Pracodawca w styczniu 2020 r. podpisze umowę o prowadzenie PPK. Jak rozliczać wynagrodzenia pracowników, którzy nie zrezygnują z wpłat? Proszę pokazać na przykładzie pracownika z wynagrodzeniem 4800 zł. Będziemy dokonywać wpłat podstawowych, wynagrodzenia są płatne na koniec miesiąca.
Pracownicze plany kapitałowe (PPK) są wprowadzane przez pracodawców etapami, w zależności od liczby osób zatrudnionych. Od 1 stycznia 2020 r. ustawa o PPK objęła kolejną grupę pracodawców, tj. podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób (według stanu na 30 czerwca 2019 r.). Te podmioty muszą zawrzeć umowę o prowadzenie PPK najpóźniej do 11 maja 2020 r., ale oczywiście dany pracodawca może zrobić to wcześniej.

Strony programu

Na przyszły kapitał emerytalny składają się podmiot zatrudniający oraz uczestnik PPK, przeznaczając na to odpowiednie wpłaty. Również państwo pomaga finansowo, fundując ‒ pod pewnymi warunkami ‒ wpłaty powitalne i dopłaty roczne. Podmiot zatrudniający to nie tylko pracodawca, w rozumieniu kodeksu pracy, w stosunku do pracowników, lecz także:
  • nakładca ‒ w stosunku do osób fizycznych wykonujących pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia,
  • rolnicza spółdzielnia produkcyjna, spółdzielnia kółek rolniczych ‒ w stosunku do swoich członków,
  • zleceniodawca ‒ w stosunku do pełnoletnich osób fizycznych, wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
  • podmiot, w którym działa rada nadzorcza ‒ w stosunku do członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji.
Z kolei uczestnikiem PPK jest osoba pełnoletnia, w imieniu i na rzecz której podmiot zatrudniający zawarł umowę o prowadzenie PPK z instytucją finansową, przy czym, co ważne, osoba zatrudniona musi podlegać w Polsce obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym z danego tytułu.
Są dwa rodzaje wpłat – podstawowe i dodatkowe.
Podstawą naliczania wpłat jest wynagrodzenie, za które uważa się przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracownika u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem:
  • wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
  • zasiłków z ubezpieczeń społecznych,
  • przychodów wymienionych w par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
  • podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Nie stosuje się tu rocznego ograniczenia podstawy wymiaru tych składek (limitu 30-krotności).

Różne wpłaty

Wpłata podstawowa finansowana przez podmiot zatrudniający wynosi 1,5 proc. wynagrodzenia, a wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK ‒ 2 proc. wynagrodzenia, ale z pewnym wyjątkiem. Mianowicie wpłata podstawowa uczestnika PPK może wynosić mniej niż 2 proc. wynagrodzenia, ale nie mniej niż 0,5 proc. wynagrodzenia, jeżeli jego wynagrodzenie osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia (w 2020 r. 3120 zł). O tej możliwości pracodawca ma obowiązek poinformowania pracownika. Wysokość wpłaty podstawowej, tej niższej, uczestnik PPK określa w deklaracji składanej podmiotowi zatrudniającemu, którą składa w miesiącu, w którym jego wynagrodzenie osiągane z różnych miejsc nie przewyższyło powyższego limitu.
Jeżeli uczestnik PPK przepracuje tylko część miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych (np. zwolnienie chorobowe, urlop bezpłatny), ale podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, osiągana z tytułu umowy o pracę w przeliczeniu na pełny miesiąc, będzie wyższa niż kwota 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenie (w umowie o pracę zagwarantowano kwotę wyższą niż 1,2-krotność minimalnego wynagrodzenia), to należy przyjąć, że osoba zatrudniona w danym miesiącu nie ma prawa do obniżenia tej wpłaty.
Uprawnienie do obniżenia wpłaty do PPK finansowanej przez uczestnika jest uzależnione wyłącznie od wysokości osiąganego wynagrodzenia. A zatem osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy też mogą złożyć deklarację o obniżeniu wpłaty podstawowej, o ile ich wynagrodzenie nie przekracza kwoty 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia. Nie dokonuje się tu przeliczenia wynagrodzenia do pełnego etatu.
Podmiot zatrudniający i uczestnik PPK mogą zadeklarować finansowanie wpłat dodatkowych (dobrowolnie). W umowie o zarządzanie podmiot zatrudniający może oświadczyć dokonywanie wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5 proc. wynagrodzenia, a uczestnik PPK podaje wysokość dodatkowej wpłaty zatrudniającemu w deklaracji (nie więcej niż 2 proc. wynagrodzenia). Podmiot zatrudniający ma obowiązek poinformowania uczestnika PPK o możliwości zadeklarowania wpłaty dodatkowej.
Pracodawca może różnicować wysokość wpłaty dodatkowej ze względu na długość okresu zatrudnienia u niego albo na podstawie postanowień regulaminu wynagrodzeń lub układu zbiorowego pracy obowiązujących w podmiocie zatrudniającym. Wysokość wpłaty dodatkowej można zmienić lub zrezygnować z jej dokonywania w formie zmiany umowy o zarządzanie PPK. Zmieniona wysokość wpłaty dodatkowej obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została dokonana zmiana.
Wpłaty finansowane przez uczestnika PPK są potrącane z wynagrodzenia po jego opodatkowaniu.
Maksymalny limit wpłat i dopłat możliwych do dokonania na wszystkie rachunki PPK uczestnika PPK wynosi w danym roku kalendarzowym równowartość w złotych kwoty 50 000 dolarów amerykańskich, według średniego kursu dolara amerykańskiego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy przed 31 grudnia roku poprzedzającego dany rok kalendarzowy.

Naliczanie i potrącanie

Podmiot zatrudniający jest obowiązany do obliczenia i dokonania wpłat do wybranej instytucji finansowej pokrywanych przez ten podmiot oraz do obliczenia, pobrania od uczestnika PPK i dokonania wpłat finansowanych przez uczestnika. Wpłaty finansowane przez podmiot zatrudniający są obliczane, a wpłaty finansowane przez uczestnika PPK są obliczane i pobierane od uczestnika PPK w terminie wypłaty wynagrodzenia w firmie. Wpłat dokonuje się w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały obliczone i pobrane.
Podsumowując, wpłat dokonuje się, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał stosunek prawny wynikający z umowy o prowadzenie PPK – niezależnie od tego, czy nastąpiło to w wyniku działań podmiotu zatrudniającego, czy też z mocy prawa. Zawarte w przepisie wyrażenie „wpłat dokonuje się” oznacza czynność techniczną, polegającą na przekazaniu określonej wysokości środków finansowych na konto wybranej instytucji finansowej. W sytuacji gdy umowa o prowadzenie PPK zostanie zawarta w styczniu 2020 r., pracownik już w tym miesiącu staje się uczestnikiem PPK, za którego (w przypadku braku złożenia przez niego deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat) wpłaty będą musiały zostać dokonane. W takim przypadku, jeżeli wynagrodzenie za styczeń zostanie wypłacone w styczniu, wpłaty do PPK będą dokonywane od lutego, do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały obliczone i pobrane. Pierwsze wpłaty do PPK dla tego pracownika zostaną dokonane najpóźniej 15 lutego 2020 r. Gdyby zaś wynagrodzenie za styczeń zostało wypłacone w lutym, to termin dokonania wpłat do PPK uległby odpowiedniemu przesunięciu o miesiąc (marzec 2020 r.).
Wpłaty do PPK nalicza się od wynagrodzenia wypłaconego w danym miesiącu, a nie przysługującego za dany miesiąc. To oznacza, że dla naliczenia wpłat do PPK kluczowa jest data wypłaty danego składnika wynagrodzenia. Przekazywane do PPK wpłaty należy oznaczać nie miesiącem, za który przysługuje wynagrodzenie wypłacone w danym miesiącu, ale miesiącem, w którym te wpłaty naliczono i pobrano.
Lista płac na styczeń 2020 roku
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 4800 zł 4800 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 658,08 zł ‒ podstawa wymiaru: 4800 zł ‒ składka emerytalna: 4800 zł x 9,76 proc. = 468,48 zł ‒ składka rentowa: 4800 zł x 1,5 proc. = 72 zł ‒ składka chorobowa: 4800 zł x 2,45 proc. = 117,60 zł - łączna kwota składek – 658,08 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne ‒ do zapłaty do ZUS ‒ odliczana od podatku 372,77 zł 321 zł Podstawa wymiaru: 4141,92 zł [4800 zł ‒ 658,08 zł (składki na ubezpieczenia społeczne)] 4141,92 zł x 9 proc. = 372,77 zł 4141,92 zł x 7,75 proc. = 321 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 297 zł Przychód do opodatkowania: 4800 zł ‒ podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 3892 zł [4800 zł (przychód) – 250 zł – 658,08 zł (składki ZUS)] ‒ zaliczka do US: 297 zł (3892 zł x 17 proc.) ‒ 43,76 zł = 617,88 zł (zaliczka na podatek) – 321 zł (składka zdrowotna) = 296,88 zł
Kwota do wypłaty 3376,15 zł 4800 zł – (658,08 zł + 372,77 zł + 297 zł + 96 zł)
Lista płac na luty 2020 roku
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 4872 zł 4800 zł + 72 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 658,08 zł ‒ podstawa wymiaru: 4800 zł ‒ składka emerytalna: 4800 zł x 9,76 proc. = 468,48 zł ‒ składka rentowa: 4800 zł x 1,5 proc. = 72 zł ‒ składka chorobowa: 4800 zł x 2,45 proc. = 117,60 zł ‒ łączna kwota składek: 658,08 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne ‒ do zapłaty do ZUS ‒ odliczana od podatku 372,77 zł 321 zł Podstawa wymiaru: 4141,92 zł [4800 zł ‒ 658,08 zł (składki na ubezpieczenia społeczne)] 4141,92 zł x 9 proc. = 372,77 zł 4141,92 zł x 7,75 proc. = 321 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 309 zł Przychód do opodatkowania: 4872 zł ‒ podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 3964 zł [4872 zł (przychód) – 250 zł – 658,08 zł (składki ZUS)] ‒ zaliczka do US: 309 zł (3964 zł x 17 proc.) ‒ 43,76 zł = 630,12 zł (zaliczka na podatek) – 321 zł (składka zdrowotna) = 309,12 zł
Kwota do wypłaty 3364,15 zł 4800 zł – (658,08 zł + 372,77 zł + 309 zł + 96 zł)
Zaliczka na podatek za luty jest wyższa od zaliczki za styczeń o 12 zł (72 zł x 17 proc.).

Przychód uczestnika

Wpłaty finansowane przez podmiot zatrudniający nie są wliczane do wynagrodzenia stanowiącego podstawę ustalenia wysokości obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oznacza to, że wpłata, którą ponosi pracodawca, nie podlega oskładkowaniu.
Inaczej jest z podatkiem dochodowym. Wpłata na PPK finansowana przez podmiot zatrudniający jest przychodem podlegającym opodatkowaniu na zasadach ogólnych, czyli tak jak wszystkie inne wynagrodzenia i świadczenia przekazywane pracownikowi ze stosunku pracy. Przychód z tego tytułu powstaje w miesiącu, w którym wpłata do PPK faktycznie została przekazana do wybranej instytucji finansowej. Wtedy powstaje też obowiązek poboru zaliczki na podatek.
Pracownik 31 stycznia otrzyma wynagrodzenie w wysokości 4800 zł. Obie strony finansują wpłaty podstawowe ‒ pracodawca 72 zł (4800 zł x 1,5 proc.), a pracownik 96 zł (4800 zł x 2 proc.). Wpłatę pracownika pracodawca pobierze z jego dochodu w styczniu i razem ze swoją wpłatą dokona zapłaty 12 lutego. Wpłata w wysokości 72 zł będzie przychodem lutego, przy czym 28 lutego przy wypłacie pracodawca jednocześnie potrąci kolejną wpłatę na PPK finansowaną przez pracownika.
Podstawa prawna
• art. 2 ust. 1 pkt 40, art. 26‒28 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1572).