W razie dwukrotnego stwierdzenia rażących naruszeń bhp może wystąpić z takim wnioskiem do ZUS. Dopiero zakład zdecyduje, czy płatnik zasługuje na taką sankcję
Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) inspektor pracy może wystąpić do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek z wnioskiem o podwyższenie składek płatnikowi, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, o 100 proc. stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy. Decyzję w sprawie podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe wydaje ZUS.

Konieczne dwie kontrole

Z tego uprawnienia inspektor pracy może skorzystać dopiero w czasie drugiej kontroli u tego samego pracodawcy, podczas której nastąpiło stwierdzenie naruszenia przepisów bhp. Druga kontrola musi następować bezpośrednio po pierwszej, z tym zastrzeżeniem, że jako drugiej (kolejnej) nie należy traktować kontroli następującej przed upływem czasu wyznaczonego przez kontrolerów po pierwszej kontroli na wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości i zrealizowanie zaleceń (wystąpień lub nakazów) pokontrolnych. W każdej z dwóch kolejnych kontroli wymagane jest stwierdzenie rażącego naruszenia przepisów bhp, natomiast bez znaczenia jest rodzaj naruszonych przepisów ‒ nie muszą być to te same przepisy. Rażące naruszenie może wynikać z częstotliwości naruszeń poszczególnych regulacji, z ich intensywności, rodzaju naruszonych przepisów i negatywnych tego konsekwencji, jak również rodzaju i stopnia zawinienia osób, na których spoczywa obowiązek dbania o należyty stan bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym miejscu warto przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z 6 lutego 2014 r., sygn. akt I UK 318/13, stwierdził, że rażącym naruszeniem przepisów w rozumieniu omawianych przepisów jest tylko takie naruszenie, które stwarza bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników.
Inspektor pracy może w takim przypadku wystąpić o podwyższenie płatnikowi stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na najbliższy rok składkowy o 100 proc. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 16 maja 2014 r. (sygn. akt III AUa 1544/13), ocena inspektora pracy zawarta w wystąpieniu do jednostki organizacyjnej ZUS nie jest wiążąca dla organu rentowego, który przed wydaniem decyzji o podwyższeniu składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zobowiązany samodzielnie ustalić stan faktyczny i dokonać jego oceny prawnej.

Chyba że wina pracowników

Trzeba zarazem podkreślić, że ZUS nie może podwyższyć o 100 proc. wysokości składek za zatrudnionych, jeśli winę za wypadek ponoszą pracownicy. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 2013 r., sygn. akt I UK 526/12, pracodawca nie powinien być karany podwyższeniem składki wypadkowej, jeżeli sam przestrzegał przepisów bhp, a wypadki przy pracy powstały wyłącznie z winy pracowników. Podniesienie składki wypadkowej o 100 proc. nie może więc następować w każdym przypadku, gdy dochodzi do nieprzestrzegania przepisów bhp, bez względu na to, kto przepisy złamał.
Podsumowując, należy stwierdzić, że inspektor Państwowej Inspekcji Pracy może wystąpić do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe z wnioskiem o podwyższenie temu płatnikowi o 100 proc. stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy, jeżeli w czasie dwóch kolejnych kontroli inspektor pracy stwierdzi u danego płatnika rażące naruszenie przepisów bhp. Istotne jest jednak, że to nie inspektor pracy, lecz właśnie organ rentowy decyduje o tym, czy złożony wniosek jest zasadny.
Za rażące naruszenie przepisów bhp Sąd Najwyższy uznał takie naruszenie, które stwarza bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników.
Podstawa prawna
Art. 36 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1773 ze zm.).