Prowadzę niewielką działalność gospodarczą. ZUS skierował do sądu sprawę o ukaranie mnie za niepłacenie składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników. Chodzi o składki za styczeń i luty 2018 r. w łącznej wysokości ok. 7 tys. zł. Sprawa została formalnie wszczęta w końcu 2018 r., a rozprawa ma się odbyć dopiero 27 marca. Czy sprawa nie jest przedawniona?
Zgodnie z art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów: obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. W orzecznictwie sądowym często ten obowiązek jest określany jako mający charakter bezwzględny (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 19 stycznia 2018 r., sygn. akt III AUa 403/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 2 marca 2017 r., sygn. akt III AUa 995/16 i inne). W art. 47 ust. 1 pkt 3 postanowiono bowiem, że płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc nie później niż do 15. dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników.
Co jednak istotne, wskazany wyżej obowiązek w zakresie opłacania składek nie zawsze musi automatycznie aktywować odpowiedzialność wykroczeniową płatnika składek. W art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy systemowej postanowiono, że kto jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie, podlega karze grzywny do 5 tys. zł.
Na szczególną uwagę zasługuje jednak art. 45 par. 1 kodeksu wykroczeń. Wynika z niej, że karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli zaś w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem dwóch lat od zakończenia tego okresu. Jednocześnie należy zauważyć, że wszczęciem postępowania jest w myśl art. 59 par. 2 kodeksu w sprawach o wykroczenia zarządzenie prezesa sądu kierującego sprawę do rozpoznania na rozprawie lub posiedzeniu.
Mając zaś na uwadze podane terminy, czyli wystąpienia zaległości (15 stycznia i 15 lutego 2018 r.) oraz wszczęcia postępowania (koniec 2018 r.), należy ocenić możliwość zastosowania art. 45 par. 1 kodeksu wykroczeń. Postępowanie wykroczeniowe zostało wszczęte w końcu grudnia 2018 r., czyli w ciągu jednego roku od popełnienia czynu. W konsekwencji karalność wykroczenia ustała już 15 stycznia i 15 lutego 2020 r. Oznacza to tym samym, że doszło do przedawnienia orzekania w stosunku do przedsiębiorcy. W takim przypadku z dużym prawdopodobieństwem nie poniesie on odpowiedzialności wykroczeniowej, bo zgodnie z art. 5 par. 1 pkt 4 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia – nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy nastąpiło przedawnienie orzekania.
Prowadzi to do wniosku, że na płaszczyźnie odpowiedzialności wykroczeniowej doszło do przedawnienia orzekania za niepłacenie składek za podane okresy. Rzecz jasna owo przedawnienie w żaden sposób nie powoduje przedawnienia składek na płaszczyźnie cywilnoprawnej, bowiem termin ich przedawnienia wynosi, co do zasady pięć lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.
Podstawa prawna
• art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 321)
• art. 45 par. 1 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 821; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 79)
• art. 5 par. 1 pkt 4 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1120; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2077)