Jeśli mimo przekroczenia tzw. rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zostały opłacone, płatnik musi złożyć korektę dokumentów. Musi też rozliczyć się z ubezpieczonym.

W przypadku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ustawodawca wprowadził maksymalną roczną podstawę wymiaru składek, po przekroczeniu której składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ubezpieczonego nie powinny być obliczane i opłacane. W dalszym ciągu płatnik jest wówczas zobowiązany do naliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, zdrowotne oraz FP i FGŚP.
Kwota graniczna
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może być wyższa niż kwota trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
W 2007 roku kwota graniczna, po przekroczeniu której nie powinny być obliczane i odprowadzane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wynosi 78 480 zł. Przy ustalaniu kwoty trzydziestokrotności uwzględnia się przychody z wszystkich tytułów, z których za ubezpieczonego są opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Gdy ubezpieczony ma tylko jednego płatnika, płatnik ten na bieżąco na podstawie własnej dokumentacji płacowej może sprawdzić podstawę wymiaru, od której składki zostały opłacone. Jeżeli w danym miesiącu następuje przekroczenie kwoty rocznej, płatnik oblicza i przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia.
Jeżeli natomiast ubezpieczony ma równocześnie dwóch lub więcej płatników, powinien poinformować ich o przekroczeniu kwoty rocznego limitu.
Nadpłacone składki
Jeżeli mimo przekroczenia rocznej podstawy wymiaru w dalszym ciągu za ubezpieczonego były opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, płatnik musi złożyć dokumenty korygujące za ten okres. Za datę stwierdzenia nienależnie opłaconych składek uważa się datę otrzymania przez ZUS imiennego raportu miesięcznego korygującego i deklaracji rozliczeniowej korygującej.
Skutkiem opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po przekroczeniu kwoty trzydziestokrotności jest nieprawidłowo ustalona (zaniżona) podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, potrąconych przez płatnika składek ze środków ubezpieczonego. W konsekwencji składka ta jest obliczona i odprowadzona od zaniżonej podstawy wymiaru.
Należy zaznaczyć, iż przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się:
  •  wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz
  •  ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.
Po złożeniu dokumentów korygujących płatnik ustala kwotę nadpłaty, którą to kwotę może potrącić przy opłacaniu składek na ubezpieczenia za kolejny miesiąc, jeżeli płatnik nie ma zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP i FGŚP. W przypadku gdy ma zaległości z tytułu składek, nadpłacona kwota podlega zaliczeniu na poczet zaległych składek.
Zwrot dla ubezpieczonego
Płatnik jest zobowiązany zwrócić ubezpieczonemu nadpłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansowane z jego środków. Z kwoty zwracanej ubezpieczonemu płatnik potrąca niedopłatę składki na ubezpieczenie zdrowotne, która powstała ze względu na zaniżenie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zwracana ubezpieczonemu kwota nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Kwota ta jest doliczana do wynagrodzenia, które ubezpieczony otrzymuje w miesiącu, w którym jest dokonywany zwrot i od łącznego przychodu jest naliczana zaliczka na podatek dochodowy.
PRZYKŁAD
DWIE UMOWY O PRACĘ
Pani Ala równocześnie jest zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę, u pracodawcy A i B. We wrześniu informuje pracodawcę A, że za wrzesień powinien za nią odprowadzić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy 1000 zł, oraz pracodawcę B, aby nie odprowadzał za nią składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oświadczenie powinno być złożone na piśmie. Na podstawie złożonego oświadczenia pracodawca A za wrzesień odprowadzi składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty 1000 zł, a pracodawca B nie odprowadzi składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
PRZYKŁAD
ZASIŁEK MACIERZYŃSKI
Pani Marta jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. W czerwcu 2007 r. osiągnęła kwotę rocznego limitu i płatnik od lipca nie opłaca za nią składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W dniu 28 sierpnia pani Marta urodziła dziecko i nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego. W związku z tym, że w 2007 roku osiągnęła limit 30-krotności, płatnik nie będzie za nią wykazywał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty wypłaconego zasiłku. W składanym za nią raporcie ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 12 40 xx płatnik będzie wykazywał zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na te ubezpieczenia.
PRZYKŁAD
OBNIŻENIE PODSTAWY
W lipcu 2007 r. płatnik wypłacił panu Markowi wynagrodzenie w wysokości 10 000 zł. Jednak z uwagi na limit 30-krotności podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe została ograniczona do kwoty 4000 zł.
Pracodawca naliczył składki na ubezpieczenia:
  •  EM 4000 zł x 9,76 proc. = 390,40 zł (tj. po 390,4 finansowane przez płatnika i ubezpieczonego)
  •  RN 4000 zł x 6,5 proc. = 260 zł finansowane przez płatnika
4000 zł x 3,5 proc. = 140 zł finansowane przez ubezpieczonego
  •  CH 10 000 zł x 2,45 proc. = 245 zł (finansuje ubezpieczony)
  •  WY 10 000 zł x 2 proc.* = 200 zł (finansowana przez płatnika)
  •  podstawa na ubezpieczenie zdrowotne 10 000 zł - (390,4 zł -140 zł - 245 zł) = 9224,60 zł
  •  składka na ubezpieczenie zdrowotne 9224,60 zł x 9 proc. = 830,21 zł
* przy założeniu, że taka stopa procentowa obowiązuje płatnika
PRZYKŁAD
KOREKTA DOKUMENTÓW
We wrześniu pracownik poinformował płatnika, że w styczniu 2007 r. otrzymał od byłego pracodawcy wynagrodzenie w wysokości 3000 zł. W konsekwencji jego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za lipiec powinna wynieść 1000 zł (tyle brakuje do osiągnięcia rocznego limitu po uwzględnieniu 3000 zł - wypłaconych w styczniu). W związku z tym płatnik jest zobowiązany złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych za lipiec i skorygować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do kwoty 1000 zł.
  •  EM 1000 zł x 9,76 proc. = 97,60 zł (tj. po 97,60 zł finansowane przez płatnika i ubezpieczonego)
  •  RN 1000 zł x 6,5 proc. = 65 zł finansowane przez płatnika 1000 zł x 3,5 proc. = 35 zł finansowane przez ubezpieczonego
  •  CH 10 000 zł x 2,45 proc. = 245 zł
  •  WY 10 000 zł x 2 proc.* = 200 zł
  •  podstawa na ubezpieczenie zdrowotne 10 000 zł - (97,60 zł - 35 zł - 245 zł) = 9622,40 zł
  •  składka na ubezpieczenie zdrowotne 9622,40 zł x 9 proc. = 866,02 zł
  •  nadpłata składek finansowanych przez ubezpieczonego - na ubezpieczenia emerytalne 390,4 zł - 97,6 zł = 292,8 zł
- na ubezpieczenie rentowe
140 zł - 35 zł = 105 zł
- niedopłata składki na ubezpieczenie zdrowotne
866,02 zł - 830,21 zł = 35,81 zł
■ kwota do zwrotu ubezpieczonemu
361,99 zł (397,80 zł - 35,81 zł - niedopłata składki na ubezpieczenie zdrowotne)
■ nadpłata składek finansowanych przez płatnika
- na ubezpieczenia emerytalne
390,4 zł - 97,6 zł = 292,8 zł
- na ubezpieczenie rentowe
260 zł - 65 zł = 195 zł
■ Po złożeniu korekty dokumentów płatnik ma na koncie nadpłatę w wysokości 885,60 zł
* przy założeniu, że taka stopa procentowa obowiązuje płatnika
MICHAŁ JAROSIK
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).