Pracownik odwołany z urlopu nie ma prawa żądać od pracodawcy pokrycia korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie doszło do odwołania.

Pracodawca odwołujący pracownika z urlopu musi się liczyć z obowiązkiem zwrotu kosztów poniesionych przez niego, które pozostają w bezpośrednim związku z tym odwołaniem. Sformułowanie „w bezpośrednim związku” zawęża zakres odpowiedzialności pracodawcy. Kodeks pracy ustanawia zatem węższy zakres obowiązku odszkodowawczego aniżeli wynikający z przepisów kodeksu cywilnego. Jak wynika bowiem z art. 361 par. 2 k.c. odpowiedzialność odszkodowawcza (w ramach normalnych następstw działania) obejmuje zarówno straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Tylko poniesione wydatki
W przypadku odwołania pracownika z urlopu zwrotowi podlegać będą tylko koszty faktycznie przez niego poniesione, odpowiednio udokumentowane i pozostające w bezpośrednim związku z odwołaniem. Mogą to być zatem udokumentowane koszty podróży do miejsca spędzania urlopu i z powrotem (gdy pracownik nie jest w stanie ich udokumentować, możliwe jest obliczenie tych kosztów na podstawie przepisów o podróżach służbowych), opłacenia wczasów, pobytu w sanatorium, hotelu, pensjonacie, kwaterze prywatnej.
Jeżeli wskutek odwołania pracownik wrócił z urlopu, a decyzja ta wymusiła także przerwanie urlopu przez jego rodzinę, obowiązkiem zwrotu przez pracodawcę kosztów objęte będą także wydatki poniesione przez pracownika dotyczące wcześniejszego powrotu z urlopu jego rodziny.
Trzeba zapamiętać, że pracodawca nie ma obowiązku zwrotu utraconych w wyniku odwołania (lub spodziewanych) korzyści, np. związanych ze świadczeniem przez pracownika w czasie urlopu pracy zarobkowej (np. praca za granicą przy zbiorze owoców). Zwrot nie obejmuje też innych kosztów niezwiązanych bezpośrednio z odwołaniem, np. zakupu sprzętu turystycznego, kosztów kursu językowego odbytego przed wyjazdem za granicę.
Gdy odwołanie nieuzasadnione
Jeśli w trakcie sporu sądowego okaże się, że pracodawca odwołał pracownika z urlopu w sposób sprzeczny z art. 167 k.p. (nie wystąpiły szczególne, nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu okoliczności czyniące obecność pracownika w zakładzie konieczną), wówczas możliwe jest w moim przekonaniu uznanie, że pracodawca ponosi za to działanie odpowiedzialność na zasadach ogólnych wynikających z kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik (tutaj pracodawca) obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Można zatem przyjąć, że pracodawca, który bezprawnie odwołuje pracownika z urlopu, nie wykonuje w sposób należyty - wynikającego ze stosunku pracy - obowiązku zapewnienia pracownikowi prawa do nieprzerwanego odpoczynku urlopowego. Ponosi wówczas odpowiedzialność nie tylko za rzeczywiste straty związane ze swym działaniem, ale także za utracone przez pracownika korzyści (art. 361 par. 2 i art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
Spór przed sądem pracy
W razie sporu sądowego na pracowniku spoczywa ciężar dowodu poniesionych kosztów i ich wysokości. Może on wykonać ten obowiązek za pomocą wszelkich środków dowodowych. Najczęściej będą to dowody z dokumentów (np. rachunków), ale też w grę wchodzą takie środki dowodowe jak zeznania świadków lub przesłuchanie stron.
Podkreślić trzeba, że przed sądem pracy strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd wprawdzie może dopuścić dowód niewskazany przez stronę, jednakże powinno to mieć miejsce wyjątkowo. Sąd nie może wyręczać stron w spełnianiu ich obowiązków.
PRACODAWCA MUSI ZWRÓCIĆ ODWOŁANEMU Z URLOPU:
  • wydatki poniesione przez niego z góry w części proporcjonalnej do okresu pobytu niewykorzystanego z powodu odwołania,
  • faktycznie poniesione koszty podróży do miejsca spędzania urlopu i z powrotem,
  • wydatki dotyczące wcześniejszego powrotu z urlopu jego rodziny,
  • gdy jeszcze nie wyjechał na urlop - wydatki związane z przygotowaniem wyjazdu, których nie jest w stanie odzyskać.
PRZYKŁAD:
WCZEŚNIEJSZY POWRÓT Z URLOPU RODZINY
Pracownica wraz z dwójką dzieci udała się na urlop do miejscowości położonej nad Bałtykiem. Po kilku dniach pobytu została odwołana z urlopu przez pracodawcę. Po powrocie do pracy złożyła mu wniosek o zwrot kosztów pobytu trzech osób w ośrodku wypoczynkowym za okres od dnia odwołania do dnia przewidywanego zakończenia urlopu. Mimo bowiem wcześniejszego wyjazdu zmuszona była opłacić cały koszt pobytu w ośrodku, na dowód czego przedłożyła rachunek wraz zaświadczeniem dyrektora ośrodka. W takiej sytuacji pracodawca powinien uwzględnić wniosek pracownicy.
ANDRZEJ MAREK
Podstawa prawna
■ Art. 167, 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
■ Art. 361, 471 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks pracy (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).