Ochrona przedemerytalna oznacza, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę, jeśli pracownikowi (w okresie trwania zatrudnienia) brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Ochrona tego typu nie działa jednak w każdych okolicznościach.

Ochrona przedemerytalna pracownika została zasadniczo uregulowana w art. 39 kodeksu pracy, który stanowi, że:

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Ochrona tego typu dotyczy osób pracujących w ramach umowy o pracę na czas nieokreślony oraz na czas określony, jeśli okres zatrudnienia (zapisany w umowie) jest na tyle długi, że pracownik osiągnie w tym czasie wiek emerytalny.

Osiągnięcie wieku emerytalnego oznacza tu przede wszystkim osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego, który wynosi odpowiednio:

  • 60 lat w przypadku kobiet
  • 65 lat w przypadku mężczyzn

Należy przy tym pamiętać, że dla niektórych zawodów wiek emerytalny jest obniżony. Dotyczy to pracowników kolejowych, osób ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej, osób wykazujących co najmniej 5 lat pracy górniczej oraz pracowników mających odpowiednie okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (są to m.in. nauczyciele oraz pracownicy służb mundurowych).

Uwaga: Osiągnięcie wieku emerytalnego nie oznacza momentu, w którym pracownik może skorzystać z wcześniejszej emerytury. Chodzi o wiek emerytalny powszechny lub obniżony dla wybranych grup zawodowych (oraz ze względu na okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

W okresie trwania ochrony przedemerytalnej pracodawca nie może, z mocy prawa, rozwiązać stosunku pracy za wypowiedzeniem. Przy czym dozwolone jest wręczenie pracownikowi wypowiedzenia tuż przed rozpoczęciem okresu takiej ochrony. Liczy się bowiem moment wręczenia pracownikowi wypowiedzenia. Okres wypowiedzenia może już biegnąć w czasie rozpoczętego czasu ochrony przedemerytalnej.

Kiedy ochrona przedemerytalna jest wyłączona?

Ochrona przedemerytalna nie działa w każdych okolicznościach. Przede wszystkim ochrona tego rodzaju nie jest stosowana w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Dodatkowo - zgodnie z art. 43 kodeksu pracy - pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy pracownikowi w okresie ochrony przedemerytalnej, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:

  • wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy;
  • stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Ochrona przedemerytalna nie ma także zastosowania w sytuacji rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Może to nastąpić z winy pracownika (w trybie art. 52 k.c.) albo wskutek długotrwałej nieobecności (art. 53 k.c.).

Wina pracownika (dyscyplinarka)

Zgodnie z art. 52 kodeksu pracy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (dyscyplinarnie) w razie:

  • ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
  • popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
  • zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Należy pamiętać, że rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności, która uzasadnia zastosowanie tego trybu.

W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana konkretna przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie oraz pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.

Długotrwała nieobecność

Pracodawca może ponadto zastosować tryb rozwiązania umowy bez okresu wypowiedzenia także w sytuacji, gdy niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

  • dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
  • dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
  • w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika z innych przyczyn, jeśli trwa dłużej niż 1 miesiąc.

Jednocześnie kodeks pracy stanowi, że rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu:

  • sprawowania opieki nad dzieckiem (w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku) oraz
  • w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną (w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku).

Kodeksowo wykluczone jest również rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.

Zwolnienia grupowe

Ochrona przedemerytalna jest wyłączona także w sytuacji, gdy pracodawca podlega przepisom o zwolnieniach grupowych. Wówczas pracownik także w czasie trwania tego typu ochrony może otrzymać wypowiedzenie warunków pracy i płacy (zmiana zakresu obowiązków, obniżenie pensji).