Pracownik zachorował w listopadzie 2018 r. Jest wynagradzany stałą stawką miesięczną w wysokości 12 tys. zł. Natomiast w listopadzie 2017 r. jego roczna podstawa wymiaru składki emerytalnej i rentowej przekroczyła ustawowy limit.
Pracownik w tym miesiącu był niezdolny do pracy i pobrał zasiłek chorobowy za pięć dni. Ponadto otrzymał nagrodę uznaniową w wysokości 8 tys. zł. Jaką przyjąć kwotę wynagrodzenia za listopad 2017 r. przy obliczaniu zasiłku chorobowego?
odpowiedź
Wynagrodzenie w stałej miesięcznej stawce za listopad 2017 r. należy uzupełnić. Nagroda też wejdzie do podstawy wymiaru zasiłku, ale w wysokości faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. Przedtem jednak całość trzeba pomniejszyć o potrącone składki społeczne, ale obliczone z zastosowaniem specjalnego średniego wskaźnika.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, a także wynagrodzenia chorobowego, przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych ze środków pracownika (łącznie 13,71 proc.). Może się zdarzyć, że w okresie, z którego liczona jest podstawa wymiaru zasiłku, pracownik osiągnął tzw. limit 30-krotności. Wówczas ta część składkowa podlegająca odliczeniu nie będzie odpowiadała wartości 13,71 proc., dlatego nie można z automatu zastosować takiego odliczenia. Inaczej też będzie wyglądało ustalenie tej części składek w sytuacji, gdy do podstawy zasiłkowej będą przyjmowane wszystkie składniki wynagrodzenia, a inaczej gdy tylko niektóre z nich.
Dodatkowo kalkulacja się komplikuje, gdy trzeba uzupełnić wynagrodzenie – szczególnie zmienne – w przypadku gdy w danym miesiącu doszło do przekroczenia rocznej podstawy składek i miała miejsce nieobecność pracownika w pracy z przyczyn usprawiedliwionych.
Roczna podstawa wymiaru
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe m.in. u pracowników w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy określonego w ustawie budżetowej. Aby sprawdzić, czy i kiedy limit zostanie osiągnięty, należy zliczać comiesięczny przychód pracownika, podlegający oskładkowaniu, narastająco od początku roku. Do osiągnięcia kwoty tego limitu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oblicza się i przekazuje do ZUS od podstawy wymiaru ustalonej na zasadach ogólnych, tzn. od przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W 2017 r. limit wynosił 127 890 zł, a w 2018 r. wynosi 133 290 zł.
Od nadwyżki ponad kwotę ograniczenia składek tych już się nie pobiera. Nie dotyczy to składek na pozostałe ubezpieczenia, czyli składek na ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe i zdrowotne, ani składek na FP i FGŚP – te nadal powinny być opłacane – bez względu na wysokość podstawy wymiaru.
Płatnik zaprzestaje opłacania składek z powodu osiągnięcia przez ubezpieczonego w danym roku kalendarzowym kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki na podstawie:
- informacji uzyskanej z ZUS, że kwota ograniczenia została osiągnięta,
- własnej dokumentacji płacowej.
W przypadku gdy z dokumentacji płacowej płatnika wynika, że w danym miesiącu następuje przekroczenie kwoty ograniczenia, płatnik oblicza i przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia.
Z uwzględnieniem ograniczenia
Sposób ustalenia podstawy wymiaru zasiłku/wynagrodzenia chorobowego w sytuacji gdy w okresie 12 miesięcy, które przyjmuje się do obliczeń, pracownik osiągnął górną granicę podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowej, wymaga uwzględnienia, że w miesiącu przekroczenia i ewentualnie następnych składki społeczne potrącane z dochodu pracownika wynosiły mniej niż łącznie 13,71 proc. [przykład 1]
przykład 1
Po pomniejszeniu o składki
Pracownik zachorował w listopadzie 2018 r. Otrzymuje wyłącznie wynagrodzenie w stałej stawce 12 tys. zł miesięcznie. W listopadzie 2017 r., z którego wynagrodzenie podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika przewyższyła limit 30-krotności, tj. kwotę 127 890 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku wynagrodzenie za listopad 2017 r. powinno być przyjęte w kwocie 10 817,59 zł (przychód 12 000 zł po pomniejszeniu o kwotę potrąconych składek wynoszącą 1182,41 zł). Z uwagi na to, że przychód za listopad spowodował przekroczenie górnej granicy rocznej podstawy (przychód od stycznia do października wyniósł 120 tys. zł), składka na ubezpieczenia społeczne za ten miesiąc została potrącona w kwocie 1182,41 zł i została obliczona następująco:
składka na ubezpieczenie chorobowe (2,45 proc.) od kwoty 12 000 zł – 294 zł,
składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (11,26 proc.) potrącona tylko od kwoty 7890 zł (127 890 zł – 120 000 zł) – 888,41 zł,
łączna składka – 1182,41 zł (294 zł + 888,41 zł).
Z kolei za grudzień 2017 r. wynagrodzenie wyniosło:
12 000 zł – (12 000 zł x 2,45 proc.) = 11 706 zł
przykład 2
Nie od całego przychodu
Pracownik zachorował w listopadzie 2018 r. Podstawa wymiaru zasiłku powinna być obliczona z wynagrodzeń za okres od listopada 2017 r. do października 2018 r. Pracownik otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne w wysokości 11 500 zł. Oprócz tego uzyskuje świadczenie polegające na korzystaniu bezpłatnie z wynajętego dla niego przez pracodawcę mieszkania, wynoszące 600 zł. Jest ono oskładkowane, ale nie stanowi podstawy wymiaru zasiłku (choroba nie ma wpływu na prawo do świadczenia).
W listopadzie 2017 r. łączna podstawa składkowa przekroczyła limit 30-krotności. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku powinno być przyjęte wynagrodzenie w wysokości:
za okres od stycznia do października 2018 r.: po 9 923,35 zł (11 500 zł – 13,71 proc.),
za grudzień 2017 r.: 11 218,25 zł (11 500 zł – 2,45 proc.),
za listopad 2017 r.: 10 481,10 zł.
Tu należy wyjaśnić, że przychód pracownika za okres I–X 2018 r. wyniósł (łącznie ze świadczeniem mieszkaniowym) 121 000 zł (12 100 zł x 10 m-cy). Z uwagi na to, że przychód za listopad spowodował przekroczenie podstawy składki emerytalnej i rentowej za ten miesiąc, zostały one potrącone w kwocie 775,81 zł, tj. od przychodu 6 890 zł, stanowiącego różnicę między limitem 127 890 zł a przychodem 121 000 zł (11,26 proc. z 6 890 zł). Składka chorobowa wyniosła 296,45 zł (2,45 proc. z 12 100 zł). Łącznie potrącone składki wyniosły 1072,26 zł.
Powyższe składki zostały jednak naliczone od całego przychodu, a do podstawy zasiłkowej wchodzi tylko wynagrodzenie zasadnicze. Za pomocą średniego wskaźnika należy więc obliczyć, o jaki procent składek społecznych należy pomniejszyć to wynagrodzenie:
1072,26 zł x 100 / 12 100 zł = 8,86 proc.,
11 500 zł x 8,86 proc. = 1018,90 zł – składki społeczne, o które ulega pomniejszeniu wynagrodzenie zasadnicze,
11 500 zł – 1018,90 zł = 10 481,10 zł.
Zatem podstawa wymiaru zasiłku chorobowego za okres choroby w listopadzie 2018 r. wynosi 10 077,74 zł (łączny przychód za 12 miesięcy 120 932,85 zł; przeciętny miesięczny przychód: 120 932,85 zł : 12 = 10 077,74 zł).
Jeżeli pracownik otrzymuje należności objęte składkami, ale nie wszystkie z nich podlegają wliczeniu do podstawy zasiłkowej, to wtedy konieczne jest ustalenie średniego wskaźnika potrąconych pracownikowi w danym miesiącu składek, którego wzór jest następujący:
Średni wskaźnik składek = kwota łącznych składek x 100 / przychód stanowiący podstawę wymiaru składki chorobowej
O tak ustalony wskaźnik procentowy potrąconych składek należy pomniejszyć wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku, czyli np. tylko wynagrodzenie stałe zasadnicze. [przykład 2]
Kilkudniowa nieobecność
Jeżeli w okresie 12 miesięcy, z których ustala się podstawę zasiłku, pracownik nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru tego zasiłku:
1) wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy;
2) przyjmuje się, po odpowiednim uzupełnieniu, wynagrodzenie z miesięcy, w których ubezpieczony przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
Jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości, to uzupełnienie polega na przyjęciu jako podstawy wynagrodzenia określonego w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy. W przypadku gdy przychód pracownika otrzymującego wynagrodzenie na stałej stawce miesięcznej przekroczył górny granicę podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz w miesiącu tym pracownik nie uzyskał pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych, przy uzupełnianiu stałego miesięcznego wynagrodzenia należy wykonać dodatkowe kroki. Przy użyciu średniego wskaźnika oblicza się składki na ubezpieczenia społeczne potrącone pracownikowi w tym miesiącu, a następnie wynagrodzenie to pomniejsza się o kwotę obliczonych składek.
W faktycznej wysokości
Podstawę wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od listopada 2017 r. do października 2018 r. Jest on wynagradzany stałą stawką miesięczną, a dodatkowo w listopadzie 2017 r. otrzymał nagrodę. Nagroda ma charakter uznaniowy, doraźny i zapewne zasady jej przyznawania, w tym za okresy nieobecności spowodowane chorobą, nie zostały opisane w żadnym regulaminie. Jednak skoro wypłata jest związana z wykonywaną pracą, to należy ją uwzględnić w podstawie zasiłku poprzez doliczenie do wynagrodzenia za miesiąc, w którym nastąpiła wypłata. Trzeba to zrobić w faktycznie wypłaconej wysokości bez uzupełniania. [ramka] ©℗
Jaką kwotę przyjąć za listopad 2017 r.
Za listopad 2017 r. zostało wypłacone wynagrodzenie stałe w wysokości 10 000 zł, tj. pomniejszone o pięciodniowy okres pobierania zasiłku chorobowego:
12 000 zł : 30 = 400 zł x 5 dni = 2000 zł;
12 000 zł – 2 000 zł = 10 000 zł
Ze względu na to, że w listopadzie 2017 r. łączna roczna podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowej osiągnęła limit 30-krotności, składki na te ubezpieczenia zostały obliczone tylko od kwoty 7890 zł, tj. brakującej do osiągnięcia 127 890 zł:
127 890 zł – 120 000 zł, tj. przychód od stycznia do października 2017 r.
Składki wyniosły:
- emerytalna 770,06 zł (9,76 proc.)
- rentowa 118,35 zł (1,5 proc.).
Natomiast składka chorobowa wyniosła 441 zł, co stanowiło 2,45 proc. przychodu w wysokości 18 000 zł tj. wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca – 10 000 zł i nagroda 8 000 zł.
Razem potrącono 1329,41 zł.
Do podstawy wymiaru chorobowego należy wliczyć wynagrodzenie stałe po uzupełnieniu, tj. 12 000 zł oraz nagrodę wypłaconą 8000 zł. Łączny przychód 20 000 zł powinien być ponadto pomniejszony o część składkową i aby ją obliczyć, należy użyć wskaźnika, który wynosi 7,39 proc.
1329,41 zł x 100 / 18 000 zł = 7,39 proc.
20 000 zł x 7,39 proc. = 1478 zł
20 000 zł – 1 478 zł = 18 522 zł
Za listopad 2017 r. należy przyjąć wynagrodzenie w wysokości 18 522 zł.
Podstawa prawna
Art. 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 2 pkt 1, art. 38 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
