Nie będzie wliczana do limitów dochodu uprawniającego do otrzymania chociażby dodatku mieszkaniowego albo 500+ dla niepełnosprawnych. Nie zajmie jej także komornik na poczet długów.
Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami rządu w styczniu tego roku Sejm uchwalił ustawę o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów, zwanym popularnie, choć nieprawidłowo, trzynastą emeryturą. Nieprawidłowo, bo świadczenie dostają nie tylko emeryci, lecz także renciści. Jest ono równe dla wszystkich, a ponadto ma specjalne źródło finansowania.
Twórcy projektu podkreślają socjalny charakter świadczenia, bo jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy, „projektowane rozwiązanie wyjdzie naprzeciw oczekiwaniom większości emerytów i rencistów, stanowiąc wsparcie finansowe, szczególnie znaczące dla osób pobierających niskie świadczenia”. W tym celu, mimo obciążenia podatkiem dochodowym oraz składką zdrowotną, trzynastka nie jest wliczana do różnych limitów, od których zależą inne świadczenia socjalne. Nie będzie też można z niej potrącić należności ani dokonać egzekucji. [ramka]
Dodatkowa wypłata dla emerytów i rencistów nie będzie wliczana do limitów:
• dochodu osoby niepełnosprawnej określonej w art. 26 ust. 7e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• dochodu uprawniającego do dodatku mieszkaniowego określonego w art. 3 ust. 3 ustawy o dodatkach mieszkaniowych,
• dochodu uprawniającego do świadczeń z opieki społecznej określonego w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej,
• dochodu osób uprawnionych do świadczenia uzupełniającego dla osób niepełnosprawnych określonego w art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tzw. 500+ dla niepełnosprawnych),
• przychodu osób uprawnionych do renty socjalnej określonego w art. 10 ust. 5 ustawy o rencie socjalnej,
• dochodu członka rodziny uprawniającego do świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie o świadczeniach rodzinnych,
• dochodu członka rodziny uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, o których mowa w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Odliczenie wydatków

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu wydatków m.in. na cele rehabilitacyjne oraz związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne. Zasadę tę stosuje się także do podatników, na których utrzymaniu pozostają niepełnosprawni: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe, jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Do tych dochodów nie zalicza się alimentów na rzecz dzieci, świadczenia uzupełniającego oraz zasiłku pielęgnacyjnego. Do tych dochodów nie będzie wliczana także otrzymana przez osobę niepełnosprawną trzynastka.
Podobnie będzie w przypadku dodatku mieszkaniowego. Przysługuje on osobom określonym w ustawie o dodatkach mieszkaniowych (właścicielom, najemcom, podnajemcom itd.), jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku nie przekracza 175 proc. kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125 proc. tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym, obowiązującej w dniu złożenia wniosku. Jeśli dochód jest wyższy – dodatek jest odpowiednio obniżany. Ustawa o dodatkach mieszkaniowych za dochód uważa wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, chyba że zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Trzynastka nie wpłynie na prawo do dodatku mieszkaniowego.

Pomoc społeczna

Otrzymanie trzynastki mogłoby potencjalnie wpłynąć na prawo do świadczeń z pomocy społecznej, które jest ściśle związane z osiąganymi dochodami przez członków rodziny. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej za dochód w takim przypadku uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania. Taki przychód należy dodatkowo pomniejszyć o podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne oraz alimenty świadczone na rzecz innych osób. To, że ktoś z członków rodziny otrzyma trzynastkę, nie spowoduje podwyższenia dochodu, a tym samym w niektórych przypadkach utraty prawa do świadczeń z pomocy społecznej.
Z kolei wypłacana przez ZUS renta socjalna może być wypłacana osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
  • przed ukończeniem 18. roku życia,
  • w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej ‒ przed ukończeniem 25. roku życia,
  • w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
ZUS może jednak prawo do renty socjalnej zawiesić, jeśli rencista osiąga przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Otrzymanie trzynastki nie wpłynie na ewentualne zawieszenie wypłaty renty.

500+ dla niepełnosprawnych

Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielniej egzystencji zostało wprowadzone w ubiegłym roku i znane jest pod nazwą 500+ dla niepełnosprawnych. Nie każda jednak osoba niepełnosprawna świadczenie otrzyma, ponieważ obowiązują limity. Świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona jednym z następujących orzeczeń:
  • całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
  • niezdolności do samodzielnej egzystencji,
  • całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
  • całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.
O świadczenie mogą się ubiegać osoby, które:
  • nie mają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, albo
  • suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1600 zł miesięcznie.
Limit ten zostanie zwiększony do 1700 zł po wejściu w życie ustawy waloryzacyjnej. Trzynastka nie zostanie do niego zaliczona.

Alimenty

Niezamożne osoby mogą także ubiegać o świadczenia rodzinne, takie jak np. zasiłek rodzinny i świadczenia opiekuńcze (zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne). Jak we wszystkich tego typu przypadkach, ustawodawca określił progi dochodowe uprawniające do uzyskania świadczeń. Za dochód uważa się nie tylko przychód opodatkowany PIT, lecz także świadczenia nieopodatkowane (np. renty wypłacone osobom represjonowanym i członkom ich rodzin). Przepisy o trzynastej emeryturze wyraźnie jednak określają, że akurat to świadczenie w tym przypadku nie jest doliczane do dochodu rodziny.
WAŻNE Trzynasta emerytura nie jest świadczeniem związanym ze stażem pracy lub wysokością odprowadzonych składek. W założeniu ma być wsparciem finansowym dla emerytów i rencistów.
Definicja dochodu z ustawy o świadczeniach rodzinnych określa także dochód w rozumieniu ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Na mocy tego drugiego aktu osoby uprawnione do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego w razie bezskuteczności ich egzekucji mogą liczyć na pomoc ze środków publicznych. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18. roku życia (25. – jeśli uczy się w szkole lub szkole wyższej). Mogą przysługiwać bezterminowo, jeśli dana osoba ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie może jednak przekraczać 800 zł. Otrzymanie trzynastki przez członka rodziny nie wpłynie na możliwość otrzymania alimentów z funduszu.

Potrącenia i egzekucje

W założeniu twórców przepisów o trzynastkach dodatkowe świadczenie ma w całości być przeznaczone na potrzeby emerytów lub rencistów. Dlatego też nie zostaną one objęte potrąceniami ani egzekucją. Co to oznacza? ZUS ani inny organ wypłacający trzynaste świadczenie nie będzie mógł go pomniejszyć o istniejące zadłużenie – czy to wobec samego organu, czy wobec podmiotów zewnętrznych. Zgodnie z ogólnymi zasadami ZUS może np. potrącić z wypłacanych świadczeń pobrane wcześniej nienależnie emerytury, renty lub inne świadczenia. Potrąca także na wniosek komornika sumy wynikające z tytułów wykonawczych. Trzynastka tym ogólnym zasadom nie będzie podlegać i zostanie wypłacona w całości nawet do rąk osób zadłużonych.©℗
Podstawa prawna
• ustawa z 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów – czeka na rozpatrzenie przez Senat
• art. 3 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111)
• art. 3 ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 670; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1818)
• art. 26 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2200)
• art. 3 ust. 3 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2133)
• art. 2 ust. 2 ustawy z 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1622; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2473)
• art. 8 ust. 3 ustawy 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1507; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1818)