Zatrudniamy kilku emerytów na umowy o pracę na część etatu oraz na umowę zlecenia. Jak wystawić zaświadczenia do ZUS o zbiorczych zarobkach, jakie uzyskali w 2019 r.? Czy uwzględniać wszystkie przychody, czy tylko oskładkowane?
odpowiedź
Płatnicy składek, którzy zatrudniają na umowę o pracę lub umowę zlecenia osoby pobierające emeryturę lub rentę, mają obowiązek złożyć w ZUS zaświadczenie o uzyskanych przez nich przychodach w 2019 r. Trzeba to zrobić do końca lutego 2020 r. Na podstawie zaświadczenia ZUS ustali, czy nie doszło do przekroczenia kwot granicznych, ponieważ świadczeniobiorcy mogą co prawda dorabiać, lecz w ograniczonym zakresie. Tymczasem ZUS może zmniejszyć lub zawiesić wypłatę m.in. emerytury, emerytury pomostowej, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym w związku z wypadkiem przy pracy. To jednak zależy od wysokości przychodu uzyskanego przez aktywnego zawodowo emeryta lub rencistę, od którego były odprowadzane obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Chodzi tu o przychody m.in. z pracy:
- na podstawie stosunku pracy;
- na podstawie umowy zlecenia lub współpracy przy tej umowie;
- na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub z współpracy przy tej umowie;
- z pracy wykonywanej na podstawie powyższych umów, jeżeli dana umowa została zawarta z pracodawcą, z którym emeryt/rencista pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
- z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu;
- z pracy nakładczej;
- z wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej;
- z działalności wykonywanej za granicą;
- z wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłków: chorobowych, macierzyńskich, opiekuńczych, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego oraz dodatku wyrównawczego.
Do obniżenia lub zawieszenia świadczenia może dojść również wtedy, gdy osoba osiągająca przychód z dodatkowej pracy jest wyłączona z obowiązku ubezpieczeń społecznych ze względu na pobieranie emerytury bądź renty lub wykonuje zajęcie, od którego nie trzeba opłacać składek na ubezpieczenia społeczne ze względu na zbieg z innym oskładkowanym tytułem.
Przy ustalaniu przychodu, od poziomu którego zależy ewentualne okrojenie lub wstrzymanie wypłaty świadczenia, liczy się kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Warto też pamiętać o zasadzie, że przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Przykładowo: wynagrodzenie za grudzień 2019 r. wypłacone w styczniu 2020 r. nie podlega uwzględnieniu w przychodach z 2019 r.
Nie trzeba natomiast ujawniać i rozliczać się z następujących przykładowych przychodów:
- zwolnionych ze składek na ZUS, tj. wymienionych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (np. nagrody jubileuszowe, świadczenia urlopowe, świadczenia z ZFŚS, odprawy: ekonomiczna, emerytalna, rentowa, zapomogi losowe, korzyści materialne na podstawie wewnętrznych przepisów o wynagradzaniu);
- wypłaconych z tytułu pracy (służby), wykonywanej przed miesiącem, od którego ustalono prawo do emerytury lub renty;
- uzyskanych z innego tytułu niż zatrudnienie, służba lub inna praca zarobkowa albo pozarolnicza działalność, np. przychody z praw majątkowych, umów o dzieło (z wyjątkiem wykonywanych na rzecz pracodawcy), z najmu.
Zwolnieni z obowiązku raportowania przychodów są emeryci, którzy przed podjęciem takiej działalności osiągnęli powszechny wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), a także inwalidzi wojenni i wojskowi. Takie osoby mogą bowiem dorabiać bez ograniczeń, a więc ich płatnicy również nie muszą składać zaświadczenia o przychodach.
Emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego – o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Te same obowiązki spoczywają odpowiednio na pracodawcy, zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę na właściwej komórce kadrowej. Zaświadczenie o rocznym przychodzie jest składane po to, by ZUS mógł go rozliczyć i ustalić prawidłowość pobieranego w danym roku świadczenia. Jeśli dodatkowe wpływy emeryta/rencisty nie przekroczyły dopuszczalnych kwot, świadczenie z ZUS pozostaje nienaruszone. A jeśli przychód okazał się wyższy, to o zmniejszeniu lub zawieszeniu świadczenia zdecyduje wartość przekroczenia.
Dane w zaświadczeniu
Zaświadczenie o rocznym przychodzie można sporządzić samodzielnie. Nie ma urzędowego, sformalizowanego druku. Powinno zawierać wszystkie te informacje, które są niezbędne do rozliczenia się świadczeniobiorcy z ZUS z uzyskiwanych należności. W zaświadczeniu płatnik składek powinien wpisać własne dane identyfikacyjne oraz dane osoby ubezpieczonej, w tym numer emerytury lub renty, jeśli to możliwe. Przychody powinny być ujęte nie tylko w łącznej, rocznej wysokości, lecz także w rozbiciu na poszczególne miesiące roku kalendarzowego (2019 r.). Chodzi o przychody faktycznie uzyskane w okresie od stycznia do grudnia 2019 r. Dzięki temu ZUS wybierze korzystniejszy dla świadczeniobiorcy wariant rozliczenia przychodu (miesięcznie lub rocznie). Na podstawie tych zaświadczeń ZUS ustali, czy świadczenie było wypłacane w prawidłowej, zaniżonej lub zawyżonej wysokości.
Natomiast gdy już przy składaniu wniosku o emeryturę lub rentę osoba wie, że będzie mieć dodatkowe źródła finansowe, zaznacza to we wniosku. Jeśli już jako emeryt/rencista podjęła pracę zarobkową, niezwłocznie zawiadamia o tym ZUS, podając przy tym informację o wysokości przychodu. Może skorzystać z formularza ZUS EROP.
Granice przychodów
W razie osiągnięcia w 2019 r. przychodu w kwocie nieprzekraczającej sumy kwot przychodu odpowiadających 70 proc. przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w danym roku, emerytura lub renta nie ulegają ani zmniejszeniu ani zawieszeniu. Natomiast prawo do emerytury/renty ulega zawieszeniu w razie uzyskania przychodu w kwocie wyższej niż suma kwot przychodu odpowiadających 130 proc. przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w danym roku.
Natomiast w razie otrzymania przychodu w kwocie rocznej przekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, lecz nie wyższej niż 130 proc. tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia przychodu, tj. kwotę stanowiącą różnicę między osiągniętym przychodem a niższym progiem zarobkowym. Zmniejszenie świadczenia nie może jednak przekraczać tzw. maksymalnej kwoty zmniejszenia ustalonej dla emerytury lub renty w danym okresie.
wAŻNE Emeryci, którzy przed podjęciem działalności zarobkowej osiągnęli powszechny wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni) oraz inwalidzi wojenni i wojskowi, nie muszą informować ZUS o swoich przychodach. Nie muszą tego robić także podmioty ich zatrudniające.
Podstawa prawna
•art. 103–104, art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53)
•rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (Dz.U. nr 58, poz. 290 ze zm.)
