Czy na prawo do ulgi na start wpłynie wymiar etatu u byłego pracodawcy, na rzecz którego przedsiębiorca wykonuje usługi? Jakie konsekwencje poniesie płatnik, jeśli zleceniodawca wprowadził go w błąd co do drugiego tytułu ubezpieczeniowego? Dlaczego dofinansowanie miejsca parkingowego dla pracownika nie będzie oskładkowane? Czy od stypendium motywacyjnego dla uczniów szkół branżowych trzeba odprowadzić składki?
Od nowego roku planuję rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej i skorzystać z ulgi na start, a przy okazji kontynuować współpracę z ostatnim pracodawcą. Czy taka współpraca będzie możliwa? Pracowałem w tej firmie tylko na pół etatu.
W odpowiedzi na zadane pytanie kluczowe znaczenie odgrywa art. 18 prawa przedsiębiorców. Wynika z niego (ust. 1), że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przedsiębiorca w ramach swojej firmy świadczy usługi pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy takie same czynności. Ulga ma zastosowanie jedynie w odniesieniu do ubezpieczeń społecznych. Nie dotyczy składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Jednak w opisywanej sytuacji początkujący przedsiębiorca i tak nie będzie mógł skorzystać z ulgi na start, bo zamierza prowadzić współpracę z przedsiębiorcą, z którym ostatnio pozostawał w stosunku pracy. Zamierza przy tym kontynuować współpracę, ale na innych zasadach (świadczenie usług zamiast etatu). Przy ocenie prawa do ulgi nie ma znaczenia okoliczność, że przedsiębiorca pracował u przyszłego kontrahenta (dawnego pracodawcy) jedynie na pół etatu. Ustawodawca w cytowanym art. 18 prawa przedsiębiorców odniósł się do stosunku pracy, a nie do jego wymiaru.
Podsumowując, należy więc uznać, że w opisywanej sytuacji przedsiębiorca po rozpoczęciu prowadzenia działalności będzie musiał nie tylko odprowadzać składkę zdrowotną, lecz także składki na ubezpieczenie społeczne. Nie będzie mógł przy tym skorzystać nie tylko z ulgi na start, lecz także z preferencyjnych składek obliczanych od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Od pierwszego miesiąca prowadzenia działalności będzie musiał opłacać składki na ubezpieczenie społeczne na zasadach ogólnych (podstawa wymiaru wynosząca 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).
Podstawa prawna
• art. 18 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
ZUS przeprowadził kontrolę w naszej firmie, po czym otrzymaliśmy decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez naszego zleceniobiorcę. Nie opłacaliśmy za niego składek, bo twierdził, że pracuje na etacie w innej firmie. Podpisał nawet takie oświadczenie. Jak można podważyć decyzję ZUS?

Zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Jednak na mocy reguł specjalnych osoby spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. W przypadku gdy zleceniobiorca jest zatrudniony w innej firmie na etacie, z którego osiąga miesięczny przychód nie mniejszy niż równowartość minimalnego wynagrodzenia, opłacanie składek ze zlecenia jest dla niego dobrowolne. Musi o tym jednak poinformować zleceniodawcę, bo w przeciwnym razie ten powinien opłacać za niego składki. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i opłacania składek zleceniobiorców należy bowiem do płatnika. Na kanwie tej regulacji w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 5 marca 2018 r., sygn. akt III AUa 471/17, stwierdzono, że obowiązek zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych istnieje niezależnie od prawdziwości jej oświadczenia co do posiadania ubezpieczenia z innych tytułów. To na płatniku ciąży szczególny obowiązek zbadania, czy zleceniobiorcy faktycznie mają inny tytuł do ubezpieczeń.

Szczególnie pomocne może być jednak stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z 12 stycznia 2017 r., sygn. akt VII U 771/17. W zbliżonym stanie faktycznym podkreślono, że zleceniobiorca (rencista, potem emeryt) podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, a obowiązek zgłoszenia spoczywał na płatniku składek. Ponadto wskazano, że to na płatniku spoczywa obowiązek ustalenia zakresu ubezpieczeń oraz ich charakteru i bez znaczenia pozostaje, czy zaistniały stan faktyczny powstał z winy płatnika, czy też z powodu wprowadzenia go w błąd przez zleceniodawcę. Finalnie sąd uznał, że decyzja ZUS obciążająca płatnika zaległymi składkami jest zasadna.
Należy więc stwierdzić, że w opisywanej sytuacji decyzja ZUS jest zasadna, o ile zleceniobiorca rzeczywiście nie osiągał z etatu wymaganego progu przychodu lub nie był w ogóle zatrudniony. Skoro nie miał w tych okresach innych tytułów do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom, to obowiązek ubezpieczeń spoczywał na zleceniodawcy. Płatnik nie ma więc podstaw, aby kwestionować decyzję ZUS. Po uregulowaniu zadłużenia wobec ZUS ma jednak prawo domagać się od samego zleceniobiorcy zwrotu tej części składek, którą powinien potrącić z wynagrodzenia.
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 1, 2 i 4a, art. 36 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1590)
Nasza firma od nowego roku otwiera nową siedzibę. Będzie ograniczona liczba miejsc parkingowych, które spółka wynajmuje od innej firmy. Pracownicy będą mogli partycypować w kosztach miejsca w pewnej części, bo resztę będziemy jako pracodawca im finansować. Taka zasada ma zostać zapisana w regulaminie. Czy przychód pracownika z tego tytułu będzie oskładkowany?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy odnieść się do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Z korelacji art. 18 ust. 1 i 2 oraz art. 4 pkt 9 ustawy wynika, że podstawę wymiaru składek (opisanych w tych regulacjach prawnych) pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów podatkowych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Decydujące znaczenie mają jednak regulacje wspomnianego rozporządzenia. Zgodnie z par. 2 pkt 26 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody z tytułu korzyści materialnych wynikających z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2018 r., sygn. akt I UK 319/17, m.in. podkreślił, że ratio legis tego przepisu polega na uprzywilejowaniu pracowników płatnika przez umożliwienie im zakupu niektórych towarów lub usług po cenie niższej od ceny detalicznej. Funkcją tego przepisu jest dostarczenie płatnikowi-pracodawcy bodźca służącego motywowaniu pracowników lub zwiększeniu ich lojalności w stosunku do pracodawcy.
Jednak szczególnie pomocne w ocenie podanego stanu faktycznego może okazać się najnowsze stanowisko wyrażone w piśmie ZUS z 10 października 2019 r., znak WPI/200000/43/922/2019. Zwrócono w nim uwagę na istotne okoliczności warunkujące możliwość zastosowania wyłączenia. Po pierwsze, korzyść dla pracownika (stanowiąca dla niego przychód) powinna zostać przyznana na podstawie obowiązującego u pracodawcy układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu. Po drugie, korzyść taka musi przybrać formę niepieniężną ‒ chodzi o zakup po cenach niższych niż detaliczne. W konsekwencji zdaniem ZUS składki nie powinny być naliczane od przychodu pracownika polegającego na umożliwieniu mu skorzystania z artykułów, przedmiotów lub usług za częściową odpłatnością pracownika. Po spełnieniu tych przesłanek finansowana przez firmę (płatnika) część kosztu najmu miejsca parkingowego dla pracownika nie będzie stanowiła podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy.
Podstawa prawna
• art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1590)
• par. 1 i par. 2 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)
Nasza firma (spółka jawna) produkuje i montuje systemy wentylacyjne. Chcemy ściągnąć do pracy uczniów szkół branżowych. Zachętą mają być stypendia dla uczniów wybranych kierunków ‒ według kryterium wyników w nauce. Czy takie świadczenia będą podlegać oskładkowaniu?

W art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) ustawodawca określił zamknięty katalog podmiotów (osób), które obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Wymieniono tam m.in. pracowników, zleceniobiorców, prowadzących pozarolniczą działalność, a także osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych. Warto jednocześnie dodać, że osoby te podlegają obowiązkowo również ubezpieczeniu wypadkowemu, nie podlegają jednak ubezpieczeniu chorobowemu.

Te zasady podlegania ubezpieczeniom mają zastosowanie wtedy, gdy osoby kierowane na wspomniane formy dokształcania nie podlegają innym obowiązkowym tytułom do ubezpieczeń społecznych. Na ten aspekt zwrócił uwagę ZUS w piśmie z 4 listopada 2019 r., znak DI/100000/43/934/2019. Jednocześnie ZUS odwołał się do ustawowego określenia „inne niż powiatowe urzędy pracy podmioty kierujące”, powołując się na art. 4 pkt 2 lit. za ustawy systemowej. Z tej zaś regulacji wynika, że innymi niż powiatowe urzędy pracy podmiotami kierującymi w stosunku do osób pobierających stypendium w okresie szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego, są m.in.: jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, z wyjątkiem wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwoju zasobów ludzkich i przeciwdziałania bezrobociu, organizacje pracodawców, związki zawodowe, ośrodki doradztwa rolniczego, ośrodki poradnictwa zawodowego i psychologicznego. Finalnie ZUS przyjął zaś, że w sytuacji uczniów szkół ponadpodstawowych, którzy pobierają stypendia motywacyjne fundowane przez podmioty prywatne i którzy nie zostali skierowani do odbycia szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego, nie znajdą zastosowania przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Osoby te nie będą więc podlegały ubezpieczeniom społecznym ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.
Spółka w opisywanej sytuacji nie znajduje się w kręgu podmiotów kierujących określonych w art. 6 pkt 9a ustawy systemowej, a więc wypłacane przez nią stypendia motywacyjne dla uczniów szkół branżowych nie będą podlegać oskładkowaniu.
Podstawa prawna
• art. 4 pkt 2 lit. za, art. 6 pkt 9a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1590)