Pracownicy, którzy stali się niezdolni do pracy w związku z chorobą wywołaną koronawirusem – własną lub członka najbliższej rodziny – a także gdy muszą sprawować opiekę nad dzieckiem, mają prawo do świadczeń za czas tych nieobecności. Uprawnienie to przysługuje również osobom objętym kwarantanną lub izolacją.
▶ W jakiej wysokości wypłacane są świadczenia?
Zasadniczo prawo do zasiłku chorobowego (a także wynagrodzenia chorobowego) ma ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego i ma odpowiednio długi okres podlegania temu ubezpieczeniu w sposób nieprzerwany: 30 dni – pracownik, 90 dni – osoba niebędąca pracownikiem. Fakt absencji chorobowej dokumentuje zaświadczenie e-ZLA.
Na równi z niezdolnością do pracy należy też traktować niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (np. powiatowy państwowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny). Za ten czas pracownikowi również przysługują świadczenia chorobowe (wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek). Takimi przypadkami są m.in. kwarantanna (odosobnienie osoby zdrowej) albo izolacja (odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną). Decyzję, na podstawie której ubezpieczony domaga się wypłaty świadczeń chorobowych z powodu kwarantanny lub izolacji, należy dostarczyć płatnikowi zasiłków (odpowiednio: pracodawcy lub ZUS).
Za czas niezdolności do pracy i niemożności jej wykonywania z powodów określonych powyżej, pracownik może nabyć prawo do:
- 80 proc. (lub 100 proc. w przypadku pracownicy w ciąży) wynagrodzenia chorobowego za okres 33 dni w danym roku kalendarzowym (lub 14 dni – w przypadku pracownika, który ukończył 50 lat), albo
- 80 proc. (lub 100 proc. w przypadku pracownicy w ciąży) zasiłku chorobowego – po wykorzystaniu 33 lub 14 dni pobierania wynagrodzenia chorobowego, a jeżeli w tym okresie pracownik przebywa w szpitalu przysługuje mu 70 proc. zasiłku; pracownik, który ukończył 50 lat, ma prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 80 proc. za okres od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy przypadającej w szpitalu; jeżeli po tym okresie będzie nadal hospitalizowany, to przysługuje mu 70-proc. zasiłek; pracownice w ciąży za okres pobytu w szpitalu mają prawo do 100 proc. zasiłku);
- 80 proc. zasiłku opiekuńczego, w wymiarze określonym dla danego roku kalendarzowego, wynoszącym 60 dni, w przypadku opiekowania się dzieckiem w wieku do ukończenia ośmiu lat, m.in. z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, lub chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
- od 8 marca 2020 r. 80 proc. dodatkowego zasiłku opiekuńczego w wymiarze 14 dni, z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem do ukończenia ośmiu lat w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19. Za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego zwykły zasiłek opiekuńczy nie przysługuje.
Prawo do zasiłku opiekuńczego płatnik zasiłku ustala na podstawie wniosku złożonego na formularzach: Z-15A – w przypadku sprawowania opieki na dzieckiem, lub Z-15B ‒ w przypadku sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Jeżeli płatnikiem zasiłku opiekuńczego jest ZUS, to podmiot zatrudniający składa dodatkowe zaświadczenie na formularzu Z-3 w celu ustalenia wysokości tego zasiłku dla osoby uprawnionej. przykład 1
Ustalanie podstawy wymiaru wszystkich świadczeń z tytułu niezdolności do pracy odbywa się na tych samych zasadach. Wyjątek stanowi świadczenie rehabilitacyjne, które może być waloryzowane.
Świadczenia chorobowe przysługują również osobom niebędącym pracownikami, ale podlegającym ubezpieczeniu chorobowego z innego tytułu, np. zleceniobiorcom czy przedsiębiorcom. Osoby te nie mają jednak prawa do wynagrodzenia chorobowego, lecz zasiłku od pierwszego dnia niezdolności do pracy (co do zasady po upływie wymaganego okresu wyczekiwania, wyjątek stanowi zasiłek opiekuńczy).
▶ Ile zapłacimy za czas niewykonywania pracy?
Zgodnie z art. 80 kodeksu pracy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wtedy, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią, m.in. w przypadku przestoju z przyczyn dotyczących pracodawcy. Za czas takiego przestoju przysługuje im zwykłe wynagrodzenie wynikające z ich umowy o pracę. Nie mają jednak prawa do premii, dodatków czy innych składników, jeżeli takie przysługują za pracę wykonaną. Pracownicy, których wynagrodzenie nie zostało określone, np. składnikiem ich pensji jest wyłącznie prowizja, są uprawnieni do 60 proc. wynagrodzenia obliczonego jak urlopowe. Bez względu jednak na rodzaj stawki pracownik za czas niezawinionego przez niego przestoju musi otrzymać przynajmniej minimalne wynagrodzenie (lub jego odpowiednią część w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin). przykład 2
przykład 1
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy
Pracownik Y korzystał w marcu 2020 r. z siedmiu dni dodatkowego zasiłku opiekuńczego na sześcioletnie dziecko, którego przedszkole zostało zamknięte z powodu COVID-19. Pracownik jest wynagradzany stawką miesięczną 4000 zł i ma prawo do zmiennych premii regulaminowych (za marzec otrzymał 380 zł premii). Przeciętne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru dodatkowego zasiłku opiekuńczego (ustalone z 12 miesięcy poprzedzających korzystanie z tego zasiłku) wynosi 4560 zł, a po pomniejszeniu o składki finansowane przez pracownika 3934,82 zł (4560 zł – 13,71 proc.). Dodatkowy zasiłek opiekuńczy należy obliczyć w następujący sposób:
• 3934,82 zł : 30 = 131,16 zł (100 proc. stawka dzienna)
• 131,16 zł x 80 proc. = 104,93 zł (80 proc. stawka dzienna)
• 104,93 zł x 7 dni = 734,51 zł (dodatkowy zasiłek opiekuńczy)
Wynagrodzenie za czas przepracowany w marcu 2020 r. wyniosło 3446,69 zł i zostało obliczone następująco:
• 4000 zł : 30 (stały dzielnik w przypadku niezdolności do pracy za którą przysługuje zasiłek) = 133,33 zł (potrącenie wynagrodzenia za jeden dzień niezdolności do pracy z powodu pobierania zasiłku)
• 133,33 zł x 7 dni = 933,31 zł (potrącenie za siedem dni pobierania zasiłku)
• 4000 zł – 933,31 zł = 3066,69 zł (wynagrodzenie zasadnicze za czas przepracowany)
• 380 zł (premia przyznana pracownikowi za marzec 2020 r.)
• 3066,69 zł + 380 zł = 3446,69 zł (łączne wynagrodzenie za czas przepracowany).
Lista płac za marzec 2020 r. dla pracownika Y
| Lp. | Pozycja listy płac | Kwota (w zł) | ||||
| 1. | Wynagrodzenie zasadnicze | 3066,69 | ||||
| 2. | Premia regulaminowa | 380,00 | ||||
| 3. | Dodatkowy zasiłek opiekuńczy | 734,51 | ||||
| 4. | Przychód (poz. 1 + poz. 2 + poz. 3) | 4181,20 | ||||
| 5. | Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: (poz. 1 + poz. 2) | 3446,69 | ||||
| 6. | Składki na ubezpieczenia: a) emerytalne (poz. 5 x 9,76 proc.) b) rentowe (poz. 5 x 1,5 proc. c) chorobowe (poz. 5 x 2,45 proc.) Suma: | 336,40 51,70 84,44 472,54 | ||||
| 7. | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (poz. 5 – poz. 6) | 2974,15 | ||||
| 8. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne: a) 9 proc. (poz. 7 x 9 proc.) b) do odliczenia od podatku 7,75 proc. (poz. 7 x 7,75 proc.) | 267,67 230,50 | ||||
| 9. | Koszty uzyskania przychodów | 250,00 | ||||
| 10. | Podstawa opodatkowania (poz. 4 – poz. 6 – poz. 9; po zaokrągleniu do pełnych złotych) | 3459,00 | ||||
| 11. | Kwota zmniejszająca podatek | 43,76 | ||||
| 12. | Podatek (poz. 10 x 17 proc. ‒ poz. 11 – poz. 8b; po zaokrągleniu do pełnych złotych) | 314,00 | ||||
| 13. | Kwota do wypłaty (poz. 4 – poz. 6 – poz. 8a – poz. 12) | 3126,99 | ||||
przykład 2
Wynagrodzenie postojowe
W związku ze zdiagnozowanymi przypadkami zachorowania na COVID-19 u dwóch pracowników pracodawcy X decyzją państwowego powiatowego inspektora sanitarnego zakład pracy został zamknięty w marcu 2020 r. na pięć dni roboczych. Pracownicy mają prawo do wynagrodzenia przestojowego za ten czas. Jeden z pracowników otrzymuje wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej w wysokości 3500 zł oraz zmienne premie regulaminowe od 5 proc. do 25 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Osoba ta wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w pełnym wymiarze czasu pracy. W marcu 2020 r. powinna przepracować 176 godz., a przepracuje 136 godz. (176 godz. – 40 godz. przestoju). Pracodawca przyznał jej premię za ten miesiąc w wysokości 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego za czas faktycznie przepracowany. Wynagrodzenie za pracę i przestój należy obliczyć w następujący sposób:
• 3500 zł : 176 godz. x 136 godz. = 2704,55 zł (wynagrodzenie zasadnicze)
• 2704,55 zł x 10 proc. = 270,46 (premia regulaminowa)
• 3500 zł – 2704,55 zł = 795,45 zł (wynagrodzenie zasadnicze za przestój)
Zarówno od wynagrodzenia za pracę, jak i przestojowego pracodawca nalicza wszystkie obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i fundusze pozaubezpieczeniowe.
Pracodawca na czas kryzysu epidemicznego może też zwolnić pracowników z obowiązku świadczenia pracy bez podstaw ustawowych. Jest to jego swobodna decyzja, ale za ten okres musi zapewnić pracownikom wynagrodzenie. Sposób jego obliczenia należy do pracodawcy, przy czym nie może być on mniej korzystny niż jak za pracę faktycznie wykonaną. W takim przypadku wynagrodzenie może zostać ustalone np. jak za urlop wypoczynkowy czy ekwiwalent pieniężny za ten urlop.
Aby nie było wątpliwości co do okresu trwania przerwy w wykonywaniu pracy i wysokości wynagrodzenia przysługującego pracownikom za ten czas, rekomendowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie takiego jednorazowego rozwiązania do przepisów wewnątrzzakładowych lub wydanie zarządzenia w tym zakresie.
Podstawa prawna
• art. 80, art. 81 oraz art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
• art. 2, art. 4, art. 6, art. 8, art. 33‒35 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1590)
• art. 2 pkt 11, 12, 31 i 40, art. 35 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 374)
• art. 2 oraz 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374)
• par. 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 927)
• par. 1 i 2 rozporządzenia ministra zdrowia z 7 marca 2020 r. w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego oraz okresu obowiązkowej kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego (Dz.U. z 2020 r. poz. 376)