Pracodawca i pracownik powinni dążyć do ugodowego rozstrzygnięcia konfliktu. Zawarcie ugody jest zwykle mniej czasochłonnym i tańszym sposobem dochodzenia roszczeń niż droga sądowa.

Jedną z możliwości polubownego zakończenia sporu pomiędzy pracownikiem a pracodawcą jest złożenie wniosku przez pracownika do komisji pojednawczej, jeśli oczywiście jest taka utworzona u danego pracodawcy. Istotne jest to, że ugoda zawarta przed komisją, w przypadku odmowy jej wykonania przez pracodawcę, podlega wykonaniu w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej przez sąd pracy klauzuli wykonalności. Aby wyegzekwować taką ugodę, pracownik powinien złożyć sądowi rejonowemu - sądowi pracy, w którego okręgu siedzibę ma pracodawca, wniosek o nadanie takiej ugodzie klauzuli i dołączyć do niego oryginał ugody. Sąd po zbadaniu treści ugody wydaje postanowienie o nadaniu jej klauzuli wykonalności. Jest to równoznaczne ze stwierdzeniem, że ugoda nadaje się do egzekucji sądowej.
Komisja powinna czuwać, aby nie nastąpiło zawarcie ugody, która byłaby sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego. W przypadku zawarcia takiej ugody sąd pracy odmówi nadania jej klauzuli wykonalności. Warto wiedzieć, że pracownik może wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z żądaniem uznania jej za bezskuteczną, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego słuszny interes. Jednakże w sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy z żądaniem takim pracownik może wystąpić tylko przed upływem 14 dni od dnia zawarcia ugody.
Wezwanie do próby ugodowej
Strona zainteresowania ugodowym zakończeniem sporu może również skorzystać z postępowania pojednawczego, do którego dochodzi na podstawie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Jest to sądowa droga zakończenia sporu przez zawarcie ugody sądowej jeszcze przed wniesieniem pozwu do sądu. Wniosek składa się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika (sąd miejsca zamieszkania lub jego siedziby). We wniosku należy oznaczyć strony i opisać zwięźle sprawę.
Postępowanie pojednawcze prowadzi sąd w składzie jednoosobowym. Z takiego posiedzenia sądu sporządzany jest protokół, w którym - w zależności od wyników pertraktacji - stwierdza się, że do pojednania nie doszło, albo wpisuje się treść ugody, którą strony następnie podpisują. Ugoda taka podlega ocenie sądu w takim samym zakresie, jak ugoda sądowa zawarta po wniesieniu przez stronę pozwu, a zatem pod kątem zgodności z prawem, zasadami współżycia społecznego i ewentualnego zamiaru obejścia prawa.
Przed mediatorem
Ugodę można także zawrzeć w wyniku mediacji. Polega ona na prowadzeniu rozmów pomiędzy stronami w obecności mediatora. Mediacje prowadzi się na podstawie zawartej między stronami umowy o mediację, w której określa się szczegółowo przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób jego wyboru. Umowa może być zawarta także w ten sposób, że jedna ze stron konfliktu (pracownik lub pracodawca) składa mediatorowi wniosek o przeprowadzenie mediacji w konkretnej sprawie (dołączając dowód doręczenia odpisu wniosku drugiej stronie), a druga strona wyraża zgodę na mediację. Pisemny wniosek o przeprowadzenie mediacji powinien wskazywać strony, żądanie i jego uzasadnienie. Jeśli strony zawarły umowę o mediację na piśmie, do wniosku doręcza się jej odpis. Mediacja może być prowadzona również po wniesieniu pozwu do sądu pracy. Następuje to wówczas na podstawie postanowienia sądu.
Jeśli dojdzie między stronami do zawarcia ugody przed mediatorem, to składa on ją w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania danej sprawy albo - jeśli postępowanie było prowadzone na skutek skierowania sądu - w sądzie, który sprawę rozpoznaje. Ugoda zawarta przed mediatorem po jej zatwierdzeniu przez sąd ma taką samą moc prawną jak ugoda zawarta przed sądem.
Ugoda sądowa
Strony mogą również zawrzeć ugodę w trakcie sporu przed sądem. Ugoda zawierana w sprawach z zakresu prawa pracy powinna być zgodna z prawem, z zasadami współżycia społecznego, nie zmierzać do obejścia prawa i nie naruszać słusznego interesu pracownika.
Jeśli z treści ugody sądowej wynikają dla poszczególnych stron określone obowiązki, polegające przykładowo na zapłacie określonego świadczenia, to taka ugoda podlega wykonaniu na takich samych zasadach, jak wyrok sądu, a zatem jest to tytuł egzekucyjny, który po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności może być egzekwowany w drodze egzekucji komorniczej.
Korzyści z zawarcia ugody
Zawarcie ugody w trakcie sprawy sądowej (czy to przed sądem, czy przed mediatorem) może okazać się korzystne z wielu względów. Oprócz tego, że sprawa zakończy się znacznie szybciej, a ugoda w zakresie ewentualnej egzekucji będzie wywierać takie same skutki jak wyrok sądu, to jeszcze warto pamiętać o korzystnej regulacji w zakresie opłat sądowych.
Sąd z urzędu (a zatem nawet bez wniosku strony) zwraca stronie trzy czwarte uiszczonej opłaty od pozwu, jeżeli w toku postępowania sądowego zawarto ugodę przed mediatorem. Połowę uiszczonej opłaty zwraca się natomiast od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej.
PRZYKŁAD: OBOWIĄZEK WYPŁATY WYNAGRODZENIA
W ugodzie zawartej przed sądem pracy strony ustaliły, że łączy je umowa o pracę na czas nieokreślony, nadto pracodawca zobowiązał się do zapłaty na rzecz pracownika kwoty 2 tys. zł tytułem wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Ustalenie w ugodzie rodzaju łączącej strony umowy o pracę nie nadaje się do egzekucji. Jeśli natomiast pracodawca nie wykona wynikającego z tej ugody obowiązku zapłaty oznaczonej kwoty, wówczas pracownik może wystąpić do sądu o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności w tym zakresie i przedłożyć taki tytuł wykonawczy komornikowi sądowemu wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji.
PRZYKŁAD: UGODA A ZWROT OPŁAT SĄDOWYCH
Pracodawca wniósł do sądu okręgowego apelację od wyroku sądu rejonowego - sądu pracy. Od apelacji uiścił opłatę sądową w kwocie 1 tys. zł. Na rozprawie apelacyjnej strony zawarły ugodę sądową. W związku z powyższym sąd okręgowy postanowieniem uchylił zaskarżony apelacją wyrok, umorzył postępowanie w sprawie i zwrócił pracodawcy kwotę 500 zł stanowiącą połowę wniesionej opłaty od apelacji.
SPOSOBY POLUBOWNEGO ZAKOŃCZENIA SPORU
  •  Ugoda pozasądowa
  •  Ugoda przed komisją pojednawczą
  •  Postępowanie pojednawcze prowadzone w sądzie na podstawie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej
  •  Prowadzenie rozmów w obecności mediatora
  •  Ugoda sądowa
Ważne!
W wyniku bezpośrednich negocjacji pomiędzy stronami istnieje możliwość zawarcia ugody pozasądowej. Pewną niedogodnością dla stron może być to, że ugoda pozasądowa nie stanowi tytułu egzekucyjnego
ANDRZEJ MAREK
gp@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 242, 243 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
■ Art. 1831 - 18315, 184 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
■ Art. 79 ust. 1 pkt 3c ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.).