Formularz ZUS IWA złożyliśmy dopiero raz, tj. za 2018 r. Liczba ubezpieczonych wyniosła 12 osób. Przez cały rok byliśmy zgłoszeni jako płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe, jesteśmy też wpisani do rejestru REGON. Na zaświadczeniu REGON jako przeważający rodzaj działalności mamy 96.04.Z – Działalność usługowa związana z poprawą kondycji fizycznej. Czy od 1 kwietnia 2019 r. składka wypadkowa wynosi dla nas 0,67 proc.?
Tak, składka na nowy okres wynosi 0,67 proc. Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej od 1 kwietnia 2019 r. do 31 marca 2020 r. ustala sam płatnik, w zależności od grupy działalności, do której został zaklasyfikowany według PKD.
Zróżnicowana stopa
Nie ma jednolitej stopy składki wypadkowej. Każdy płatnik rozlicza należne składki na to ubezpieczenie, stosując indywidualną stopę procentową składki wypadkowej, która ustalana jest m.in. w zależności od liczby ubezpieczonych oraz przynależności do odpowiedniej grupy PKD.
Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na cały rok składkowy, który obejmuje okres od 1 kwietnia do 31 marca. Właściwa dla danego płatnika składek stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązuje przy wyliczaniu należnych składek za wszystkich ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego przez tego płatnika bez względu na tytuł ubezpieczeń.
Wymiar składki wypadkowej na dany rok składkowy ustala albo ZUS, albo płatnik samodzielnie.
3 x IWA
ZUS ustali stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe wyłącznie płatnikom składek, którzy:
- zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób;
- mieli obowiązek i przekazali do ZUS „Informację o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe” – ZUS IWA, za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe (2018, 2017, 2016).
ZUS na podstawie informacji ZUS IWA – zawierającej m.in. dane o rodzaju przeważającej działalności według PKD, liczbie poszkodowanych w wypadkach, w tym ciężkich i śmiertelnych – wylicza stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe jako iloczyn stopy procentowej składki wypadkowej przypisanej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek, i tzw. wskaźnika korygującego. Wskaźnik korygujący jest ustalany indywidualnie dla każdego płatnika składek na podstawie wielkości różnicy pomiędzy kategorią ryzyka dla grupy działalności, do której należy płatnik składek, a kategorią ryzyka ustaloną przez ZUS dla tego płatnika na podstawie danych wykazanych w informacjach ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe.
Stopy procentowe składek wypadkowych dla poszczególnych grup działalności określa załącznik nr 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1005 ze zm.).
W terminie do 20 kwietnia ZUS przesyła płatnikom pisemną informację o wysokości składki obowiązującej ich w całym roku składkowym. Jeśli do 30 kwietnia zawiadomienie nie dotrze, płatnik powinien sam zwrócić się do właściwej terenowo jednostki organizacyjnej ZUS o podanie stopy procentowej tej składki.
Kiedy płatnik ustala sam
Samodzielnie stopę składki wypadkowej na dany rok składkowy wyznaczają płatnicy, którzy:
- podlegają wpisowi do rejestru REGON, zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób i nie składali ZUS IWA za trzy ostatnie, kolejne lata kalendarzowe;
- podlegają wpisowi do rejestru REGON, zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób;
- nie podlegają wpisowi do rejestru REGON.
Zanim ci płatnicy ustalą dla siebie stopę składki, muszą obliczyć przeciętną liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w ubiegłym roku, tj. w 2018 r. Jeżeli liczba ta nie przekroczy 9, to płatnika obowiązuje procent składki wypadkowej w wysokości połowy najwyższej stopy składki ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności (od 1 kwietnia 2019 r. – 1,67 proc.). Taki sam sposób wyznaczania wymiaru składki dotyczy płatników niepodlegających wpisowi do rejestru REGON niezależnie od liczby osób ubezpieczonych.
Natomiast dla wymienionych w pkt 1 płatników stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi tyle co stopa procentowa określona dla grupy działalności, do której płatnik należy. Wysokość stóp procentowych składki dla grup działalności określa załącznik nr 2 do powołanego już wyżej rozporządzenia z 2002 r., przypisaną dla grupy działalności według PKD.
Płatnik należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku. Natomiast płatnik składek zgłaszany w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego jest zgłaszany w ZUS. Dotyczy to np. płatników, którzy w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tzn. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia.
Sprawdzenia do jakiej grupy działalności należy płatnik składek dokonuje się w następujący sposób:
- trzeba ustalić rodzaj przeważającej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności („PKD 2007”), do której został zaklasyfikowany płatnik, oznaczony pięcioznakowym kodem alfanumerycznym, np. 96.04.Z;
- na podstawie dwóch pierwszych cyfr kodu PKD ustala się do jakiej sekcji (oznaczonej literą) i działu (dwie pierwsze cyfry kodu) został zaklasyfikowany płatnik składek zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności. Przykładowo, w przypadku płatnika, którego rodzajem przeważającej działalności jest działalność oznaczona kodem PKD 96.04. Z – Działalność usługowa związana z poprawą kondycji fizyczne, na podstawie dwóch pierwszych cyfr tego kodu ustala się, że został on zaklasyfikowany do sekcji S (razem z sekcją T) „Pozostała działalność usługowa”;
- właściwą dla danego płatnika stopę procentową ustala się na podstawie załącznika nr 2 do rozporządzenia z 2002 r.; dla grupy działalności oznaczonej kodem PKD „S,T”, wysokość stopy procentowej składki wynosi 0,67 proc.
Liczba ubezpieczonych
Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w tym roku zgłoszony w ZUS co najmniej jeden dzień. W liczbie miesięcy uwzględnia się tylko te, w których płatnik przez co najmniej jeden dzień był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w których co najmniej jeden ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu.
Liczba ubezpieczonych podlega zaokrągleniu do jedności w górę, jeśli końcówka jest większa lub równa 0,5 lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5.
Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych nie bierze się pod uwagę osób, które:
- podlegają ubezpieczeniom społecznym, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu;
- cały miesiąc przebywały na urlopie bezpłatnym, wychowawczym, pobierały zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego bądź zostały powołane do odbywania zasadniczej służby wojskowej, oraz
- za które za dany miesiąc są rozliczane składki lub wykazywane świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych (tj. w miesiącu, za który składany jest imienny raport miesięczny za daną osobę niepodlegającą ubezpieczeniu wypadkowemu nawet przez jeden dzień). [przykład 1, 2 i 3]
przykład 1
Coraz więcej pracowników
Pracodawca był zgłoszony w ZUS jako płatnik składek przez cały 2018 r. Informację ZUS IWA składał za 2018 oraz 2017 r. ZUS nie ustali mu stopy składki na nowy okres. W ciągu poszczególnych miesięcy 2018 r. zgłaszano do ubezpieczenia wypadkowego:
| Miesiąc | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||
| Liczba ubezpieczonych | 12 | 12 | 12 | 15 | 15 | 15 | 15 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | ||||||||||||||
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2018 r. wynosiła 196. W związku z tym liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2019 r. do 31.03.2020 r. wynosi: 196 : 12 = 16,33; po zaokrągleniu 16.
Firma sama ustali wysokość składki wypadkowej dla grupy swojej działalności.
przykład 2
Zatrudnienie dopiero od października
Osoba prowadząca jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą rozpoczęła wykonywanie tej działalności 1 października 2018 r. i z tym dniem zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń. Do ubezpieczeń zgłosiła również małżonka jako osobę współpracującą. Od 2 listopada 2018 r. zatrudniła pięć osób na umowy zlecenia oraz jednego pracownika. Liczba ubezpieczonych przedstawia się następująco:
| Miesiąc | X | XI | XII | |||||
| Liczba ubezpieczonych | 2 | 8 | 8 | |||||
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2018 r. wynosiła 18. Liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2019 r. do 31.03.2020 r. wynosi: 18 : 3 = 6.
Oznacza to, że składka wypadkowa będzie wynosiła 50 proc. najwyższej obowiązującej w najbliższym roku składkowym stopy procentowej składki.
przykład 3
Działalność od sierpnia
Wieloosobowa spółka z o.o. rozpoczęła swoją działalność 1 sierpnia 2018 r. Jednak jako płatnik składek zgłosiła się w ZUS dopiero od 1 października 2018 r., bo zatrudniła od tego miesiąca 10 pracowników. W ciągu poszczególnych miesięcy 2018 r. zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego:
| Miesiąc | X | XI | XII | |||||
| Liczba ubezpieczonych | 10 | 10 | 8 | |||||
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w powyższych miesiącach 2018 r. wyniosła 28. Liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2019 r. do 31.03.2020 r. wynosi: 28 : 3 = 9,33; po zaokrągleniu 9.
Ponieważ nowa stopa procentowa składki wypadkowej obowiązuje od 1 kwietnia danego roku, trzeba ją zastosować do składek należnych za kwiecień. Nową wysokość składki wypadkowej należy wykazać i według niej naliczyć należne kwoty w dokumentach rozliczeniowych za kwiecień, czyli od wynagrodzeń wypłaconych w kwietniu, choćby były należne za inny okres, np. marzec.
Sankcje za zaniżenie
W drodze decyzji ZUS ustala stopę procentową składki wypadkowej na cały rok składkowy w wysokości 150 proc. stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych, jeżeli płatnik składek:
- nie przekaże informacji ZUS IWA albo jej korekty w terminie 14 dni od otrzymania wezwania ZUS, a
- stopa procentowa ustalona na podstawie nieprawidłowych danych przekazanych przez płatnika składek lub wykazywana przez płatnika składek w dokumentach rozliczeniowych była zaniżona w stosunku do ustalonej na podstawie prawidłowych danych.
Dotyczy to również płatników, którzy samodzielnie ustalają stopę procentową składki i którzy w danym roku składkowym wykazywali w dokumentach rozliczeniowych zaniżoną stopę procentową, a nie złożą dokumentów rozliczeniowych korygujących w terminie 14 dni od otrzymania wezwania ZUS.
Oznacza to, że 150-proc. składkę ZUS wymierzy tylko płatnikom, którzy nie odpowiedzieli na wezwanie ZUS, a więc nie złożyli ZUS IWA lub dokumentów korygujących.
Podstawa prawna
Art. 27–29, art. 30 ust. 1, art. 32, art. 33 ust. 1, art. 34 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1376 ze zm.).
