Co może zrobić dłużnik, gdy ZUS prowadzi przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne? Dlaczego nie można skorzystać z ulgi na start po wcześniejszej z niej rezygnacji? Czego może się spodziewać zalegający ze składkami przedsiębiorca, który już otrzymał upomnienie? Czy przedsiębiorca musi opłacać składki od firmy, jeśli jest zatrudniony na dwie połowy etatu u różnych pracodawców?
ZUS prowadzi przeciwko mnie egzekucję zaległych składek. Zajęto mi rachunek bankowy i wynagrodzenie. Czy mogę jakoś się bronić? Składałem niedawno wniosek o umorzenie składek, ale ZUS go nie uwzględnił, moim zdaniem niesłusznie. Poza tym uważam, że tytuł wykonawczy wystawiono niezasadnie.

Z art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek mogą być przez ZUS umarzane w całości lub w części. Jeśli jednak ZUS tego nie zrobi, a należności składkowe nie zostaną uregulowane, ZUS rozpocznie postępowanie egzekucyjne. Zgodnie zaś z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:

  • wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
  • odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
  • określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i 4;
  • błąd co do osoby zobowiązanego;
  • niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
  • niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;
  • brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia;
  • zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
  • prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;
  • niespełnienie w tytule wykonawczym wymogów określonych w ustawie.
Jednakże żaden z podanych przez przedsiębiorcę argumentów nie wpisuje się w katalog zarzutów. Pomocnym w ocenie zapytania może być również stanowisko podane w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 21 marca 2018 r., sygn. akt III SA/Wr 52/18. Wskazano w nim m.in., że sama okoliczność złożenia kolejnego wniosku o umorzenie zaległości nie skutkuje koniecznością powstrzymania działań egzekucyjnych. W konsekwencji prawidłowo organ egzekucyjny, a za nim organ II instancji, nie uwzględnił zarzutu braku wymagalności obowiązku. Z kolei w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 20 lutego 2019 r., sygn. akt II SA/Go 695/18, m.in. podano, że organ egzekucyjny nie jest władny do badania zasadności wystawienia tytułu wykonawczego. Wskazać również należy, że okoliczności, które doprowadziły do powstania zaległości pieniężnej, nie mogą być przedmiotem badania w postępowaniu egzekucyjnym, którego przedmiotem jest ich wyegzekwowanie.
W opisanej sytuacji możliwe jest więc złożenie zarzutów do egzekucji, ale raczej nie zostaną one uwzględnione.
Podstawa prawna
Art. 15 ust. 1–3, art. 26 par. 2 i 4, art. 33, art. 80 par. 1, art. 97 par. 1 i 2 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1438 ze zm.).
Jestem początkującym przedsiębiorcą z branży handlowej. Od lipca korzystam z preferencyjnych składek ZUS (opłacam składki od podstawy wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia), jednak przez ten okres miałem bardzo niskie przychody. Czy mogę wstecznie zmienić zdanie i skorzystać z ulgi na start, aby nie płacić składek?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba odnieść się do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) oraz prawa przedsiębiorców.

Przede wszystkim na uwagę zasługuje art. 18 ustawy – Prawo przedsiębiorców, który przewiduje ulgę na start. Z jej postanowień wynika, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może zrezygnować z uprawnienia poprzez zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych.
Preferencyjne składki zaś zostały uregulowane w art. 18a ustawy systemowej. Wynika z niego, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przedsiębiorców w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej lub zakończenia korzystania z ulgi na start stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Możliwość ta nie dotyczy osób, które:
  • prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
  • wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem jej rozpoczęcia w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
W art. 18aa ustawy systemowej powtórzono zaś, że przedsiębiorca może zrezygnować z ulgi na start, a w takim przypadku okres 24 miesięcy kalendarzowych liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniami po rezygnacji z ulgi.
Warto zwrócić uwagę na pismo ZUS z 27 września 2019 r., znak WPI/200000/43/914/2019. Wskazano w nim, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych jest równoznaczne z rezygnacją z prawa do niepodlegania tym ubezpieczeniom, a w konsekwencji przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom na zasadach właściwych dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Jednocześnie podkreślono, że nie ma możliwości wielokrotnej rezygnacji i ponownego korzystania z ulgi na start. Zaakcentowano nadto, że w przypadku rezygnacji z uprawnienia przedsiębiorca nie może skorzystać z niego ponownie ani wstecz, ani na bieżąco, a prawo do ulgi na start uzyska ponownie dopiero po upływie 60 miesięcy kalendarzowych od dnia zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej.
W opisywanej sytuacji nie jest już możliwe skorzystanie z ulgi na start. Przedsiębiorca dokonał bowiem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu składek preferencyjnych, i może korzystać jedynie z niższych składek.
Podstawa prawna
Art. 18a, art. 18aa ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Art. 18 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292).
Prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą. Zalegam już kilka miesięcy ze składkami na ubezpieczenie. ZUS przysłał już mi upomnienie. Jakie są konsekwencje takiego upomnienia?

Jak wynika z art. 15 ust. 1–3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku przesłał mu pisemne upomnienie. Upomnienie powinno zawierać wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek ich uiszczenia powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych.

Skoro upomnienie zostało już doręczone przedsiębiorcy, to teoretycznie ZUS może podejmować dalsze działania, już stricte egzekucyjne, o ile rzecz jasna, nie nastąpi uprzednio spłata zadłużenia.
Kolejną czynnością podejmowaną przez ZUS jako wierzyciela jest wystawienie tytułu wykonawczego i w konsekwencji wszczęcie egzekucji administracyjnej. To zaś będzie skutkowało z wysokim prawdopodobieństwem zastosowaniem przez wierzyciela różnych sposobów (środków) egzekucji. Wśród nich występuje zarówno egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych, jak i egzekucja z ruchomości.
Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia z rachunku bankowego przez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej. Organ jednocześnie wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz niezwłocznie po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia przekazał zajętą kwotę na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego.
W przypadku ruchomości egzekucja polega na ich zajęciu. Dotyczy to ruchomości zobowiązanego znajdujących się zarówno w jego władaniu, jak i we władaniu innej osoby, jeżeli nie zostały wyłączone spod egzekucji lub od niej zwolnione.
Warto też dodać, że zobowiązany ma możliwość obrony w toku egzekucji, bo przysługuje mu możliwość złożenia zarzutu, np. w związku z przedawnieniem obowiązku albo nawet zastosowaniem zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego.
Jak widać, upomnienie wystosowane do przedsiębiorcy jest więc ostatnią czynnością przedegzekucyjną. W razie braku spłaty długu przedsiębiorca musi liczyć się z wszczęciem egzekucji przez ZUS i zajęciem zarówno rachunków bankowych, jak i majątku firmowego.
Podstawa prawna
Art. 15 ust. 1–3, art. 26 par. 2 i 4, art. 33, art. 80 par. 1, art. 97 par. 1 i 2 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1438 ze zm.).
Jestem zatrudniony w dwóch firmach na pół etatu. Łącznie z tego tytułu uzyskuję ok. 4000 zł brutto. Od listopada planuję rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Czy będę zwolniony ze składek za firmę? Czy sytuacja się zmieni, jeśli będę przebywał na zwolnieniu?

W odpowiedzi na to pytanie istotne znaczenie ma art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wynika z niego m.in., że pewne grupy ubezpieczonych (np. pracownicy) spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z innych tytułów (np. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej) są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług itd. Mogą one jednak dobrowolnie – na swój wniosek – być objęte ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym również z innych tytułów. Trzeba pamiętać, że jeśli podstawa wymiaru składek w pierwszym tytule ubezpieczeniowym jest niższa niż równowartość minimalnego wynagrodzenia, to składki muszą być płacone także z drugiego tytułu.

Gdy prowadzący działalność gospodarczą pozostaje w dwóch stosunkach pracowniczych równocześnie, to wtedy należy dodać (zsumować) podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy. W piśmie ZUS z 2 listopada 2016 r., znak WPI/20000/43/1097/2016, wskazano m.in., że jeżeli łącznie podstawy wyniosą przynajmniej tyle, ile wynosi minimalne wynagrodzenie określone dla danego roku pracy, osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega z tego tytułu dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym. ZUS dodał, że w sytuacji, gdy w danym miesiącu osoba z tytułu stosunków pracy będzie miała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne mniejszą od minimalnego wynagrodzenia z uwagi na zwolnienie lekarskie, to również nie powstanie obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. Będzie tak dlatego, że osoba ta nadal będzie miała zagwarantowane wynagrodzenia z obu umów (po łącznym zsumowaniu) w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Finalnie ZUS uznał, że osoba na etacie z wynagrodzeniem łącznym na poziomie co najmniej minimalnego może podlegać ubezpieczeniom z firmy, lecz na zasadzie dobrowolności.
W opisywanej sytuacji przedsiębiorca nie musi więc płacić składek na ubezpieczenie społeczne od prowadzonej działalności gospodarczej. Nie będzie musiał tego robić także wtedy, gdy będzie przebywał na zwolnieniu lekarskim, o ile łącznie ze stosunków pracy będzie miał zagwarantowane wynagrodzenie co najmniej na poziomie wynagrodzenia minimalnego.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 9 ust. 1, 1a, art. 18a, art. 18aa ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).