Przepisy na ten temat milczą. PFR Portal PPK, powołując się na wykładnię celowościową, rekomenduje jednak uzyskanie aprobaty przedstawicieli osób zatrudnionych.
Zgodnie z ustawą z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1572; dalej: ustawa) rola strony społecznej została ograniczona do współdziałania z podmiotem zatrudniającym przy wyborze instytucji finansowej. Wynika to bezpośrednio z art. 7 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym podmiot zatrudniający, w porozumieniu z zakładową organizacją związkową (albo z reprezentacją pracowników, jeżeli pracodawca nie jest objęty działaniem ww. organizacji), wybiera instytucję finansową, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie PPK. Przy czym, jeżeli na miesiąc przed upływem terminu do zawarcia tej umowy strony nie osiągną porozumienia, to podmiot zatrudniający sam wybiera instytucję finansową.
Ustawa nie przewiduje żadnej dalszej roli strony społecznej w procesie tworzenia PPK. W konsekwencji interpretacja PFR Portal PPK (dalej: PFR), wedle której z przedstawicielami zatrudnionych należy uzgodnić zmianę umowy o zarządzanie PPK, nie znajduje w obowiązujących regulacjach żadnego uzasadnienia. Przepisy są w tym zakresie jasne. Trudno więc tutaj mówić o wykładni celowościowej, na którą się powołuje PFR, skoro wykładnia językowa (a ta ma przecież pierwszeństwo nad innymi sposobami wykładni – patrz m.in. uchwała całej izby Sądu Najwyższego z 14 października 2004 r., sygn. III CZP 37/04) nie nasuwa żadnych wątpliwości co do braku dalszych uprawnień strony społecznej.
Co więcej, stanowisko PFR może prowadzić do swoistej anarchii w procesie wprowadzania zmian do umów o zarządzanie PPK. Za prowadzenie programu jest bowiem odpowiedzialny podmiot zatrudniający. Dotyczy to także zgodności umowy o zarządzanie PPK z prawem czy z regulacjami i praktyką instytucji finansowej (o ile oczywiście strony nie ustaliły odmiennie). To również podmiot zatrudniający – w uzgodnieniu z instytucją finansową – wprowadza zmiany do umowy o zarządzanie. Mogą one wynikać z przepisów, praktyki instytucji finansowej czy oczekiwań zatrudniającego (np. co do ułatwień w prowadzeniu programu, zbierania danych czy choćby relacji na linii podmiot zatrudniający – instytucja finansowa – uczestnicy PPK). Wprowadzenie wymogu uzyskania zgody strony społecznej na wszelkie zmiany umowy o zarządzanie PPK (a więc także na modyfikacje regulaminów wewnętrznych instytucji finansowych, które są elementem tej umowy) mogłoby prowadzić do blokowania zmian przez stronę społeczną i zróżnicowania sytuacji poszczególnych podmiotów zatrudniających, co ogólnie jest zakazane.
Interpretacja PFR jest zatem wadliwa i niekorzystna dla stron umów o zarządzanie PPK – dlatego powinna ulec zmianie. Niestety, część instytucji finansowych podąża ścieżką wyznaczoną przez PFR, wprowadzając do swoich regulacji odpowiednie zastrzeżenia. W ich konsekwencji już za chwilę strony umów będą się borykać z sytuacjami, w których podmiot zatrudniający odmówi aneksowania umowy o zarządzanie PPK ze względu na brak zgody strony społecznej.
Interpretacja PFR oznacza także dodatkowe obciążenia dla podmiotu zatrudniającego – uznając jej zasadność, powinien on bowiem utrzymywać kadencję reprezentacji osób zatrudnionych (w przypadku gdy nie działają u niego organizacje związkowe). Nie wiadomo przecież, czy nie będzie trzeba zmieniać umowy o zarządzanie PPK (ani też kiedy). Upływ kadencji przedstawicieli oznacza zaś konieczność przeprowadzenia nowych wyborów.
Można się oczywiście zastanawiać, czy strona społeczna nie powinna wyrażać zgody na zmianę tych elementów umowy o zarządzanie PPK, które odgrywały istotną rolę przy wyborze instytucji finansowe. Tyle że takich elementów po prostu nie ma. Nadal też taka interpretacja nie miałaby żadnego uzasadnienia w przepisach.
Oficjalne wyjaśnienia PFR Portal PPK
Czy zmiana umowy o zarządzanie PPK wymaga zgody zakładowej organizacji związkowej lub reprezentacji osób zatrudnionych?
Tak. W tym przypadku należałoby zastosować wykładnię celowościową i uzgodnić zmianę tej umowy z zakładową organizacją związkową lub inną reprezentacją osób zatrudnionych. Warunki zmiany tej umowy powinny wynikać z treści samej umowy.
Źródło: Zagadnienia prawne w zakresie ustawy o PPK – wersja opublikowana 28 kwietnia 2020 r., s. 16.