Pracownik został zatrudniony od 1 stycznia 2019 r. Od 1 do 16 stycznia pracował w Polsce, a od 17 stycznia został oddelegowany do pracy do Niemiec. Od 28 stycznia do 1 lutego 2019 r. jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Jak obliczyć podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego za okres zwolnienia? Czy wynagrodzenie za pracę w Polsce i w Niemczech trzeba sumować i uzupełniać do pełnego miesiąca?
Ponadto w okresie pracy w Polsce pracownik miał jeden dzień usprawiedliwionej niepłatnej nieobecności. Wynagrodzenie polskie wyniosło 1454,40 zł, a za pracę za granicą – 772,80 euro. Wynagrodzenia są płatne ostatniego dnia każdego miesiąca. Pracownik od 26 stycznia jest w Polsce.
Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi wykonującemu pracę za granicą stosuje się ogólne zasady, ale z uwzględnieniem pewnych odstępstw.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi tworzy przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej, podstawę wymiaru zasiłku ustala się z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne miesiące kalendarzowe. Wynagrodzeniem jest tu przychód pracownika, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz chorobowe (zwykle 13,71 proc. łącznie). Jednak w przypadku osób wykonujących pracę za granicą nie zawsze przychód faktycznie otrzymany jest przyjmowany do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenie chorobowe. Należy mieć tu na względzie zwolnienie ze składek na ZUS części wynagrodzenia delegowanego.

Nie niższy niż przeciętne wynagrodzenie

U osób zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców z podstawy składkowej wyłączona jest część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne miesięczne prognozowane na dany rok kalendarzowy w gospodarce, w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju (za każdy dzień pobytu) określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. Tak ustalony miesięczny przychód stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty tego przeciętnego wynagrodzenia.
Jeżeli faktyczny przychód pracownika jest wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to przy ustalaniu kwoty, która zostanie wykazana jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przychód pracownika jest pomniejszany o równowartość urzędowych diet przysługujących z tytułu zagranicznych podróży służbowych, za każdy dzień pobytu. Tak ustalony miesięczny przychód tych osób, który stanowi podstawę wymiaru składek, nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia (w 2018 r. była to kwota 4443 zł, a w 2019 r. jest to 4765 zł).
Ile do wypłaty
Załóżmy, że zagraniczny przychód pracownika w przeliczeniu na złotówki wyniósł 3314,15 zł. Przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu; dlatego też do obliczeń powinien być przyjęty kurs z 30 stycznia 2019 r. –4,2885 zł.
Łączny faktyczny przychód za styczeń wynosi 4768,55 zł (1454,40 zł + 3314,15 zł). Jest on wyższy niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie, stąd cały przychód pracownika pomniejsza się o równowartość diet. Dieta za dobę podróży do Niemiec wynosi 49 euro (49 euro x 9 dni za granicą x 4,2885 zł):
4768,55 zł – 1891,23 zł = 2877,32 zł
Tak ustalona kwota przychodu jest niższa od pełnej miesięcznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia. Dlatego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi kwota przeciętnego wynagrodzenia, tj. 4765 zł. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za styczeń i jeden dzień lutego wynosi 4111,72 zł.
4765 zł – (4765 zł x 13,71 proc.) = 4111,72 zł ©℗
Kwota minimalnej podstawy wymiaru składek jest w każdym przypadku równa pełnej kwocie przeciętnego wynagrodzenia i nie ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu przebywania za granicą, jeżeli pracownik przebywał za granicą tylko przez część miesiąca, ani za okres, za który nie otrzymywał wynagrodzenia, np. w związku z pobieraniem przez część miesiąca zasiłku.
Jeżeli miesięczny przychód pracownika nie przewyższa kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika wykonującego pracę za granicą stanowi jego faktyczny przychód (bez pomniejszania o równowartość diet). Ustalając, czy przychód pracownika jest wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, czy też nie przewyższa tej kwoty, pod uwagę jest brany jego łączny przychód uzyskany w danym miesiącu, a więc zarówno za pracę za granicą, jak i za pracę w Polsce, jeżeli pracownik w tym samym miesiącu wykonywał pracę w Polsce i za granicą.
Właśnie ze względu na szczególne zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób wykonujących pracę za granicą podstawę wymiaru przysługujących tym pracownikom zasiłków wyznacza się według zmodyfikowanych reguł. Są one następujące (z komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej):
  • wypłacone pracownikowi w danym miesiącu, łącznie z wynagrodzeniem podstawowym za ten miesiąc, składniki wynagrodzenia przysługujące za inny miesiąc (np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wypłacone za dwa ostatnie miesiące, podwyżka miesięcznego wynagrodzenia wypłacona z okresem wstecznym) są traktowane tak, jak wynagrodzenie za miesiąc, za który jest wypłacone podstawowe wynagrodzenie miesięczne;
  • składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc (np. kwartał, rok) są traktowane tak, jak składniki przysługujące za okresy miesięczne i są uwzględniane łącznie z „podstawowym” wynagrodzeniem za dany miesiąc;
  • nie wyłącza się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłków;
  • nie wyłącza się składników wynagrodzenia przysługujących pracownikowi do określonego terminu;
  • nie uzupełnia się wynagrodzenia w związku z usprawiedliwioną nieobecnością w pracy.
Te specyficzne reguły ustalania podstawy wymiaru zasiłków dla pracowników delegowanych dotyczą wszystkich przypadków, a więc zarówno takich, gdy miesięczny przychód pracownika jest wyższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia, jak i tych, kiedy miesięczny przychód pracownika nie przewyższa tej kwoty. [przykłady 1–3]

przykład 1

Pomniejszenie o dietę
Zatrudniony od 1 grudnia 2018 r. wykonujący pracę w Niemczech zachorował 22 stycznia 2019 r. Na przychód pracownika za grudzień 2018 r., w przeliczeniu na złotówki, składało się: wynagrodzenie zasadnicze 3200 zł, premia miesięczna 3900 zł, świadczenie z tytułu zakwaterowania pracownika w wysokości 1200 zł miesięcznie. Łączny przychód wyniósł 8300 zł. Kwota przychodu pomniejszona o równowartość diet była niższa od kwoty przeciętnego wynagrodzenia (wynoszącego 4443 zł), czyli podstawa wymiaru składek za grudzień wyniosła 4443 zł, a w konsekwencji podstawa wymiaru zasiłku za styczeń wynosi: 3833,86 zł (4443 zł – 13,71 proc.).

przykład 2

Premia w następnym miesiącu
Pracownik delegowany ma prawo do wynagrodzenia zasadniczego w stałej miesięcznej stawce, płatnego ostatniego dnia każdego miesiąca oraz premii miesięcznej z terminem płatności 10. dnia miesiąca następnego. Pracownik jest zatrudniony od 1 grudnia 2018 r., a zachorował 4 lutego 2019 r. Pracownik otrzymał:
• w grudniu – wynagrodzenie zasadnicze za grudzień,
• w styczniu – premię miesięczną za grudzień i pensję za styczeń,
• w lutym – premię za styczeń i wynagrodzenie za luty.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem oskładkowanego wynagrodzenia za okres od grudnia do stycznia. Premia miesięczna wypłacana w następnym miesiącu podlega uwzględnieniu jako przychód za miesiąc, w którym została wypłacona. To oznacza, że premia za styczeń wypłacona w lutym nie zostanie uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego za okres lutowej absencji.

przykład 3

Poniżej progu
Pracownik jest zatrudniony od 7 stycznia 2019 r. i wykonuje pracę za granicą. Od 28 stycznia jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Faktyczny przychód za okres od 7 do 27 stycznia po przeliczeniu na złotówki wyniósł 3645,22 zł. Ponieważ nie przewyższył kwoty przeciętnego wynagrodzenia wynoszącego 4765 zł, nie podlega pomniejszeniu o równowartość diet. Wynagrodzenie za styczeń zostanie wypłacone w lutym. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za styczeń wynosi 0 zł. Natomiast uzyskany za styczeń przychód stanowi podstawę wymiaru składek za luty. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi należy uwzględnić przychód za styczeń wypłacony w lutym bez uzupełniania, tj. kwotę 3645,22 zł, po pomniejszeniu o 13,71 proc., czyli 3145,46 zł.
Zasada przyjmowania do ustalenia podstawy wymiaru zasiłków wynagrodzenia wypłaconego w danym miesiącu dotyczy nie tylko składników miesięcznych, ale również przysługujących za okresy dłuższe niż miesiąc (kwartalne, roczne). Składniki te są doliczane do wynagrodzenia za miesiąc, w którym nastąpiła ich wypłata.

przykład 4

Wypłata w styczniu za poprzedni rok
Pracownik wykonujący pracę za granicą ma prawo do wynagrodzenia zasadniczego w stałej miesięcznej kwocie oraz do premii kwartalnej. Wynagrodzenie zasadnicze jest mu wypłacane w terminie do 28. dnia każdego miesiąca, a premia kwartalna – do 10. dnia pierwszego miesiąca następnego kwartału kalendarzowego. Pracownik jest zatrudniony od 1 października 2018 r., a zachorował w lutym 2019 r. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie podlegające osładkowaniu za okres od października do stycznia. W tym czasie pracownik otrzymał:
• w październiku – wynagrodzenie zasadnicze za październik,
• w listopadzie – wynagrodzenie zasadnicze za listopad,
• w grudniu – wynagrodzenie zasadnicze za grudzień,
• w styczniu – wynagrodzenie zasadnicze za styczeń oraz premię kwartalną za IV kwartał,
Premia kwartalna wypłacona w styczniu podlega uwzględnieniu jako przychód za ten miesiąc.

Tylko część miesiąca

Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi wykonującemu pracę za granicą nie ma zastosowania zasada dotycząca uzupełniania wynagrodzenia, jeżeli pracownik z przyczyn usprawiedliwionych nie przepracował wszystkich dni w miesiącu, ale przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy albo gdy jego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca zatrudnienia. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się więc przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po pomniejszeniu o potrącone pracownikowi składki na ubezpieczenia społeczne, bez uzupełniania. Dotyczy to zarówno przypadków, w których miesięczny przychód pracownika przewyższa kwotę przeciętnego wynagrodzenia, jak i gdy nie przekracza tej kwoty.
To samo odnosi się do sytuacji, gdy pracownik przez część miesiąca pracował w Polsce, a przez część miesiąca za granicą. Wtedy też nie ma możliwości uzupełnienia ani części wynagrodzenia otrzymanego za pracę w kraju, ani części wynagrodzenia otrzymanego za pracę za granicą.
Podstawa prawna:
Art. 3 pkt 3, art. 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949).