwartej placówki. Wystarczy, że opiekun malucha złoży kolejne, zwykłe oświadczenie o okresie planowanej opieki. Według obecnego stanowiska ZUS okres ten może obejmować zarówno dni robocze, jak i dni wolne od pracy.
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• rozporządzenie Rady Ministrów z 14 maja 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U. poz. 855)
• art. 32 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)

Po utracie pracy opiekun dziecka bez prawa do rekompensaty

▶ Do końca maja pracuję na etacie, ale w związku z epidemią pracodawca złożył mi wypowiedzenie i od 1 czerwca będę bezrobotna. Wychowuję samodzielnie sześcioletnie dziecko, które nie chodzi do przedszkola, bo jest zamknięte. Złożyłam wniosek o zasiłek opiekuńczy aż do 14 czerwca. Czy mogę go otrzymać?
Jak to już było wspomniane wyżej, istnieją wątpliwości, co do możliwości otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego przez rodziców zdrowych dzieci do lat 8 od 25 maja. Takiej możliwości nie przewiduje specustawa o COVID-19, a jedynie akt niższej rangi. Wątpliwości te zostaną prawdopodobnie rozwiązane wraz z kolejną nowelizacja specustawy w ramach tarczy 4.0.
Pomijając jednak ten aspekt problemu, należy zwrócić uwagę, że w opisywanej sytuacji matka dziecka w trakcie wnioskowanego okresu, za których chce pobrać zasiłek, traci tytuł ubezpieczeniowy. Natomiast zasiłek opiekuńczy ma na celu zrekompensowanie utraty dochodu za okres sprawowania opieki nad dzieckiem. Skoro więc kobieta po 31 maja i tak nie będzie pracować, to nie będzie podstaw do wypłaty tego świadczenia od 1 czerwca. Jeśli natomiast pieniądze zostałyby wypłacone za pełny okres – tj. do 14 czerwca – wówczas nienależną część zasiłku trzeba będzie zwrócić.
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
ShutterStock