Płatnik jest zwolniony z tego obowiązku wtedy, gdy ZUS przyznał już ubezpieczonemu wcześniejszą emeryturę lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Informacje te nie są już bowiem dla zakładu istotne
Zgodnie z nowymi zasadami akta pracowników i zleceniobiorców zgłoszonych do ubezpieczeń po raz pierwszy w latach 1999‒2018 mogą być przechowywane przez 10 lat (zamiast dotychczasowych 50 lat), pod warunkiem że płatnicy składek przekażą za nich raporty informacyjne ZUS RIA. Wypełniając formularz ZUS RIA, płatnicy składek przekazują zestaw danych niezbędnych do ustalenia przez ZUS prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych.
Okresy wykonywania
Płatnik składek, który zatrudniał nauczyciela i przekazuje za niego raport informacyjny ZUS RIA, oprócz wypełnienia bloków I‒IV tego formularza (w których podaje własne dane indentyfikacyjne oraz organizacyjne, dane identyfikacyjne osoby ubezpieczonej oraz dane dotyczące rozwiązania lub wygaśnięcia jej ostatniego stosunku pracy) oraz ewentualnie bloków V‒VII (w których głównie wykazuje przychód wypłacony nauczycielowi w danym roku kalendarzowym za poprzednie lata) zobowiązany jest wypełnić bloki formularza dotyczące wykonywania pracy nauczycielskiej (VIII‒IX). Obowiązku takiego nie ma tylko wtedy, gdy płatnik uzyska na piśmie od pracownika informację o ustaleniu prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (w przypadku bloku VIII) lub do wcześniejszej emerytury (w przypadku bloku IX).
Blok VIII formularza ZUS RIA: ,,Okresy wykonywania pracy nauczycielskiej w placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 128) – od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2018 r.” płatnik składek wypełnia wtedy, gdy w tym okresie zatrudniał on pracownika przy pracy nauczycielskiej w jednej z tych placówek. Chodzi o pracę nauczycielską wykonywaną przez nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych w:
- publicznych i niepublicznych przedszkolach,
- szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
- publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego,
- młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,
- młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
- specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych,
- specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
- ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, które umożliwiają:
– dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, które są organizowane na podstawie odrębnych przepisów,
– dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną jest niepełnosprawność intelektualna, realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego (w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego), obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
- placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
Okresy pracy w tych placówkach uprawniają do ubiegania się o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Aby uzyskać to świadczenie, oprócz warunku osiągnięcia odpowiedniego wieku (niższego od powszechnego wieku emerytalnego), rozwiązania w określony sposób stosunku pracy nauczycielskiej, udowodnienia co najmniej 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, trzeba również mieć co najmniej 20-letni okres pracy nauczycielskiej wykonywanej w wymienionych wyżej placówkach co najmniej w 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Obydwa warunki stażowe muszą być spełnione najpóźniej w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy z wymienioną placówką.
Wychowawczy niewliczany
Płatnik składek powinien w omawianym bloku formularza podać wyłącznie te okresy, w których praca nauczycielska była faktycznie wykonywana (łącznie z okresami urlopu wypoczynkowego). Tym samym płatnik musi pominąć okresy faktycznego niewykonywania tej pracy z powodu np. urlopu dla poratowania zdrowia lub pobierania zasiłku macierzyńskiego lub opiekuńczego. W przypadku wystąpienia tego rodzaju przerw okresy pracy nauczycielskiej powinny zostać wykazane w kolejnych rubrykach formularza (jako dwa odrębne okresy).
Wypełniając omawiany blok formularza, płatnik składek powinien w kolejnych polach wpisać:
- datę (dzień/miesiąc/rok), od kiedy rozpoczął się okres wykonywania pracy nauczycielskiej (nie wcześniejszą niż 1 stycznia 1999 r.);
- datę (dzień/miesiąc/rok), do kiedy trwał okres wykonywania pracy nauczycielskiej (nie późniejszą niż 31 grudnia 2018 r.).
Może się zdarzyć, że płatnik składek zatrudniał określoną osobę przy pracy nauczycielskiej wyłącznie przez jeden dzień w całym okresie przypadającym od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2018 r. (np. dlatego, że zatrudnił takiego pracownika 31 grudnia 2018 r. lub zatrudniał go do 1 stycznia 1999 r.). W takim przypadku powinien podać w omawianym bloku formularza tę samą datę rozpoczęcia i zakończenia wykonywania tej pracy. [przykład 1]
Ważny wymiar zajęć
W bloku VIII formularza ZUS RIA pracodawca wskazuje również obowiązkowy wymiar zajęć nauczyciela, tj. wymiar zajęć, jaki obowiązywał danego nauczyciela w okresie wykonywania pracy nauczycielskiej ustalony na podstawie przepisów Karty nauczyciela oraz umowy o pracę zawartej ze szkołą/placówką. Obowiązkowy wymiar zajęć płatnik składek powinien podać w postaci ułamka zwykłego. Jeżeli nauczyciel był zatrudniony w pełnym obowiązkowym wymiarze zajęć (niezależnie od jego obniżenia lub zwolnienia z obowiązku realizacji zajęć na podstawie przepisów Karty nauczyciela), to płatnik powinien wpisać ułamek 100/100, a jeżeli nauczyciel był zatrudniony w niepełnym obowiązkowym wymiarze zajęć 50/100. W celu uzyskania takiej postaci obowiązkowego wymiaru zajęć pracodawca powinien najpierw zamienić obowiązkowy wymiar zajęć ustalony godzinowo na postać ułamka dziesiętnego (stosując zaokrąglenie matematyczne do dwóch miejsc po przecinku), a następnie zamienić ten ułamek na ułamek zwykły. [przykład 2]
przykład 1
Tylko jedna przerwa
Szkoła podstawowa od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2012 r. zatrudniała w pełnym wymiarze zajęć nauczyciela matematyki. Od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. udzieliła pracownikowi urlopu bezpłatnego. Oprócz tego urlopu oraz corocznych urlopów wypoczynkowych nie miał żadnych innych przerw w wykonywaniu pracy nauczycielskiej. Wypełniając blok VIII formularza ZUS RIA, szkoła powinna wykazać okresy wykonywania pracy nauczycielskiej przypadające od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2005 r. oraz od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r.
przykład 2
Niepełny etat
Liceum ogólnokształcące zatrudniało nauczyciela od 1 września 1999 r. do 31 grudnia 2018 r. Obowiązkowy wymiar zajęć tego nauczyciela wyniósł 14/18. Trzeba najpierw zamienić ten wymiar na postać ułamka dziesiętnego i zaokrąglić do drugiego miejsca po przecinku. Tak ustalony obowiązkowy wymiar zajęć (0,78) trzeba zamienić na ułamek zwykły – 78/100 i taki wymiar wykazać w omawianym bloku formularza. ©℗
Jeśli nauczyciel, w ramach jednego stosunku pracy, realizował obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze zajęć, to pracodawca powinien wpisać jeden ustalony dla niego wymiar zajęć łącznie dla wszystkich stanowisk. Analogicznie należy postąpić wówczas, gdy nauczyciel był zatrudniony w zespole szkół, a obowiązkowe zajęcia realizować w różnych typach szkół wchodzących w skład tego zespołu. W takim przypadku raportu informacyjnego za pracownika nie zgłaszają poszczególne szkoły. Zobowiązany jest to zrobić zespół szkół, podając w bloku VIII formularza łączny wymiar zajęć ustalony dla takiego nauczyciela.
Takie same zasady
Jeśli płatnik, który zdecydował się na przekazanie raportu informacyjnego ZUS RIA, zatrudniał nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych w placówkach wymienionych w art. 1 Karty nauczyciela, zobowiązany jest również wypełnić blok IX formularza ZUS RIA – ,,Okresy wykonywania pracy nauczycielskiej w placówkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2018 r. poz. 967) – od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r.”
Blok IX formularza ZUS RIA płatnik składek wypełnia na analogicznych zasadach jak blok VIII tego dokumentu. Takie same reguły obowiązują w odniesieniu do wykazywania okresów pracy nauczycielskiej i pomijania okresów jej faktycznego niewykonywania oraz ustalania obowiązkowego wymiaru zajęć, w jakim nauczyciel pracował. Należy jednak wskazać i na różnice w wypełnianiu obydwu bloków. Po pierwsze, w bloku IX wykazuje się pracę nauczycielską wykonywaną przez nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych we wszystkich placówkach wymienionych w art. 1 Karty nauczyciela (bez ograniczenia do katalogu placówek wymienionych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych). W omawianym bloku formularza należy wykazać m.in. pracę:
- nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148),
- nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych działających na podstawie ustawy z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 969).
Druga zasadnicza różnica w stosunku do zasad wypełniania bloku VIII formularza ZUS RIA polega na wykazywaniu w bloku IX wyłącznie okresów pracy nauczycielskiej przypadających od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r. Tylko bowiem taka praca (wykonywana do 31 grudnia 2008 r.) uwzględniana jest przy ustalaniu prawa do emerytury bez względu na wiek przewidzianej w art. 88 Karty nauczyciela.
Podstawa prawna
Art. 1 i 3 ustawy z 10 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze skróceniem okresu przechowywania akt pracowniczych oraz ich elektronizacją (Dz.U. poz. 357).
Rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 20 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych oraz innych dokumentów (Dz.U. poz. 2495).
