Gmina powinna wymagać dołączenia do wniosku o świadczenie wychowawcze orzeczenia rozwodowego jedynie w przypadku wątpliwości występujących w indywidualnej sprawie, a nie w stosunku do każdej osoby, która nie jest w związku małżeńskim.
Tak wynika ze stanowiska Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS), które zostało przygotowane dla samorządów. Niektóre z nich mają wątpliwości, jak postępować w sytuacji, gdy ubiegający się o 500+ podaje we wniosku stan cywilny inny niż żonaty/zamężna, a w szczególności gdy jest rozwiedziony lub w separacji. W przypadku rodziców żyjących w rozłączeniu świadczenie wychowawcze przysługuje bowiem temu z nich, z którym dzieci zamieszkują i na którego utrzymaniu pozostają (wyjątek stanowi opieka naprzemienna, kiedy to zarówno ojciec, jak i matka otrzymują wsparcie). Aby więc ustalić, czy faktycznie tak jest, część gmin uważa za konieczne dołączenie do wniosku wyroku sądu orzekającego rozwód lub separację, w którym określone są zasady sprawowania opieki nad dziećmi.
Tymczasem resort wskazuje, że ustawa z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2134 ze zm.) nie zawiera i nigdy nie zawierała podstawy prawnej pozwalającej organowi przyznającemu świadczenia na bezwzględne żądanie od każdej osoby, która nie jest w związku małżeńskim, przedstawienia orzeczenia sądu o rozwodzie (lub separacji), orzeczenia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej lub miejsca zamieszkania dziecka, a także orzeczenia ustanawiającego opiekę naprzemienną. Potwierdzeniem tego, że dziecko mieszka z rodzicem i jest na jego utrzymaniu, jest prawidłowo wypełniony wniosek – podpisywany pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Ministerstwo dodaje, że w przypadku wątpliwości, zwłaszcza jeśli drugi rodzic wnioskuje o świadczenie na to samo dziecko, będzie miał zastosowanie przepis mówiący o przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego.
Jednocześnie MRPiPS przypomina, że wprawdzie od początku obowiązywania programu 500+ obowiązuje art. 13 ust. 4 ustawy, który przewiduje, że do wniosku o świadczenie wychowawcze dołącza się odpowiednio m.in. prawomocne orzeczenie sądu w sprawie rozwodu lub separacji, jednak użycie zwrotu „odpowiednio” oznacza, że nie jest to obligatoryjne wobec każdego rozwiedzionego rodzica, ale gdy występują wątpliwości mające wpływ na ustalenie prawa do 500 zł na dziecko. Powyższe regulacje nie są zaś żadnym nowym ani nadzwyczajnym rozwiązaniem, które weszły w życie od 1 lipca br. Dlatego standardowy, prawidłowo wypełniony wniosek o świadczenie, niezależnie od stanu cywilnego rodzica, nie wymaga co do zasady dołączenia żadnych dodatkowych załączników.
– W komunikacie ministerstwa wszystko wygląda ładnie i prosto, ale w praktyce różnie z tym bywa i gdy obydwoje rodzice chcą otrzymywać 500+, wyrok pozwala ustalić, komu powinno być przyznane, a potem uniknąć dochodzenia nienależnych świadczeń – mówi Natalia Siekierka, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wrocławiu.
Piotr Spiżewski, kierownik działu świadczeń rodzinnych MOPS w Puławach, dodaje, że różnie do tej kwestii mogą podchodzić organy odwoławcze i kontrolne, które mogą kwestionować brak orzeczenia sądu w dokumentacji dotyczącej rozwiedzionego rodzica.