problem Pod koniec października będziemy wypłacać pracownikowi, oprócz wynagrodzenia za pracę w wysokości 460,21 zł, także zasiłek chorobowy w wysokości 2301 zł oraz nagrodę jubileuszową 3740 zł. Jak prawidłowo obliczyć składkę zdrowotną oraz zaliczkę na podatek? Czy należy zrobić osobną listę na przychód oskładkowany, aby wyliczyć składkę zdrowotną, czy też w celu ewentualnego obniżenia jej do wysokości zaliczki należy porównać z zaliczką od całego dochodu? Jako zakład pracy płacimy zasiłki.
odpowiedź
Obecnie, na podstawie uchwały Sądu Najwyższego z 2 lutego 2016 r. (sygn. akt III UZP 18/15), stosuje się odrębne wyliczenie składki zdrowotnej i zaliczki PIT od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru tej składki. Skoro bowiem zasiłki z ubezpieczenia społecznego, a także inne przychody ze stosunku pracy zwolnione ze składek nie są objęte składką zdrowotną, to nie można ich brać pod uwagę przy ustalaniu obniżenia kwoty składki zdrowotnej. Innymi słowy, jeżeli pracownik otrzymuje przychód z dwóch różnych źródeł w ramach tego samego tytułu do ubezpieczeń, to osobno należy ustalić zaliczkę i składki do przychodu ze stosunku pracy, dokonując obniżenia, gdy składka zdrowotna przewyższy tę zaliczkę, i osobno ustalić zaliczkę od zasiłku.
Obowiązki płatnika
Płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Składki na ubezpieczenia społeczne nalicza się i opłaca od podstawy wymiaru, którą u pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, przy czym w podstawie tej:
- nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków;
- uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli z pracownikiem została dodatkowo zawarta taka umowa cywilna lub jest ona wykonywana na rzecz własnego pracodawcy (art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Z kolei podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest taki sam przychód jak dla składek społecznych, ale z tym wyjątkiem, że wynagrodzenie chorobowe jest ujmowane w tej podstawie. Natomiast zasiłki także nie są objęte składką zdrowotną. Ponadto przychód ze stosunku pracy będący podstawą wymiaru składki zdrowotnej zmniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez pracownika, potrąconych przez płatnika z jego środków.
Obliczając wysokość składki zdrowotnej, należy pamiętać o zasadzie określonej w art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z nią, w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, którym jest m.in. zakład pracy lub podmiot zlecający wykonanie umowy-zlecenia, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Ten przepis oznacza, że nie zawsze obliczona przez płatnika składka zdrowotna, w ustawowej wysokości i od prawidłowej podstawy wymiaru, faktycznie jest przekazywana na konto ZUS. W niektórych przypadkach wpływ na kwotę składki należnej do ZUS ma zaliczka na podatek PIT. Zależy to od poziomu dochodu ubezpieczonego. Ze względu na to, że składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego na zasadach określonych w przepisach podatkowych, a więc w wysokości nie wyższej niż 7,75 proc. podstawy wymiaru, także sama składka zdrowotna przypadnie urzędowi skarbowemu. Przy obliczaniu obciążeń podatkowo-składkowych należy więc porównać wysokość obliczonej na ogólnych zasadach składki zdrowotnej z kwotą zaliczki na podatek, ale przed odliczeniem samej składki zdrowotnej. W praktyce może więc wystąpić sytuacja, gdy składka zdrowotna wyniesie 0 zł, bo dochód pracownika był na tyle niski, że nie wywołał obowiązku podatkowego. W innym z kolei przypadku zaliczka do zapłaty wyniesie 0 zł, bo taki wynik pojawi się po odliczeniu składki zdrowotnej.
Zasiłki może wypłacać pracodawca
W razie niezdolności pracownika do pracy spowodowanej chorobą za łącznie 33 dni w roku kalendarzowym (lub 14 u pracownika w wieku 50+) przysługuje mu od pracodawcy wynagrodzenie chorobowe. Począwszy od 34. (15.) dnia pracownik nabywa prawo do zasiłku z ubezpieczenia społecznego. Wynagrodzenie chorobowe jest przychodem ze stosunku pracy, więc podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Płatnikiem zaliczek jest tu oczywiście zawsze pracodawca, bo to on ponosi ciężar tego wynagrodzenia. Natomiast zasiłki, w tym też macierzyńskie i opiekuńcze, wypłaca w danym roku kalendarzowym albo również zakład pracy, albo ZUS. Zależy to od liczby ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego na 30 listopada poprzedniego roku. Jeżeli płatnikiem zasiłków jest zakład pracy, to zgodnie z art. 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) jest on również płatnikiem zaliczek na podatek od wypłacanych świadczeń zasiłkowych, mimo że nie są one zaliczane do przychodów ze stosunku pracy, lecz do innych źródeł. Miesięczne zaliczki na podatek ustala się od dochodu, za który ‒ zgodnie z art. 32 ustawy o PIT ‒ ustawodawca uważa uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 albo 3 lub w ust. 9 pkt 1‒3 (odpowiednio 111,25 zł, 139,06 zł oraz koszty procentowe, np. za prace twórcze) oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne.
W praktyce więc zwykle oblicza się jedną zaliczkę zarówno od wynagrodzeń, jak i zasiłków.
Przychody zwolnione z dwóch różnych źródeł
Od 2016 r. znana jest uchwała SN, zgodnie z którą w przypadku, gdy pracownik otrzymuje w ciągu miesiąca wynagrodzenie ze stosunku pracy i zasiłek chorobowy, a więc dwa różne rodzaje przychodów, to również składki powinny być obliczane od każdego z przychodów odrębnie. Zasiłki nie podlegają w ogóle oskładkowaniu, a to znaczy, że nie można takiego przychodu brać pod uwagę przy ustalaniu, czy przysługuje obniżenie kwoty składki zdrowotnej należnej do ZUS. Składkę od wynagrodzenia należy obliczyć według ogólnego wzoru i następnie sprawdzić, czy jest ona wyższa od zaliczki na podatek obliczonej wyłącznie od wynagrodzenia. Jeżeli składka zdrowotna jest wyższa od tak obliczonej zaliczki podatkowej, to składkę tę obniża się do wysokości zaliczki. Natomiast oddzielnie należy obliczyć zaliczkę od samego zasiłku.
Co prawda, uchwała dotyczyła stanu faktycznego, gdzie wypłacany był zasiłek oraz wynagrodzenie, jednak na podstawie jej uzasadnienia przyjęła się zasada, że odrębne rozliczenie stosuje się również w przypadku, gdy pracownik uzyskuje w danym miesiącu wyłącznie przychód ze stosunku pracy, ale składa się nań zarówno przychód oskładkowany (w niskiej wysokości), jak i zwolniony.
Rozliczenie pracownika
W październiku pracownik uzyska wynagrodzenie za pracę oraz nagrodę jubileuszową jako przychody ze stosunku pracy i zasiłek ‒ przychód z innych źródeł, przy czym nagroda wraz z zasiłkiem nie podlegają obłożeniu składką zdrowotną. Nagroda jubileuszowa przyznawana pracownikom nie częściej niż co pięć lat jest wyłączona zarówno z podstawy wymiaru składek społecznych, jak i zdrowotnej na podstawie przepisów rozporządzenia składkowego.
Stosując się do omawianej uchwały SN, płatnik powinien dla przejrzystości przygotować właściwie aż trzy listy wypłat i osobno rozliczyć oskładkowany przychód ze stosunku pracy, tj. wynagrodzenie, oraz nagrodę i zasiłek, które składkom nie podlegają.
Gdyby wszystkie pozycje zsumować i obliczyć zaliczkę na podatek od całego dochodu, składka zdrowotna nie przewyższyłaby zaliczki, a tym samym uległaby obniżeniu.
!Jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie ze stosunku pracy i zasiłek chorobowy, to również składki powinny być obliczane od każdego z przychodów odrębnie.
przykład 1
Wynagrodzenie 500 zł ©℗
| 1. Płaca zasadnicza | 500 zł | |||
| 2. Składki na ubezpieczenia społeczne (1 x 13,71 proc.) | 68,55 zł | |||
| 3. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej (1 ‒ 2) | 431,45 zł | |||
| 4. Składka zdrowotna: a) wyliczona (3 x 9 proc.) b) należna do ZUS c) do odliczenia od podatku dochodowego (3 x 7,75 proc.) | 38,83 zł 11,27 zł (patrz wiersz 8a) 33,44 zł; odliczenie nie może przekroczyć kwoty zaliczki, podlega ograniczeniu do 11,27 zł | |||
| 5. Przychód | 500 zł | |||
| 6. Koszty uzyskania przychodów | 111,25 zł | |||
| 7. Podstawa opodatkowania po zaokrągleniu (1 ‒ 2 ‒ 6) | 320 zł | |||
| 8. Zaliczka na podatek: a) obliczona (7 x 18 proc.) ‒ 46,33 zł b) należna do urzędu skarbowego po zaokrągleniu (8a ‒ 4c) | 11,27 zł 0 zł | |||
| 9. Kwota do wypłaty (1 – 2 – 4b ‒ 8b) | 420,18 zł | |||
przykład 2
Wynagrodzenie 350 zł ©℗
| 1. Płaca zasadnicza | 350 zł | |||
| 2. Składki na ubezpieczenia społeczne (1 x 13,71 proc.) | 47,99 zł | |||
| 3. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej (1 ‒ 2) | 302,01 zł | |||
| 4. Składka zdrowotna: a) wyliczona (3 x 9 proc.) b) należna do ZUS c) do odliczenia od podatku dochodowego (3 x 7,75 proc.) | 27,18 zł 0 zł (patrz wiersz 8a) 23,41 zł; po wyliczeniu zaliczki na podatek: 0 zł | |||
| 5. Przychód | 350 zł | |||
| 6. Koszty uzyskania przychodów | 111,25 zł | |||
| 7. Podstawa opodatkowania po zaokrągleniu (1 ‒ 2 ‒ 6) | 191 zł | |||
| 8. Zaliczka na podatek: a) obliczona (7 x 18 proc.) ‒ 46,33 zł b) należna do urzędu skarbowego po zaokrągleniu (8a ‒ 4c) | 0 zł 0 zł | |||
| 9. Kwota do wypłaty (1 – 2 – 4b ‒ 8b) | 302,01 zł | |||
przykład 3
Wynagrodzenie 1750 zł i zasiłek 241,60 zł ©℗
| 1a. Płaca zasadnicza 1b. Zasiłek | 1750 zł 241,60 zł | |||
| 2. Składki na ubezpieczenia społeczne (1a x 13,71 proc.) | 239,93 zł | |||
| 3. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej (1a ‒ 2) | 1510,07 zł | |||
| 4. Składka zdrowotna: a) wyliczona (3 x 9 proc.) b) należna do ZUS c) do odliczenia od podatku dochodowego (3 x 7,75 proc.) | 135,91 zł 135,91 117,03 zł | |||
| 5. Przychód | 1991,60 zł | |||
| 6. Koszty uzyskania przychodów | 111,25 zł | |||
| 7. Podstawa opodatkowania po zaokrągleniu (1a ‒ 2 ‒ 6) + 1b | 1640 zł | |||
| 8. Zaliczka na podatek: a) obliczona (7 x 18 proc.) ‒ 46,33 zł b) należna do urzędu skarbowego po zaokrągleniu (8a ‒ 4c) | 248,87 zł 132 zł | |||
| 9. Kwota do wypłaty (1a + 1b – 2 – 4b ‒ 8b) | 1483,76 zł | |||
Lista nr 1
| 1. Wynagrodzenie | 460,21 zł | |||
| 2. Składki na ubezpieczenia społeczne (1 x 13,71 proc.) | 63,10 zł | |||
| 3. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej (1 ‒ 2) | 397,11 zł | |||
| 4. Składka zdrowotna: a) wyliczona (3 x 9 proc.) b) należna do ZUS c) do odliczenia od podatku dochodowego (3 x 7,75 proc.) | 35,74 zł 5,15 zł (patrz wiersz 8a) 30,78 zł; 5,15 zł (zgodnie z wierszem 8a) | |||
| 5. Przychód | 460,21 zł | |||
| 6. Koszty uzyskania przychodów | 111,25 zł | |||
| 7. Podstawa opodatkowania po zaokrągleniu (1 ‒ 2 ‒ 6) | 286 zł | |||
| 8. Zaliczka na podatek: a) obliczona (7 x 18 proc.) ‒ 46,33 zł b) należna do urzędu skarbowego po zaokrągleniu (8a ‒ 4c) | 5,15 zł 0 zł | |||
| 9. Kwota do wypłaty (1 – 2 – 4b ‒ 8b) | 391,96 zł | |||
Lista nr 2
| 1. Nagroda jubileuszowa | 3740 zł | |||
| 2. Zaliczka na podatek po zaokrągleniu (2 x 18 proc.) | 673 zł | |||
| 3. Kwota do wypłaty (1 – 2) | 3067 zł | |||
Lista nr 3
| 1. Zasiłek chorobowy | 2301 zł | |||
| 2. Zaliczka na podatek po zaokrągleniu (2 x 18 proc.) | 414 zł | |||
| 3. Kwota do wypłaty (1 – 2) | 1887 zł | |||
Podstawa prawna
Art. 31 i 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.).
Art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Art. 81 ust. 1, ust. 5, ust. 6, art. 82 ust. 2, art. 83 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1510 ze zm.).
