Warunki przyznania świadczenia postojowego reguluje art. 15zq „specustawy covidowej” (ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem, zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.).
Świadczenie to przysługuje m. in.: osobie fizycznej prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, przed 1 lutego 2020 r. która:
1) podlega ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu tej działalności oraz
2) nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i osiągnęła przychód z prowadzenia tej działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc albo zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po dniu 31 stycznia 2020 r.
Powyższe zestawienie uwypukla warunek podstawowy przyznania świadczenia postojowego - nieposiadanie innego poza działalnością gospodarczą - tytułu do ubezpieczeń społecznych.
W myśl art. 1 ustawy systemowej (ustawy z dnia 13 października 1998 r.- o systemie ubezpieczeń społecznych) ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenie emerytalne, rentowe, ubezpieczenie w razie choroby lub macierzyństwa (ubezpieczenie chorobowe), ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ubezpieczenie wypadkowe). Katalog osób, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym został zawarty w art. 6 ustawy systemowej. Do grona osób, które obowiązkowo podlegają tym ubezpieczeniom zaliczają się m. in. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, a także osoby przebywające na urlopach wychowawczym lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt 5 i 19 ustawy systemowej).
W przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą i jednocześnie pobierającej zasiłek macierzyński występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. Normy kolizyjne rozstrzygające, z którego tytułu dana osoba podlega ubezpieczeniom społecznym, gdy spełnia warunki do objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi z więcej niż jednego tytułu zawarto w art. 9 ustawy systemowej, w myśl ust. 1c przytoczonego przepisu osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, oraz pobierająca zasiłek macierzyński podlega ubezpieczeniom społecznym tylko z tego drugiego tytułu, zaś z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej może tymi ubezpieczeniami zostać objęta dobrowolnie.
Zestawienie powyżej przytoczonych przepisów prowadzi do zgodnego z zasadami logiki wniosku, iż osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i jednocześnie pobierająca zasiłek macierzyński podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania tego zasiłku, a nie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, wobec czego nie powinna otrzymać świadczenia postojowego, albowiem nie spełniła warunku, o którym mowa w art. 15 zq ust. 1 in fine specustawy coviodwej. Bez wpływu na prawo do komentowanego świadczenia pozostaje również objęcie takiej osoby- na jej wniosek- dobrowolnie ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż w takiej sytuacji osoba ta będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym również z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, a tym samym będzie posiadała inny, dodatkowy, obok działalności gospodarczej tytuł do ubezpieczeń społecznych.
ZUS wypłacając świadczenie postojowe popełnił, zatem błąd.
Nie sposób ocenić co było przyczyną przyznania świadczenia postojowego, z ostrożności wypłacone świadczenie należy jednak uznać za pobrane nienależnie.
Definicje świadczenia nienależnego zawiera art. 15 zx ust. 1 specustawy covidowej, w myśl którego za takie świadczenie uznaje się świadczenie:
1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;
2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona, z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Świadczenie nienależne powinno zostać zwrócone ZUS wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (obecnie 6% w skali roku) liczonymi od pierwszego dnia miesiąca przypadającego po dniu wypłaty świadczenia do dnia zwrotu.