Pracodawca oblicza ją od podstawy wymiaru, która w ustawie nazywana jest wynagrodzeniem, co może być nieco mylące. Wypłacona pensja może być więc mniejsza, niż się spodziewano.
Pracownicze plany kapitałowe to powszechny i dobrowolny system długoterminowego oszczędzania, który jest dostępny dla wszystkich osób zatrudnionych podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Jest on tworzony nie przez samego pracownika, lecz wspólnie – przy jednoczesnym udziale pracodawców oraz państwa. Najwięksi pracodawcy już wdrożyli PPK – kolejni będą wdrażać je sukcesywnie. Najważniejszym elementem PPK są składki odprowadzane do funduszu. Te zaś zależą od podstawy ich wymiaru, która jest taka sama, jak w przypadku składek ZUS.

Uwzględniany przychód

Na użytek ustawy o pracowniczych planach kapitałowych przez wynagrodzenie rozumie się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika PPK, bez stosowania górnej granicy podstawy wymiaru oraz przed wyłączeniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Tymczasem w myśl art. 18 ust. 1 i 3 oraz ust. 4 pkt 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru pracowników i zleceniobiorców oraz członków rad nadzorczych stanowi przychód w rozumieniu podatkowym. Na mocy zaś art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) przychodami są otrzymane lub podstawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Uzupełnieniem jest art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, zgodnie z którym za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Wykładni powyższych przepisów należy dokonywać w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13. Zgodnie ze stanowiskiem TK za przychód pracownika mogą być uznane takie świadczenia, które:
  • zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie);
  • zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
  • korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).
Jeżeli zatem jakieś świadczenie nie będzie przychodem, to nie będzie wchodzić w skład podstawy wymiaru składek PPK. Przykładowo udostępnienie pracownikom firmowego sprzętu do użytku służbowego nie stanowi u nich przychodu, a tym samym nie jest obciążane składkami PPK.

Jakie konsekwencje

Wielu pracowników przystępujących do PPK zaskoczonych jest kwotą składki potrącaną z ich wynagrodzenia. Przecież 2 proc. to 2 proc., tymczasem kadry potrącają więcej. Różnica bierze się z tego, że pracownik najczęściej kojarzy wyłącznie kwotę netto swojego wynagrodzenia. Tymczasem skoro podstawą wymiaru składek PPK jest podstawa składek ZUS, to naliczeń należy dokonać od kwoty brutto, a jedynie potrąca się je z netto. W efekcie składki PPK są naliczane także od świadczeń od składek ZUS i podatku dochodowego. Jako ciekawostkę można dodać, że od składki pracodawcy należy zapłacić podatek dochodowy, wobec czego w przypadku PPK płaci się zarówno składki od podatku (część pracownika), jak i podatek od składek (część pracodawcy).
Dodatkowo – na użytek PPK – do wynagrodzenia należy zaliczyć także świadczenia niebędące wynagrodzeniem, czyli wszelkiego rodzaju benefity pracownicze (także pozapłacowe), od których odprowadzane są składki ZUS. Jednocześnie zwolnienie danego świadczenia ze składek ZUS jest automatycznie zwolnieniem z PPK – tak będzie np. w przypadku należności z tytułu podróży służbowych.

Problematyczny transport

Najciekawsze zwolnienie z ZUS zawiera par. 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Na jego podstawie z podstawy wymiaru składek ZUS wyłączone zostały korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
Wyłączenie składa się z dwóch części. Pierwsza część zwolnienia dotyczy korzyści materialnych, polegających na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. W tym przypadku ze składek ZUS zwalnia nawet symboliczna odpłatność. Jeżeli zatem pracodawca na podstawie zarządzenia prezesa zapewnia pracownikom np. abonament medyczny za 1 zł miesięcznie, to wartość abonamentu nie jest obciążona ZUS i PPK.
Drugie zwolnienie dotyczy pojazdów i polega na zapewnieniu bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji. W tym przypadku odpłatność nie jest wymagana. Przepisy nie definiują przy tym, co należy rozumieć przez środek lokomocji. Tym samym pojęcie to należy definiować zgodnie ze słownikiem języka polskiego: środek lokomocji (inaczej środek transportu) to maszyny transportowe lub istoty żywe, dzięki którym możliwe jest przemieszczanie ludzi lub ładunków w przestrzeni.
Przy czym ZUS ma własne zdanie na ten temat. Stanowisko to opiera się na zawężeniu pojęcia „środek lokomocji” do „środka lokomocji publicznej” lub „transportu zapewnionego przez pracodawcę” – zob. np. pismo z 12 lipca 2013 r., znak WPI/200000/451/886/2013). W efekcie pracownik, który użytkuje auto służbowe do celów prywatnych, musi się liczyć z tym, że mimo oczywistego zwolnienia jego pracodawca dla świętego spokoju będzie zaliczać wartość ryczałtowego przychodu w miesięcznej kwocie 250 zł lub 400 zł (zob. art. 12 ust. 2a ustawy o PIT) do podstawy wymiaru składek ZUS, a tym samym z tytułu używania takiego pojazdu pracownik będzie miał także naliczaną składkę PPK.

Rezygnacja w każdej chwili

Liczenie składek PPK od brutto oraz od dodatkowych świadczeń powoduje, że w odniesieniu do netto składka może przekroczyć 3 proc., a przy dużej ilości świadczeń dodatkowych i niskim wynagrodzeniu może wynieść nawet 5 proc. i więcej. PPK jest dobrowolne dla osób w wieku od 18 do poniżej 55 lat. Specyficzność polega na tym, że przystępują one do PPK z mocy prawa, lecz w każdej chwili mogą zrezygnować. Starsze osoby z kolei przystępują wyłącznie na swój wniosek. Tak więc pracownik, który nie będzie chciał być uczestnikiem PPK, może z niego zrezygnować (osoby poniżej 55. roku życia) lub nie przystępować do PPK (osoby od 55. roku życia). Z kolei osoba, która przystąpi do PPK, może w każdym momencie zrezygnować, składając stosowną rezygnację. Jeżeli zatem kogoś zaskoczy wysokość potrącanych składek na PPK, może po prostu zrezygnować z ich opłacania. Oczywiście przed podjęciem decyzji powinien rozważyć wszystkie za i przeciw, aby później nie żałować. ©℗
Na PPK odprowadzane są:
• wpłata powitalna, jednorazowa ze strony państwa – 250 zł,
• dopłata roczna ze strony państwa – 240 zł,
• wpłata podstawowa pracodawcy – 1,5 proc. podstawy wymiaru,
• wpłata dodatkowa pracodawcy – do 2,5 proc. podstawy wymiaru (występuje praktycznie tylko w teorii),
• wpłata podstawowa pracownika – 2,0 proc. podstawy wymiaru (pod pewnymi warunkami może być ona obniżona, ale nie mniej niż do 0,5 proc.),
• wpłata dodatkowa pracownika – do 2,0 proc. podstawy wymiaru (występuje sporadycznie).
Podstawa prawna
• ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1572)
• art. 18 ust. 1 i 3 oraz ust. 4 pkt 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1818)
• art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2200)
• par. 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)