Pracownica zatrudniona na pół etatu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1125 zł. Do 12 lutego pracownica dostawała 100-proc. zasiłek chorobowy, a 13 lutego urodziła dziecko i nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100 proc. Ma prawo do miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek oraz zajęcie komornicze niealimentacyjne na kwotę łącznie 4000 zł. Jak prawidłowo rozliczyć luty z uwzględnieniem potrącenia? Czy kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego również podlega egzekucji?

odpowiedź

Zasiłek macierzyński przysługuje osobie, która w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego urodziła lub przysposobiła dziecko. Wynosi on:
  • 100 proc. podstawy wymiaru za okres urlopu macierzyńskiego i 100 proc. za 6 tygodni w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz 60 proc. za pozostały okres urlopu rodzicielskiego, lub
  • 80 proc. podstawy wymiaru za okres obu urlopów, pod warunkiem złożenia przez pracownika w ciągu 21 dni od dnia porodu wniosku o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.
Zasiłek macierzyński oblicza się na zasadach, które zostały ustanowione dla zasiłku chorobowego. Zasiłki z ubezpieczenia społecznego należą do przychodów z innych źródeł. Pracodawca, który jest ich płatnikiem w danym roku kalendarzowym, ma obowiązek naliczać i pobierać zaliczki na podatek od kwot wypłacanych zasiłków. W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego (1000 zł), kwotę zasiłku macierzyńskiego netto, a więc po odliczeniu zaliczki na podatek, podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego.
Uprawnione do otrzymania podwyższenia zasiłku macierzyńskiego są osoby, które mają prawo do zasiłku macierzyńskiego w związku z urodzeniem się dziecka lub w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie. Zarówno wtedy gdy zasiłek macierzyński przysługuje w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, w okresie urlopu wychowawczego, jak i wówczas gdy zasiłek ten przysługuje za okres po ustaniu ubezpieczenia. Podwyższenie przysługuje w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami kodeksu pracy, czyli:
  • urlop macierzyński albo urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,
  • urlop rodzicielski.
Zasiłku nie podwyższa się osobom, które pobierają go w trakcie urlopu ojcowskiego, oraz osobom pobierającym zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, kwotę podwyższenia oblicza się, biorąc pod uwagę pomniejszoną proporcjonalnie kwotę świadczenia rodzicielskiego. Świadczenie za część miesiąca oblicza się poprzez podzielenie pełnej miesięcznej jego kwoty przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek macierzyński przysługuje (wynik podlega zaokrągleniu do 1 gr według ogólnych zasad), oraz pomnożenie przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Otrzymany wynik podlega zaokrągleniu do 10 gr w górę.

Zmniejszenie podatku

Zasiłki z ubezpieczenia społecznego stanowią przychód z innych źródeł. Podlegają opodatkowaniu według zasad ogólnych, ale bez potrącania kosztów uzyskania przychodów. Od zasiłków nie nalicza się żadnych składek. Przy ustalaniu miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego, po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy, według której wyznacza się kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, uwzględnia się ulgi podatkowe oraz indywidualną stawkę procentową podatku stosowane u świadczeniobiorcy. Chodzi w szczególności o miesięczną kwotę zmniejszającą podatek wynoszącą 46,33 zł. Płatnik stosuje tę kwotę, o ile pracownik złożył mu oświadczenie PIT-2.
Z wytycznych ZUS zawartych w komentarzu do ustawy zasiłkowej wynika, że w przypadku, gdy w tym samym miesiącu płatnik składek wypłaca osobie ubezpieczonej zasiłek chorobowy lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych oraz zasiłek macierzyński (a więc przychody z innych źródeł), dla celów obliczenia wysokości netto zasiłku macierzyńskiego i podwyższenia tego zasiłku kwota zmniejszająca podatek powinna być podzielona proporcjonalnie pomiędzy zasiłek chorobowy (lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych) i zasiłek macierzyński. Proporcję ustala się z uwzględnieniem liczby dni kalendarzowych miesiąca, którego kwota zmniejszająca podatek dotyczy. Zasada ta powinna być także stosowana, jeżeli w tym samym miesiącu ubezpieczony otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę, a za część miesiąca zasiłek macierzyński.

Chorobowe też obciążone

Pracodawca, do którego trafiło zajęcie komornicze wynagrodzenia i zasiłków danego pracownika, ma również obowiązek dokonywać potrąceń z wypłacanych świadczeń, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Ze względu na to, że zasiłek nie jest wynagrodzeniem za pracę, potrąceń dokonuje się według zasad określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o FUS). Nie ma tu więc zastosowania kodeks pracy w zakresie ochrony wynagrodzenia. Przesądza o tym art. 833 par. 5 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
Z zasiłków podlegają potrąceniu – w podanej niżej kolejności – m.in. następujące należności:
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych,
  • należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego,
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
  • kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego,
  • kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych,
  • kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent.
Pełna lista należności znajduje się w art. 139 ustawy o FUS. Potrąceń dokonuje się, zachowując ustawowo ustaloną kolejność. Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku netto, a więc po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy.

Kwota wolna i graniczna

Zasiłki, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, też podlegają szczególnej ochronie. Świadczenia te są chronione poprzez ustanowione kwoty graniczne oraz kwoty wolne od potrąceń. Zatem pracodawca, przystępując do czynności potrącenia, musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.
Najczęściej dokonywane potrącenia u pracowników mogą być dokonywane w następujących granicach:
  • świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym ‒ do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku;
  • inne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych ‒ do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.
Maksymalną część należności podlegającą potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, a więc przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Kwota zasiłku wolna od egzekucji i potrąceń wynosi:
  • 500 zł przy potrącaniu:
‒ sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,
‒ należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;
  • 825 zł przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.
Kwoty wolne podlegają corocznej waloryzacji od 1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent. Jeżeli po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego wysokość świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, to ujęć się w ogóle nie dokonuje.
Podane kwoty wolne ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna, czyli stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, to kwotę wolną należy zmniejszyć stosownie do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Podzielnik jest stały i nie zależy od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Nie wynika to, co prawda, wprost z przepisów ustawy, ale ZUS go stosuje.

Wpływ egzekucji na kwotę podwyższenia zasiłku

Sama kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego do świadczenia rodzicielskiego jest częścią tego zasiłku, co oznacza, że potrącenia dokonuje się od zasiłku wraz z podwyższeniem. Jednak przy ustalaniu miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek nie uwzględnia się kwot egzekwowanych z zasiłku macierzyńskiego netto na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych albo innych niż alimentacyjne. Oznacza to, że potrącenie nie ma wpływu na wyznaczanie kwoty podwyższenia zasiłku. ©℗
Ile wypłacić pracownicy
Pracownica w lutym 2019 r. nabyła prawo do zasiłku chorobowego za 12 dni oraz do zasiłku macierzyńskiego za 16 dni. Podstawą wymiaru obu zasiłków jest wynagrodzenie w wysokości 970,76 zł (1125 zł ‒ 13,71 proc.).
Zasiłek chorobowy (100 proc. podstawy wymiaru): 970,76 zł : 30 = 32,36 zł x 12 dni = 388,32 zł
Zasiłek macierzyński (100 proc. wymiaru): 32,36 zł x 16 dni = 517,76 zł
Obliczenie zaliczki na podatek od zasiłku chorobowego i macierzyńskiego:
Kwota zmniejszająca podatek: 46,33 zł : 28 dni = 1,65 zł x 12 dni = 19,80 zł
388,32 zł; po zaokrągleniu (388 zł x 18 proc.) ‒ 19,80 zł = 50,04 zł; po zaokrągleniu 50 zł
517,76 zł; po zaokrągleniu (518 zł x 18 proc.) ‒ 26,53 zł (46,33 zł ‒ 19,80 zł) = 66,71 zł; po zaokrągleniu 67 zł
Zasiłek chorobowy netto: 388,32 zł ‒ 50 zł = 338,32 zł
Zasiłek macierzyński netto: 517,76 zł ‒ 67 zł = 450,76 zł
Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego:
1000 zł : 28 dni = 35,71 zł x 16 dni = 571,36 zł; po zaokrągleniu 571,40 zł
571,40 zł ‒ 450,76 zł = 120,64 zł
Potrącenie:
kwota graniczna 388,32 zł + 517,76 zł + 120,64 zł = 1026,72 zł; 1026,72 zł x 25 proc. = 256,68 zł
kwota wolna 825 zł
podstawa potrącenia 338,32 zł + 450,76 zł + 120,64 zł = 909,72 zł
kwota potrącenia 909,72 zł ‒ 825 zł = 84,72 zł (< 256,68 zł)
zasiłki do wypłaty 909,72 zł ‒ 84,72 zł = 825 zł ©℗
Podstawa prawna
Art. 31 ust. 3a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Art. 12, art. 20, art. 21 ust. 1 pkt 82a, art. 31, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.).
Art. 139, art. 140 ust. 1, art. 141 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.).
Art. 17c ust. 5 ustawy z 23 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 ze zm.).