Umowa o dzieło oraz umowa-zlecenie różnią się m.in. obowiązkiem opłacania składek oraz tym, w jakich okolicznościach mogą zostać wypowiedziane.

Rezultat a staranne działanie

Zarówno umowa-zlecenie, jak i umowa o dzieło należą do umów cywilnoprawnych, które uregulowane są w Kodeksie cywilnym: umowa-zlecenie w art. 734-751, zaś umowa o dzieło w art. 627-646. Podstawowa różnica pomiędzy tymi umowami polega na tym, że umowa-zlecenie jest umową starannego działania, a umowa o dzieło jest umową rezultatu. Co to oznacza?

W przypadku umowy-zlecenia wykonujący ją zleceniobiorca ma za zadanie starannie wykonywać czynności, które zostały zapisane w umowie. Zleceniodawca nie może „na zleceniu" wymagać określonego efektu działania zleceniobiorcy. Zleceniobiorca jest obowiązany sumiennie wykonywać powierzone mu zadania (czynności) a zleceniodawca wypłacać umówione wynagrodzenie w oznaczonym terminie (choć dopuszczalne są umowy-zlecenia bez wynagrodzenia). Zatem wynagrodzenie należy się zleceniobiorcy za samo wykonywanie czynności niezależnie od osiąganego efektu.

Odmiennie przy umowie o dzieło. Naturą i istotą takiego kontraktu jest wykonanie umówionego dzieła o określonych cechach, ukończonego i przekazanego zamawiającemu w określonym czasie. Staranne działanie wykonawcy dzieła jest tylko jednym z elementów takiego kontraktu. Jak stanowi art. 627 Kodeksu cywilnego „przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia". Wykonawca dzieła odpowiada przed zamawiającym za rezultat swojej pracy (zleceniobiorca na umowie-zleceniu nie odpowiada - musi tylko dołożyć należytej staranności w działaniu na rzecz zleceniobiorcy).

Ponadto należy pamiętać, że umowa-zlecenia może być zawarta zarówno na czas określony, jak i nieokreślony (bezterminowoo). Natomiast umowa o dzieło z samej swojej natury musi zawierać termin osiągnięcia umówionego rezultatu (wykonania przedmiotu / dzieła).

Składki ZUS i podatek dochodowy

Wykonawca będący stroną umowy o dzieło nie płaci składek ani na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) ani ubezpieczenie zdrowotne. W konsekwencji na podstawie tylko takiej umowy wykonawca dzieła nie ma też prawa do pobierania jakichkolwiek świadczeń wynikających z opłacania takich składek.

Umowa-zlecenie jest oskładkowana. Konieczne jest w tym przypadku opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne do czasu, gdy zleceniobiorca osiągnie miesięczny przychód na poziomie aktualnego wynagrodzenia minimalnego. W momencie, gdy zleceniobiorca osiąga z wszystkich tytułów do ubezpieczeń (np. z umowy o pracę oraz z umowy-zlecenia) kwotę minimalnego wynagrodzenia, wówczas od kolejnej umowy-zlecenia opłacać obowiązkowo trzeba tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Zarówno zleceniobiorca, jak i wykonawca dzieła płacą podatek dochodowy.

Wypowiedzenie umowy

Obie umowy różnią się także tym, w jakich okolicznościach mogą zostać wypowiedziane.

Umowę-zlecenie wypowiedzieć może zarówno zleceniobiorca, jak i zleceniodawca, w dowolnym momencie. Przy czym zgodnie z art. 746 § 1 Kodeksu cywilnego dający zlecenie w razie wypowiedzenia powinien zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Jeśli strony takiej umowy umówiły się na wynagrodzenie, wówczas zlecający zobowiązany jest wypłacić zleceniobiorcy wynagrodzenie za już wykonane czynności. Jeżeli zaś wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu - strona wypowiadająca powinna naprawić szkodę, która powstała u drugiej strony umowy. Art. 746 § 3 Kodeksu cywilnego zastrzega ponadto, że nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

Z kolei odstąpienie od umowy o dzieło obwarowane jest kilkoma kodeksowymi wymogami. Po pierwsze zamawiający może od umowy odstąpić w razie wystąpienia konieczności znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego (powinien jednak uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia). Po drugie zamawiający może wypowiedzieć umowę o dzieło jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym. W takiej sytuacji zamawiający może od umowy odstąpić bez wyznaczenia terminu dodatkowego.

Wypowiedzenie umowy o dzieło możliwe jest również, jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową. W takiej sytuacji zamawiający może wezwać wykonawcę dzieła do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

W sytuacji, gdy do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak, przyjmujący zamówienie może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.

Wreszcie dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.