W jakim czasie po skończeniu 24-miesięcznej ulgi można się zgłosić do obniżonych składek
Dlaczego ZUS może wydać ponowną decyzję w sprawie, w której poprzednie orzeczenie uchylił
Co bierze się pod uwagę przy obliczaniu limitu przychodu rencisty
We wrześniu 2019 r. skończyła mi się 24-miesięczna ulga w ZUS. W 2018 r. zarabiałem bardzo mało, ale chciałbym kontynuować prowadzenie działalności. Czy mogę skorzystać z nowej ulgi?
Od 2019 r. przedsiębiorcy, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności minimalnego wynagrodzenia (63 000 zł w 2018 r.) obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, mogą się zgłosić do kolejnej ulgi na cały następny rok kalendarzowy. W ich przypadku podstawa wymiaru składek będzie uzależniona od przychodu, przy czym nie może on przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
Nową podstawę ustala sam przedsiębiorca (ubezpieczony), mnożąc uzyskany swój przeciętny miesięczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym przez specjalny współczynnik ogłoszony na dany rok kalendarzowy przez prezesa ZUS. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, gdy jest niższa.
Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca musi korzystać z ulgi. Może z niej zrezygnować. Za miesiąc, w którym zrezygnował z uprawnienia, oraz pozostałe miesiące kalendarzowe do końca danego roku kalendarzowego ustala najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadach ogólnych (nie może być niższa niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia).
Trzeba pamiętać, że roczny limit przychodu w przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc trzydziestokrotność minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym (365 lub 366 w roku przestępnym) i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Niski przychód to jednak niejedyny warunek, jaki trzeba spełnić, aby móc skorzystać z ulgi. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych zawiera wiele wyłączeń – okoliczności, których zaistnienie nie pozwoli na skorzystanie z tego uprawnienia. Będzie tak, jeśli do przedsiębiorcy w poprzednim roku kalendarzowym miały np. zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i korzystał on ze zwolnienia sprzedaży od VAT albo gdy prowadził działalność krócej niż 60 dni. W opisywanym przypadku także mieliśmy do czynienia z takim wyłączeniem. Przedsiębiorca nie mógł skorzystać z ulgi, bo do września korzystał z małego ZUS (art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Z literalnego brzmienia ustawy wynika, że z obniżonych składek (art. 18c) można skorzystać tylko od stycznia, a w środku roku jedynie wtedy, gdy działalność jest wznawiana. ZUS jednak stoi na korzystanym dla przedsiębiorców stanowisku, zgodnie z którym jest to możliwe także po zakończeniu korzystania z małego ZUS (art. 18a), jak w opisywanej sytuacji.
Aby zgłosić się do ulgi, ubezpieczony przekazuje informację o rocznym przychodzie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym oraz o najniższej podstawie wymiaru składek ustalonej na dany rok kalendarzowy w:
1) imiennym raporcie miesięcznym, albo
2) w deklaracji rozliczeniowej (jeśli opłaca składki za siebie)
– składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.
W związku z terminami, jakie obowiązują przy składaniu tych dokumentów, należy uznać, że przedsiębiorca powinien zgłosić się do ulgi nie później niż 8 października. Podstawę wymiaru składek powinien obliczyć sobie sam i za październik opłacić ją już w nowej wysokości.©℗
Podstawa prawna
Art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Byłem członkiem zarządu w spółce. Jakiś czas temu ZUS wydał decyzję stwierdzająca, że jestem odpowiedzialny za zobowiązania składkowe spółki. Złożyłem odwołanie, wskazując, że w odpowiednim czasie złożyłem wniosek o wszczęcie postępowania układowego i ZUS decyzję uchylił. Jednak gdy egzekucja z majątku okazała się bezskuteczna, ZUS wydał kolejną decyzję obciążającą mnie długami. Czy mógł to zrobić? Przecież już wydał jedną decyzję w tej samej sprawie.
ZUS po złożeniu odwołania może swoją decyzję zmienić, uchylić albo podtrzymać i przekazać sprawę do sądu. Uchylenie decyzji oznacza wyeliminowanie jej z obrotu prawnego. Kwestią dopuszczalności wydania nowej decyzji w tej samej sprawie rozpatrywał Sąd Najwyższy (wyrok z 15 lipca 2014 r., sygn. akt II UK 492/13). Sąd podkreślił wówczas, że sprawa w przedmiocie ustalenia prawa lub zobowiązania rozstrzygnięta ostateczną decyzją może być wszczęta ponownie po przedstawieniu nowych dowodów lub ujawnieniu okoliczności istniejących przed jej wydaniem, które mają wpływ na ustalenie, zwolnienie z obowiązku lub rozmiar nałożonego ciężaru. Ten szczególny tryb, przewidziany w art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), jest właściwy postępowaniu przed organem ubezpieczeń społecznych jako szczególny i odrębny od wznowienia postępowania administracyjnego na podstawie art. 145 k.p.a. Ponowne ustalenie prawa lub zobowiązania na podstawie art. 83a ust. 1 może nastąpić wyłącznie ze względu na istnienie ostatecznej decyzji merytorycznej, załatwiającej sprawę co do istoty. Ten tryb postępowania nie jest wymagany, gdy poprzednia ostateczna decyzja merytoryczna została uchylona na podstawie art. 83 ust. 6 tej ustawy. Sąd wyjaśnił, że na podstawie tego przepisu ZUS – jeżeli uzna odwołanie za słuszne – zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. Nienadanie biegu odwołaniu następuje wprawdzie po ponownym rozpoznaniu sprawy, lecz nie zawsze prowadzi do orzeczenia co do istoty; zakład orzeka co do istoty tylko wtedy, gdy zaskarżoną decyzję zmienia. Orzeczenie polegające na uchyleniu zaskarżonej decyzji załatwia spór formalnie i nie ma cech decyzji stwierdzającej prawo lub zobowiązanie. Sąd pokreślił, że nie ma przy tym znaczenia, czy ZUS uwzględnił argumenty odwołania, czy też nie wdał się w spór (nie nadał biegu odwołaniu), kierując się innymi powodami. Wydanie decyzji uchylającej decyzję merytoryczną oznacza, że sprawa jest nierozpoznana, dlatego też kolejna decyzja w przedmiocie objętym decyzją uchyloną traktowana jest jako decyzja pierwszorazowa. ZUS może przy jej wydaniu uwzględnić stan faktyczny z chwili jej wydania lub uwzględnić poprzednio ustalone okoliczności, bo nie jest związany rygorami przewidzianymi w ustawie systemowej. Sąd zaznaczył, że decyzja uchylająca mogła być przedmiotem odwołania przed jej uprawomocnieniem się.
Sąd wypowiedział się także odnośnie samej przesłanki zwolnienia się członka zarządu z odpowiedzialności za zaległości składkowe. Podkreślił, że wniosek o otwarcie postępowania układowego nie jest wystarczającą przesłanką uwolnienia od subsydiarnej odpowiedzialności, gdy sytuacja finansowa spółki nie pozwalała już na wykonanie układu. Można wtedy przypisać winę członkowi zarządu wyłączającą jego zwolnienie z odpowiedzialności polegającą na złożeniu wniosku o układ jako spóźnionego lub bezpodstawnego. Jego czynności w ocenie sądu nie nastąpiły we właściwym czasie, jeżeli nie wyłączały powstania stanu niewypłacalności spółki, uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, co następuje, gdy spółka nie spłaca nieobjętych układem należności publicznoprawnych powstałych przed jego zawarciem i na bieżąco.©℗
Podstawa prawna
Art. 83 i 83a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Wykonywałam pracę w 2018 r., ale wynagrodzenie wypłacono mi dopiero w tym roku. Jednocześnie pobieram rentę z tytułu niezdolności do pracy. ZUS nie zaliczył mi tego wynagrodzenia do przychodu z 2018 r., obawiam się, że może to zrobić za 2019 r., a wtedy przekroczę limity. Czy ZUS może to zrobić i zmniejszyć mi rentę?
Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu służby. Dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne.
Ustawa stanowi, że za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, w tym również za granicą. Przy obliczaniu przychodu uwzględnia się także działalność, która nie jest objęta składkami tylko z tego powodu, że zachodzi zbieg tytułów ubezpieczeń. Przy czym zasad tych nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej. Wlicza się za to także przychód z pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z kolei w razie osiągania przychodu w przekraczającego 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, nie wyższego jednak niż 130 proc. tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia. Graniczne kwoty przychodu są ogłaszane przez prezesa ZUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Sprawę podobną do opisywanej przez czytelnika rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Białymstoku. W wyroku z 13 lutego 2018 r., sygn. akt III AUa 703/17, sąd uznał, że przy ustalaniu, czy przychód wpływa za zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, obowiązuje zasada, zgodnie z którą przychód uważa się za osiągnięty w roku, w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Niezależnie od tego, w jakim okresie wykonywana była praca, z której uzyskano przychód, wynagrodzenie uznawane jest za przychód osiągnięty w miesiącu (roku), w którym go wypłacono. Sąd zwrócił uwagę, że szczegółowe zasady przeliczania świadczeń z uwagi na osiągany przychód określa rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty. Zgodnie z par. 8 ust. 2 pkt 1a tego aktu wykonawczego, jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną dochodu, lecz nie przekroczyła wyższej kwoty granicznej dochodu, organ rentowy ustala, że dochód osiągnięty przez emeryta uzasadniał zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego. Natomiast w myśl par. 1 ust. 3 tego rozporządzenia za dochód osiągnięty uważa się faktyczny dochód uzyskany przez emeryta w danym roku kalendarzowym.
W opisywanej sytuacji ZUS powinien więc doliczyć wynagrodzenia za pracę wykonaną w 2018 r., która została wypłacona dopiero w 2019 r., do przychodu uzyskanego w 2019 r. Jeśli się okaże, że limity zostaną przekroczono, ZUS może świadczenie zmniejszyć lub zawiesić.
Może się więc okazać, że renta pobrana w 2019 r. zostanie uznana, przynajmniej w części, za nienależnie pobraną. Będzie to oznaczało konieczność jej zwrotu. Zgodnie z art. 138 ust. 5 ustawy emeryturach i rentach z FUS kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem zbyt dużych przychodów podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu. W pozostałych przypadkach – za okres nie dłuższy niż trzy lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.©℗
Podstawa prawna
Art. 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.).
Par. 8 ust. 2 pkt 1a rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. nr 58, poz. 290).