Rodzice prowadzący firmy po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego muszą zgłosić się do ZUS, gdyż ich ubezpieczenie jako osób prowadzących działalność pozarolniczą skończyło się w chwili przejścia na zasiłek. Ale Zakład musi ich o tym pouczyć.
Na wokandę Sądu Najwyższego trafiła sprawa dotycząca setek matek oraz ojców prowadzących działalność gospodarczą, korzystających z zasiłków macierzyńskich. Chodziło o to, czy w okresie pobierania tego zasiłku nadal są ubezpieczeni w ZUS z tytułu prowadzenia firmy lub innej działalności pozarolniczej. Kwestia ta ma bowiem ogromne znaczenie dla opiekunów, którzy powracają do aktywności zawodowej oraz w sytuacji choroby – zarówno rodziców, jak i ich dzieci.
Problem ten przedstawiła do rozstrzygnięcia SN w rozszerzonym składzie I Prezes SN, wskazując na narastające rozbieżności w wykładni przepisów. Nawet SN nie był bowiem w stanie zająć jednolitego stanowiska. W jednych orzeczeniach wskazywał, że ubezpieczenie chorobowe osoby prowadzącej pozarolniczą działalność ustaje z chwilą nabycia przez nią prawa do zasiłku macierzyńskiego, w związku z czym po zakończeniu jego pobierania powinna złożyć nowy wniosek o objęcie jej tym ubezpieczeniem. Według drugiego kierunku wykładni ubezpieczenie chorobowe nie kończy się z chwilą rozpoczęcia pobierania zasiłku macierzyńskiego, ale dopiero w momencie zaprzestania korzystania z tego świadczenia. Z kolei zgodnie z trzecim stanowiskiem nie ustaje ono ani z chwilą rozpoczęcia, ani zakończenia pobierania go, ale trwa w sposób nieprzerwany, do momentu, kiedy nie pojawią się przesłanki ustawowe wyłączające objęcie danej osoby takim ubezpieczeniem.
SN, obradując w składzie siedmiu sędziów, opowiedział się za pierwszą, bardzo rygorystyczną wykładnią. Stwierdził bowiem, że rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, skutkuje jego ustaniem. Wskazał, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność w okresie pobierania zasiłku są objęte ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym tylko z tytułu pobierania go, a to oznacza, że ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności pozarolniczej muszą ustać. Nie może więc być mowy o „zawieszeniu” ubezpieczenia na okres zasiłkowy. W efekcie właściciele firm muszą po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego złożyć odpowiednie deklaracje ws. wznowienia ubezpieczenia i opłacić składkę. Ale na ZUS spada także nowe zobowiązanie wobec ubezpieczonych.
– Ma on obowiązek pouczyć ich o tej konieczności, po to, aby nie wpadły w „próżnię prawną”, gdy już nie są ubezpieczone z tytułu zasiłku, ale utraciły też tytuł ubezpieczenia od działalności pozarolniczej – podkreślił sędzia Józef Iwulski, Prezes SN – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
orzecznictwo
Uchwała Sądu Najwyższego z 11 lipca 2019 r., sygn. akt III UZP 2/19.
