• Dlaczego spadkobierca przedsiębiorcy nie może złożyć wniosku o zwolnienie ze składek?
  • W jakim trybie można zaskarżyć decyzję odmawiającą ulgi w należnościach ZUS?
  • Czy wzrost dochodu w kolejnych miesiącach ma wpływ na ułatwienia dla płatników?
  • Jak liczyć osoby na praktykach absolwenckich dla celów tarczy antykryzysowej?
Mój zmarły mąż prowadził działalność gospodarczą. Wiem, że nie płacił składek na czas. Czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wydać wobec mnie decyzję o odpowiedzialności za składki męża? Ostatnio czytałam, że organ rentowy nie będzie prowadził postępowań wobec dłużników. A jeśli jednak tak się stanie, to czy będę mogła złożyć wniosek o zwolnienie ze składek na takich samych zasadach jak czynni przedsiębiorcy? Czy tarcza antykryzysowa nie przewiduje specjalnych rozwiązań dla spadkobierców znajdujących się w takiej sytuacji, jak ja?
Od razu trzeba podkreślić, że pakiet przepisów przyjęty w ramach kilku tarcz antykryzysowych nie zawiera żadnych specjalnych regulacji dotyczących odpowiedzialności spadkobierców dłużników składkowych. Przyjęte rozwiązania legislacyjne – zawarte przede wszystkim w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – ukierunkowane zostały na bieżącą pomoc dla przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Spadkobierca nie może więc skorzystać ze zwolnienia ze składek, tak jak mogą to zrobić płatnicy.
W opisanym przypadku organ rentowy skorzysta z art. 26 i art. 97 ordynacji podatkowej, które będą miały odpowiednie zastosowanie do składek. Zgodnie z pierwszym z tych przepisów podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe. Z kolei jak wynika z art. 97 par. 1, spadkobiercy podatnika przejmują majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Co ważne, odpowiedzialność spadkobiercy jest w tym przypadku bezwarunkowa. Natomiast zgodnie z art. 100 par. 1 ordynacji organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji.
Jak zaś podano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 10 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Bk 434/09, obciążenie spadkobiercy składkami i należnościami z nimi związanymi, które ciążyły na spadkodawcy, jest możliwe dopiero w wyniku wydania decyzji określającej zobowiązanie konkretnego spadkobiercy na podstawie art. 100 ordynacji podatkowej. Z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 czerwca 2013 r., sygn. akt III AUa 1513/12, wskazano, że odpowiedzialność spadkodawcy za zobowiązania podatkowe (składkowe) nie powstaje, jak w prawie cywilnym za inne długi ex lege, lecz z mocy decyzji administracyjnej.
Prowadzi to do wniosku, że warunkiem ponoszenia odpowiedzialności przez spadkobiercę za długi składkowe jest wydanie przez ZUS stosownej decyzji. Warto jednak dodać, że nie przekreśla to możliwości ubiegania się przez spadkobiercę o np. umorzenie składek, co umożliwia art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Co jednak istotne, postępowanie w takiej sprawie może toczyć się dopiero po wydaniu decyzji o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców za zaległości składkowe. Tu warto wspomnieć, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych co prawda zapowiadał, że nie będzie prowadził postępowań egzekucyjnych wobec dłużników w trakcie epidemii, lecz nie dotyczy to samego wydania decyzji nakładającej odpowiedzialność. Spadkobierca może więc zostać dłużnikiem, ale ZUS nie będzie wszczynał wobec niego postępowania egzekucyjnego. ©℗
Podstawa prawna
• art. 26, art. 97 par. 1, art. 100 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695),
• art. 31, art. 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695).
Prowadzę działalność gospodarczą, nikogo nie zatrudniam. Otrzymałem decyzję odmawiającą zwolnienia ze składek. Chciałbym jednak pominąć ponowne rozpoznanie sprawy przez ZUS, bo wiem, że to po prostu zbędne przedłużenie sprawy. Czy mogę od razu złożyć skargę do sądu?
Przedsiębiorca złożył zapewne wniosek o umorzenie składek w trybie art. 31zo ust. 2 specustawy. W sytuacji, gdy została wydana decyzja odmowna, zastosowanie będzie miał m.in. art. 31zq ust. 8. Z tego przepisu wynika, że od decyzji o odmowie zwolnienia z obowiązku opłacania składek płatnikowi przysługuje prawo do wniesienia wniosku do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra.
Przedsiębiorca jest więc co prawda uprawniony do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, lecz w rzeczywistości sprawa będzie rozpoznawana przez ten sam podmiot (ZUS), tyle że z uwzględnieniem wewnętrznego trybu działania ZUS. Spodziewać się więc można, że decyzja będzie taka sama. Nie oznacza to jednak, że jest to jedyna forma odwołania od negatywnej decyzji. Do wniosku stosuje się bowiem odpowiednio przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące odwołań od decyzji oraz prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.). To istotnie zmienia możliwości odwoławcze przedsiębiorcy. Zgodnie bowiem z art. 52 par. 3 p.p.s.a., jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, strona może wnieść skargę na tę decyzję bez skorzystania z tego prawa.
Warto odnotować specyfikę tego alternatywnego mechanizmu odwoławczego, co podkreślono w wyroku NSA z 12 czerwca 2018 r., sygn. akt I OSK 1803/15. Sąd wskazał wówczas, że aby skutecznie wnieść skargę do sądu administracyjnego, nie jest konieczne uprzednie wykorzystanie administracyjnych (wewnętrznych) środków zaskarżenia, jeżeli tym środkiem jest wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Ustawodawca dostrzegł, że wniesienie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie inicjuje kontroli instancyjnej zaskarżonej decyzji, a jedynie samokontrolę tej decyzji przez organ, który ją wydał. Jest to więc kontrola, która z samej swej istoty nie może dawać stronie tych wszystkich gwarancji procesowych, jakie daje kontrola instancyjna.
Tak więc przedsiębiorca może od razu złożyć skargę na decyzję organu rentowego do wojewódzkiego sądu administracyjnego bez potrzeby kierowania wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy do prezesa ZUS.
Podstawa prawna
• art. 31zq ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875),
• art. 52 par. 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2294).
Prowadzę działalność gospodarczą. Dotychczas nie kwalifikowałam się do zwolnienia ze składek, bo mój przychód za marzec przekraczał 15 681 zł. Mój dochód w kwietniu wynosił jednak 6500 zł. Z kolei w maju przychód ten będzie z pewnością wyższy. Czy w tej sytuacji mam prawo skorzystać ze zwolnienia dotyczącego składek?
Nowelizacja ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych wprowadziła możliwość zwolnienia ze składek także dla niezatrudniających innych osób płatników, których przychody przekraczają próg trzykrotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
I tak zgodnie art. 31zo ust. 2a tego aktu osoba prowadząca pozarolniczą działalność i opłacająca składki wyłącznie na własne ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne zostaje zwolniona z obowiązku opłacenia nieopłaconych składek za okres od 1 kwietnia 2020 r. do 31 maja 2020 r., jeżeli prowadziła działalność przed 1 kwietnia 2020 r. Przy czym warunkiem skorzystania z tego ułatwienia jest, aby w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie, dochód w rozumieniu przepisów podatkowych nie był wyższy niż 7000 zł. Jak widać, tarcza antykryzysowa nakłada limit dochodu jedynie na pierwszy miesiąc, za który przedsiębiorca wnioskuje o zwolnienie do organu rentowego z należności. Skoro więc takim miesiącem ma być kwiecień, to wzrost dochodu za maj nie ma znaczenia. Taka sama zasada obowiązuje w przypadku składania wniosku o zwolnienie ze składek na podstawie art. 31zo ust. 2, a więc chodzi tu o płatników, których przychód mieści się w limicie trzykrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Również te osoby muszą wykazać przychód spełniający wymagania tylko w pierwszym miesiącu zwolnienia, a to oznacza, że późniejszy wzrost nie spowoduje konieczności zapłaty składek.
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 2a ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875),
• art. 69 z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875).
Prowadzę niewielką firmę usługową. Chciałem skorzystać ze zwolnienia ze składek. Zatrudniam na etacie pięć osób – trzy osoby na zleceniu i jedną na umowę o dzieło, a dodatkowo do końca kwietnia zatrudniałem dwie osoby na praktykach absolwenckich. Na jakie zwolnienie mogę liczyć – 100 czy 50 proc.?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba przede wszystkim określić, czy wobec poszczególnych wskazanych grup osób przedsiębiorca będzie występował w charakterze płatnika składek. Nie ma wątpliwości odnośnie do osób zatrudnionych na umowie o pracę lub umowach-zleceniach. Wynika to wprost z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgoła odmiennie wygląda jednak relacja z osobami wykonującymi dla płatnika umowy o dzieło i umowy o praktyki absolwenckie. Pierwszy rodzaj wymienionych kontraktów w ogóle nie podlega systemowi ubezpieczeń społecznych ani ubezpieczeniu zdrowotnemu. Z kolei umowy o praktyki mają swoje podstawy w ustawie o praktykach absolwenckich. Z przepisów tego aktu wynika m.in., że praktyka ma na celu ułatwienie absolwentom uzyskiwania doświadczenia i nabywania umiejętności praktycznych niezbędnych do wykonywania pracy, i może być odpłatna, jak i nieodpłatna. Umów tego typu nie zgłasza się do ubezpieczeń społecznych ani zdrowotnych. Wynika to z tego, że umowy o praktyki absolwenckie nie są zawarte w zamkniętym katalogu tytułów ubezpieczenia, o którym mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.
Biorąc pod uwagę te zasady, do liczby ubezpieczonych, od której zależy zakres ulgi w składkach, należy zaliczyć jedynie pracowników i zleceniobiorców, a więc łącznie osiem osób. A to powoduje, że zastosowanie będzie mógł mieć art. 31zo ust. 1 specustawy o COVID-19. Zgodnie z nim na wniosek płatnika składek zwalnia się z obowiązku opłacania nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych, należne za okres od 1 marca 2020 r. do 31 maja 2020 r., wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres, jeżeli był zgłoszony jako płatnik składek:
1) przed 1 lutego 2020 r. i na 29 lutego 2020 r.,
2) w okresie od 1 lutego 2020 r. do 29 lutego 2020 r. i na 31 marca 2020 r.,
3) w okresie od 1 marca 2020 r. do 31 marca 2020 r. i na 30 kwietnia 2020 r.
– zgłosił do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych.
W liczbie ubezpieczonych nie uwzględnia się ubezpieczonych będących pracownikami młodocianymi.
Jak widać, przedsiębiorca będzie mógł liczyć na zwolnienie ze składek w wysokości 100 proc. należności. Do limitu ubezpieczonych nie wlicza się bowiem osób, które pracują na umowie o dzieło i umowie o praktyki absolwenckie.©℗
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875),
• art. 6 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695).