Wprawdzie przepisy ustawy nie przewidują możliwości uzyskania zasiłku na dziecko przez osobę, która sprawuje nad nim bieżącą pieczę, ale takie prawo można wywodzić wprost z konstytucji oraz Konwencji o Prawach Dziecka.
Tak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Łodzi, który rozpatrywał skargę w sprawie świadczeń rodzinnych. Wniosek o ich przyznanie złożyła babcia, której sąd powierzył opiekę nad trójką dzieci jej córki, która w niewłaściwy sposób wywiązywała się z obowiązków rodzicielskich.
Gmina odmówiła jednak przyznania jej zasiłków na dzieci (wraz z dodatkami). Uzasadniała to tym, że wprawdzie art. 4 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1952 ze zm.) pozwala uzyskiwać wsparcie opiekunowi faktycznemu, ale kobieta nie spełnia jego definicji, określonej w art. 3 pkt 14. Jest nim bowiem tylko taka osoba, która faktycznie opiekuje się dzieckiem, jeśli wystąpiła do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie.
Babcia odwołała się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO), ale uznało ono, że decyzja gminy była prawidłowa. Organ podkreślił, że rozumie jej trudną sytuację materialną, jednak przyznanie świadczeń rodzinnych może mieć miejsce wyłącznie w sytuacji spełnienia wszystkich przesłanek zawartych w ustawie, w tym definicji opiekuna faktycznego. Kolejnym krokiem kobiety była więc skarga do WSA. Przyłączył się do niej rzecznik praw dziecka (RPD), który zarzucał SKO dokonanie błędnej wykładni art. 4 ustawy.
WSA podzielił argumenty przedstawione przez skarżącą oraz RPD i uchylił decyzję kolegium. Sąd potwierdził, że wśród uprawnionych do ubiegania się o świadczenia rodzinne nie zostały uwzględnione osoby faktycznie opiekujące się dzieckiem, poprzez sprawowanie nad nimi bieżącej pieczy na mocy orzeczenia. W efekcie krąg opiekunów faktycznych został ograniczony w taki sposób, że część z nich została pozbawiona możliwości uzyskania przynajmniej częściowego pokrycia wydatków na utrzymanie podopiecznych. Dlatego, zdaniem WSA, skoro ustawa o świadczeniach rodzinnych niedostatecznie chroni ich prawa, to należy odnieść się bezpośrednio do zasad konstytucyjnych oraz przepisów ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o Prawach Dziecka.
Wskazał, że zgodnie z art. 72 konstytucji dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Z kolei art. 20 Konwencji zakłada, że dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego będzie miało prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. W związku z tym ograniczenie dostępu do świadczeń rodzinnych dla babci, która zajmuje się wnukami w ramach ustanowionej przez sąd bieżącej pieczy, stanowi naruszenie praw wynikających wprost z konstytucji i Konwencji. Ma ona bowiem obowiązek zapewniania dzieciom bezpieczeństwa, zdrowia, wyżywienia i utrzymania, a także dochodzenia należnych im świadczeń rodzinnych, czyli wszystkiego, co łączy się z faktycznym codziennym sprawowaniem nad nimi opieki.

orzecznictwo

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w łodzi z 16 października 2018 r., sygn. akt II SA/Łd 532/18.www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia