Trafią one do funduszy zdefiniowanej daty, w ramach których będą lokowane najpierw w instrumenty bardziej ryzykowne, a w miarę upływu lat – w coraz bardziej bezpieczne
Dziś siódmy, ostatni z cyklu artykułów przygotowanych we współpracy z kancelarią Raczkowski Paruch. Opisujemy w nich założenie PPK krok po kroku, prawa i obowiązki związane z prowadzeniem takiego programu, zasady korzystania ze środków zgromadzonych w PPK oraz kwestie odpowiedzialności karnej.
Poprzednie artykuły ukazały się w tygodniku Kadry i Płace:
• 29 listopada 2018 r. – „Nowa pracownicza forma oszczędzania na emeryturę już pewna” (DGP nr 232),
• 13 grudnia 2018 r. – „Jak krok po kroku założyć pracowniczy plan kapitałowy” (DGP nr 242),
• 27 grudnia 2018 r. – „PPK to nowe obowiązki pracodawców” (DGP nr 250),
• 3 stycznia 2019 r. – „Wpłaty i dopłaty do PPK, czyli co składa się na nasze oszczędności” (DGP nr 2),
• 10 stycznia 2019 r. – „Uruchamiając PPK, trzeba pamiętać o karach za naruszenia ustawy” (DGP nr 7),
• 17 stycznia 2019 r. – „Wypłata środków zgromadzonych w PPK możliwa także przed emeryturą” (DGP nr 12).
Za niecałe pół roku najwięksi przedsiębiorcy zostaną objęci obowiązkiem tworzenia pracowniczych planów kapitałowych (PPK), których podstawowym celem będzie pomnażanie zgromadzonych środków i zwiększenie bezpieczeństwa finansowego ich uczestników w okresie emerytalnym. Ustawa o pracowniczych planach kapitałowych (z 4 października 2018 r., Dz.U. poz. 2215, dalej: ustawa o PPK) w szczegółowy sposób określa zasady inwestowania tych środków, a także poziom wynagrodzenia instytucji finansowych z tego tytułu.
Dodatnia stopa zwrotu
Należy podkreślić, iż inwestycje w PPK nie są oparte na gwarantowanej, dodatniej stopie zwrotu. Środki inwestowane w ramach tego systemu są zatem narażone na utratę. Przy czym w dużej mierze będzie to zależało od sytuacji na giełdzie, stanu gospodarki (hossa vs bessa vs stagnacja), wyników realizowanej przez dany fundusz polityki inwestycyjnej czy wreszcie od... wieku uczestnika PPK – im bowiem niższy, tym ryzyko straty środków rozkłada się na dłuższą perspektywę czasową. Kwota, którą będziemy mogli się cieszyć w ramach realizowanych wypłat, zależy zatem od wielu czynników, na które uczestnik PPK w zasadzie nie będzie miał żadnego wpływu.
Bezpieczeństwo ponad wszystko
Pomnażanie środków zgromadzonych w ramach PPK ma się odbywać zgodnie z interesem ich uczestników. Ten jest rozumiany przez ustawodawcę jako zapewnienie bezpieczeństwa i efektywności dokonywanych lokat oraz ograniczenie ryzyka inwestycyjnego w zależności od wieku uczestnika.
! Przez cały okres oszczędzania w PPK uczestnik będzie przynależał do tego samego funduszu zdefiniowanej daty i nie będzie miał możliwości zmiany funduszu na inny niż określony datą jego urodzenia.
Środki będą lokowane w funduszach zdefiniowanej daty. Każdy z tych funduszy będzie jednak stosował odmienne zasady polityki inwestycyjnej, uwzględniające różny wiek uczestników PPK. Im niższy wiek takiej osoby, tym więcej środków będzie inwestowanych w część udziałową, czyli przede wszystkim w akcje. Początkowo poziom ryzyka inwestycyjnego będzie zatem stosunkowo wysoki, aby następnie obniżać się w miarę osiągania coraz wyższego wieku przez uczestników funduszu. Z upływem czasu akcje będą zatem zastępowane przede wszystkim obligacjami Skarbu Państwa.
Powyższe rozwiązanie ma zapewnić ochronę zgromadzonego kapitału w okresie przed jego wykorzystaniem na cele emerytalne. Jednocześnie zwiększone inwestycje w akcje w początkowym okresie oszczędzania mają dać podstawy do powiększenia tego kapitału poprzez wygenerowanie większych zysków. Tyle w założeniach.
Fundusz funduszowi nierówny
Każda z instytucji finansowych oferujących PPK będzie musiała stworzyć kilka funduszy zdefiniowanej daty (ewentualnie subfunduszy w ramach jednego funduszu). Każdy z nich będzie obejmował kolejny pięcioletni przedział roczników uczestników PPK. Zatem ci, którzy urodzili się w okresie takiego jednego pięcioletniego okresu, będą należeli do tego samego funduszu.
Jak widać, uczestnictwo w danym funduszu będzie uzależnione od daty urodzenia, czyli od wieku. Przez cały okres oszczędzania w PPK uczestnik będzie przynależał do tego samego rodzaju funduszu zdefiniowanej daty zdeterminowanego wiekiem uczestnika (niezależnie od tego w jakim PPK będzie w danym momencie uczestniczył i w ilu ostatecznie PPK będzie brał udział). Uczestnik nie będzie miał zatem możliwości zmiany funduszu na inny niż określony datą jego urodzenia. W konsekwencji będzie objęty polityką inwestycyjną właściwą dla danego funduszu. Oczywiście polityka ta – w celu ograniczenia poziomu ryzyka inwestycyjnego i tym samym zwiększenia bezpieczeństwa zgromadzonych środków – będzie ulegała zmianie wraz ze wzrostem wieku uczestników funduszu w celu ograniczenia poziomu ryzyka inwestycyjnego i tym samym zwiększenia bezpieczeństwa zgromadzonych środków. Nie oznacza to jednak, że szczegółowe zasady inwestycyjne będą identyczne w różnych instytucjach finansowych. Ustalając je, ustawodawca wprowadził bowiem widełki inwestycyjne, w ramach których będą mogły się poruszać poszczególne fundusze i ich instytucje finansowe. Można zatem przyjąć, iż pomimo takiego samego funduszu zdefiniowanej daty, te zasady inwestycyjne mogą się jednak istotnie różnić – w zależności od wyboru danej instytucji finansowej.
Fundusz będzie zobowiązany otworzyć indywidualny rachunek dla każdego uczestnika PPK w celu ewidencjonowania wszelkich wpłat, dopłat rocznych, przyjętych i dokonanych wpłat transferowych, wypłat oraz innych operacji.
Widełki inwestycyjne
Fundusz będzie lokował środki w część udziałową i dłużną. Części te odróżnia charakter inwestycji (głównie akcje i obligacje) i tym samym poziom ryzyka inwestycyjnego. Część udziałowa, o czym już wspominaliśmy, obejmuje przede wszystkim inwestycje w akcje charakteryzujące się wyższym poziomem ryzyka inwestycyjnego. Z kolei inwestycje w części dłużnej to głównie obligacje Skarbu Państwa i inne bezpieczne formy inwestycji z odpowiednio niższym ryzykiem inwestycyjnym. Zmiana poziomu ryzyka inwestycyjnego wraz ze wzrostem wieku uczestników danego funduszu będzie realizowana poprzez zmianę stosunku części udziałowej do części dłużnej w danym okresie czasu. [tabela]
Tak – wraz ze wzrostem wieku uczestników – będzie zmieniać się poziom ryzyka inwestycyjnego
| Okres przed osiągnięciem przez fundusz zdefiniowanej daty | Wartość aktywów netto | |||||
| Część udziałowa | Część dłużna | |||||
| 1 rok i mniej | do 15 proc. | co najmniej 85 proc. | ||||
| 5 lat i mniej | 10–30 proc. | 70–90 proc., stopniowo udział części dłużnej musi być zwiększany | ||||
| 10 lat i mniej | 25–50 proc. | 50–75 proc. | ||||
| 20 lat i mniej | 40–70 proc. | 30–60 proc. | ||||
| 20 lat i więcej | 60–80 proc. | 20–40 proc. | ||||
Gdzie trafią pieniądze
Ustawodawca określił nie tylko widełki inwestycyjne, w ramach których fundusz ma obowiązek się poruszać wraz z coraz wyższym wiekiem uczestników funduszu. W ustawie o PPK określono również, w co mają być lokowane zgromadzone środki w poszczególnych częściach – udziałowej i dłużnej.
I tak, w przypadku części udziałowej, pieniądze będą lokowane na następujących zasadach:
a) co najmniej 40 proc. – w spółki WIG20;
b) maksymalnie 20 proc. – w spółki WIG40;
c) maksymalnie 10 proc. – w pozostałe spółki na polskiej giełdzie;
d) co najmniej 20 proc. – w inwestycje zagraniczne.
Z kolei w części dłużnej kapitał w co najmniej 70 proc. może być lokowany w:
1) papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, jednostki samorządu terytorialnego, władze publiczne lub banki centralne państw członkowskich, Unię Europejską, Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny lub organizacje międzynarodowe, pod warunkiem że posiadają ranking na poziomie inwestycyjnym nadany przez agencję ratingową uznaną przez Europejski Bank Centralny;
2) depozyty o terminie zapadalności nie dłuższym niż 180 dni w bankach krajowych lub instytucjach kredytowych posiadających rating na poziomie inwestycyjnym nadany przez agencję ratingową uznaną przez Europejski Bank Centralny.
Nie więcej niż 30 proc. w części dłużnej może być inwestowane w inne instrumenty finansowe. Przy czym jedynie 10 proc. z części dłużnej może być lokowane w instrumentach nieposiadających ratingu inwestycyjnego nadanego przez agencję ratingową uznaną przez Europejski Bank Centralny.
Główną walutą aktywów funduszu musi być polski złoty. Ustawodawca dopuścił możliwość inwestowania środków PPK w aktywach nominowanych w walutach innych państw Unii i OECD. Nie może to być jednak więcej niż 30 proc. wartości aktywów.
Wynagrodzenie instytucji finansowej
Główne wynagrodzenie instytucji finansowej za zarządzanie PPK nie zależy od wyników danego funduszu. Wynagrodzenie to przysługuje bowiem zarówno w przypadku straty funduszu w skali roku, jak i w razie osiągnięcia zysku. Maksymalna wysokość wynagrodzenia wynosi 0,5 proc. wartości aktywów netto w skali roku bez względu na wynik. W przypadku instytucji finansowej będącej zakładem ubezpieczeń, powyższa kwota musi również uwzględniać koszt ochrony ubezpieczeniowej.
Wynagrodzenie funduszu jest obliczane za każdy dzień wyceny i jest płatne do 15. dnia roboczego po zakończeniu miesiąca, za które jest należne.
W przypadku realizacji przez fundusz dodatniej stopy zwrotu w danym roku lub osiągnięcia w danym roku stopy zwrotu przewyższającej stopę referencyjną, instytucja finansowa może pobrać dodatkowe wynagrodzenie za wynik w maksymalnej wysokości 0,1 proc. wartości aktywów netto.
Poza wynagrodzeniem z aktywów funduszu są pokrywane określone koszty związane z zarządzaniem PPK takie jak: prowizje, opłaty, koszty rejestrowania uczestników czy koszty ogłoszeń i materiałów informacyjnych wymaganych przez prawo. Dopóki jednak wartość aktywów netto danego funduszu nie osiągnie 2 mln zł, instytucja finansowa pokrywa z własnych środków część tych kosztów.