Pracownikowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne na sześć miesięcy, tj. od 13 maja do 12 listopada 2019 r. Wcześniej pobierał zasiłek chorobowy, ale okres zasiłkowy już został wyczerpany. Ile wynosi świadczenie rehabilitacyjne i czy podstawa wymiaru pozostanie taka sama, jak dla chorobowego? Podstawa wynosiła 7222,47 zł (od wynagrodzenia, które wynosiło 8370 zł). Czy jeśli będziemy chcieli pracownika zwolnić bez wypowiedzenia, to dalej będzie otrzymywał to świadczenie?

ODPOWIEDŹ

Nie, podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego nie będzie taka sama jak wcześniej obliczona dla zasiłku chorobowego. Podstawa ta ulegnie waloryzacji o odpowiedni wskaźnik. W orzeczonym okresie niezdolności do pracy, na który zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, będą obowiązywały dwie wysokości tego świadczenia, tj. 90 i 75 proc. podstawy. Po ewentualnym ustaniu zatrudnienia pracownika nadal niezdolnego do pracy wypłata świadczenia rehabilitacyjnego może być kontynuowana przez ZUS, ale wtedy podstawa jego wymiaru, a tym samym wysokość, będzie ograniczona.

Z szansą na wyleczenie

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy (art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Świadczenie rehabilitacyjne – zarówno z ubezpieczenia chorobowego, jak i wypadkowego w razie stwierdzonego wypadku przy pracy – przysługuje objętym odpowiednio ubezpieczeniem chorobowym i wypadkowym pracownikom, zleceniobiorcom czy przedsiębiorcom. Prawo do świadczenia następuje po upływie podstawowego okresu zasiłkowego, który trwa nie dłużej niż 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub przypada w okresie ciąży – nie dłużej niż 270 dni. Ponadto, mimo tak długiej choroby, osoba ma szansę na wyleczenie, powrót do zdrowia i pracy.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (czyli 360 dni; za miesiąc uważa się bowiem 30 dni). O tym, czy stan zdrowia ubezpieczonego uzasadnia przyznanie mu świadczenia rehabilitacyjnego, a jeżeli tak, to na jaki okres, decyduje lekarz orzecznik ZUS, który wydaje w tej sprawie orzeczenie. Po tym okresie albo osoba zostaje uznana za zdolnego do pracy, albo zapada decyzja o przyznaniu mu renty z tytułu niezdolności do pracy. Dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego najlepiej złożyć kilka tygodni przed zakończeniem pobierania zasiłku. Dzięki temu można liczyć, że wypłata świadczenia nastąpi bezpośrednio po zakończeniu zasiłku chorobowego.
Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy (tj. 90 dni) i 75 proc. tej podstawy za pozostały okres. Jeżeli jednak niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, przepisy gwarantują 100-proc. świadczenie. Przysługuje ono za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Z uwzględnieniem wskaźnika

Świadczenie rehabilitacyjne jest przyznawane bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, więc nie ustala się jego na nowo zgodnie z art. 43 ustawy zasiłkowej. Podstawy wymiaru zasiłku nie oblicza się z nowego okresu, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Zwykle między zasiłkiem chorobowym a świadczeniem rehabilitacyjnym nie ma przerwy lub jeśli jest, to jest krótsza niż trzy miesiące. Jednak dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do jego obliczenia podlega waloryzacji. Dowartościowanie następuje od pierwszego dnia okresu, na który świadczenie zostało przyznane, według następujących zasad:
  • jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w I kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w III kwartale w stosunku do I kwartału ubiegłego roku kalendarzowego;
  • jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w II kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w IV kwartale w stosunku do II kwartału ubiegłego roku kalendarzowego;
  • jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w III kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w I kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do III kwartału ubiegłego roku kalendarzowego;
  • jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w IV kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w II kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do IV kwartału ubiegłego roku kalendarzowego.
Prezes ZUS ogłasza w „Monitorze Polski” – w terminie do ostatniego dnia każdego kwartału kalendarzowego – wskaźnik waloryzacji obliczony według zasad wyżej określonych, obowiązujący w następnym kwartale.
Należy zaznaczyć, że jeśli podany wskaźnik nie przekracza 100 proc., podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjmowana do obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego nie podlega waloryzacji. Oznacza to, że gdyby pracownikowi zostało przyznane świadczenie np. w lutym 2019 r., czyli w I kwartale br., to podstawa wymiaru nie uległaby waloryzacji.
Waloryzacji dokonuje się tylko raz, tj. pierwszego dnia, od którego zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne. W sytuacji gdy okres, na który przyznano świadczenie, rozpoczął się w kwartale, w którym wskaźnik był niższy niż 100 proc. i uległ przedłużeniu do następnego kwartału, dla którego wskaźnik przekroczył 100 proc., to podstawa wymiaru świadczenia nie ulega podwyższeniu.
Reasumując, aby wyznaczyć podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, należy:
  • ustalić podstawę wymiaru pobieranego wcześniej zasiłku chorobowego;
  • sprawdzić wskaźnik waloryzacji obowiązujący w danym kwartale i przeliczyć ją, jeśli przekracza 100 proc.;
  • obliczyć wysokość świadczenia, tj. według stawki 75, 90 lub 100 proc. zwaloryzowanej podstawy wymiaru, w zależności od sytuacji ubezpieczonego.

Po ustaniu tytułu

Jeśli chodzi o problem zwolnienia pracownika w trakcie choroby, to jest to dopuszczalne w trybie zwolnienia ze skutkiem natychmiastowym – rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 par. 1 pkt 1 kodeksu pracy. Przy czym przepis ten zezwala na rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
a) dłużej niż trzy miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż sześć miesięcy;
b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.
Z pracownikiem cały czas niezdolnym do pracy można się rozstać, ale pod warunkiem że minął już okres ochronny, który u dłużej zatrudnionych sięga 272 dni (182 dni + 90 dni). Jeżeli pracownik dalej choruje, można go zwolnić. Po wygaśnięciu tytułu do ubezpieczenia świadczenie rehabilitacyjne będzie dalej wypłacane, ale przez ZUS (o ile nie zajdą okoliczności temu przeciwne, o czym niżej). Chory może się jednak spodziewać, że ZUS ograniczy podstawę wymiaru świadczenia, jeżeli będzie ona wyższa niż wyznaczony ustawowo próg. Otóż podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, a także świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres trzech miesięcy, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego dla celów emerytalnych. Oznacza to, że w razie zwolnienia pracownika np. z końcem sierpnia 2019 r. podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego za okres od września do listopada zostałaby obniżona do wysokości przeciętnego wynagrodzenia za II kwartał 2019 r. ogłoszonego przez GUS.

Kiedy nie przysługuje

Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, urlopu dla poratowania zdrowia albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Ponadto świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje:
  • za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych;
  • w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego;
  • w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
  • za cały okres świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu;
  • za miesiąc kalendarzowy, w którym zostało stwierdzone wykonywanie pracy zarobkowej albo wykorzystywania okresu, na który świadczenie zostało przyznane niezgodnie z jego celem.
wAŻNE Podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego nie oblicza się na nowo po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego. Mnoży się ją tylko przez specjalny wskaźnik.

PRZYKŁAD

Pobieranie rozpoczęło się w II kwartale 2019 r.
Pracownikowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne na okres od 13 maja do 12 listopada 2019 r. Obliczenia i wypłaty dokonuje pracodawca będący w 2019 r. płatnikiem zasiłków. Podstawa wymiaru wcześniejszego zasiłku chorobowego wynosi 7222,47 zł. Ta kwota stanowi też podstawę wyjściową dla świadczenia rehabilitacyjnego. Pierwszy dzień tego świadczenia przypadł w II kwartale 2019 r., kiedy wskaźnik waloryzacji przekroczył 100 proc. Zatem podstawę należy odpowiednio podwyższyć do wysokości:
7222,47 zł x 107,6 proc. = 7771,38 zł
Za każdy dzień świadczenia rehabilitacyjnego w okresie trzech miesięcy, tj. od 13 maja do 10 sierpnia 2019 r., pracownik otrzyma:
7771,38 zł : 30 = 259,05 zł x 90 proc. = 233,15 zł
Zatem pracownik otrzyma świadczenie za maj w wysokości 4429,85 zł (233,15 zł x 19 dni), za czerwiec 6994,50 zł (233,15 zł x 30 dni), za lipiec 7227,65 zł (233,15 zł x 31 dni) i za 10 dni sierpnia 2331,50 zł (233,15 zł x 10 dni). Za pozostały okres, tj. od 11 sierpnia, wysokość świadczenia będzie wynosiła 75 proc. (dniówka – 194,29 zł).
Gdyby pracownikowi przyznano świadczenie w I kwartale 2019 r., kiedy wskaźnik wynosi poniżej 100 proc., podstawa wymiaru tego świadczenia nie uległaby waloryzacji i pozostałaby na poziomie 7222,47 zł.
99,1 proc. tyle wynosi wskaźnik waloryzacji w I kwartale 2019 r.
107,6 proc. tyle wynosi wskaźnik waloryzacji w II kwartale 2019 r.
Podstawa prawna:
Art. 18, art. 19, art. 22 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645).
Art. 53 par. 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).