Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna.

Odprawę emerytalno-rentową, uregulowaną w art. 921 k.p., należy traktować jako świadczenie powszechne w tym sensie, że obowiązek jej wypłaty ciąży na każdym pracodawcy i przysługuje każdemu pracownikowi, pod warunkiem że stosunek pracy ustanie w warunkach określonych wyżej. Stanowi ona tym samym element treści każdego stosunku pracy i odgrywa rolę swoistej gratyfikacji pieniężnej z tytułu osiągnięcia przez pracownika określonego stażu pracy. Pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy czy też zrezygnować z jej przyjęcia, a pracodawca nie może odmówić jej wypłaty.
Ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub na rentę i zmiana statusu prawnego pracownika z pracownika na osobę pobierającą świadczenie emerytalne lub rentowe są traktowane jako zdarzenie prawne, które automatycznie tworzy po stronie pracodawcy obowiązek wypłaty odprawy, a po stronie pracownika roszczenie o jej wypłatę. Roszczenie o wypłatę odprawy jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy.
Ustanie zatrudnienia musi jednak zostać zakwalifikowane jako pozostające w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Nie będzie spełniać tego kryterium przykładowo rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy, pomimo że pracownik mógł mieć już wcześniej prawo do świadczenia emerytalnego lub rentowego.
Poza wymienionymi wyżej warunkami nie jest konieczne spełnienie żadnych dodatkowych przesłanek, aby otrzymać odprawę. Bez znaczenia pozostaje rodzaj zawartej pomiędzy pracownikiem i pracodawcą umowy o pracę (terminowa czy bezterminowa), czy też w przypadku uzyskania uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy - przyczyna tej niezdolności (ogólny stan zdrowia, choroba zawodowa czy wypadek przy pracy), jej zakres (całkowita czy częściowa). W odniesieniu do rodzaju umowy warto podkreślić, że nawet gdy pracownika łączy z pracodawcą umowa na czas określony, która rozwiązuje się z upływem czasu, na który została zawarta, to takie rozwiązanie może być uznane za związane z przejściem na emeryturę lub rentę. Na prawo do odprawy nie ma wpływu także długość okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy.
Wysokość odprawy została określona w kodeksie pracy na równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Jednak przepisy podwyższające wysokość odprawy są bardzo często spotykane w układach zbiorowych pracy. Jeżeli w układach lub innych przepisach wewnętrznych znalazłyby się reguły mniej korzystne dla pracownika niż przepisy kodeksu pracy, pracownik będzie miał prawo do odprawy na zasadach kodeksowych.
Warto zaznaczyć, iż prawo do odprawy przysługuje pracownikowi jednorazowo. Dlatego też pracownik, który już wcześniej z niej korzystał, a następnie podjął pracę, by po jakimś czasie znów skorzystać z uprawnienia emerytalnego albo rentowego, nie nabędzie prawa do odprawy.
Odprawa emerytalno-rentowa jest traktowana jako świadczenie o charakterze zbliżonym do wynagrodzenia za pracę i na tej samej zasadzie podlega ochronie przed potrąceniami ze strony pracodawcy.
BARTŁOMIEJ RACZKOWSKI
partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy
Bartłomiej Raczkowski, partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy / DGP