Strony powinny ustalić w umowie miejsce świadczenia pracy. Brak takiego uzgodnienia nie prowadzi jednak do jej nieważności.

W kodeksie pracy nie określono pojęcia miejsce pracy. Pomocniczo można posłużyć się definicją czasu pracy, z której wynika, że miejscem wykonywania pracy jest zakład pracy lub inne miejsce poza zakładem, wyznaczone do świadczenia pracy (art. 128 par. 1 k.p.). Pracownik może więc wykonywać pracę w innym miejscu niż zakład pracy, np. w swoim miejscu zamieszkania (pobytu).
Przywołana definicja umożliwia wprowadzenie tzw. telepracy. Polega ona na świadczeniu pracy poza siedzibą pracodawcy, z którym pracownik porozumiewa się poprzez pocztę elektroniczną, faks i telefon. Może być wykonywana w różnych miejscach poza główną siedzibą firmy.
Miejsce pracy może także znajdować się w zakładzie innego podmiotu niż pracodawca. Jeżeli pracownik wykonuje pracę w takim miejscu, ale pod kierownictwem pracodawcy, nie następuje nawiązanie stosunku pracy z tym innym podmiotem (wyrok SN z 5 listopada 1999 r., I PKN 337/99, OSNAPiUS z 2001/6/186).
Gdy brak miejsca pracy
Miejsce wykonywania pracy należy do warunków pracy i należy je określić w umowie o pracę (art. 29 par. 1 pkt 2 k.p.). Nie jest to jednak tzw. konieczny element treści umowy o pracę jak rodzaj pracy. Jeżeli strony nie wskażą w umowie miejsca pracy, wówczas zazwyczaj przyjmuje się, że miejscem tym jest siedziba pracodawcy. Gdy pracownik zgłosi się do pracy np. w jednostce organizacyjnej pracodawcy i zostanie do niej dopuszczony, wówczas to będzie jego miejsce pracy. Na tej samej zasadzie miejscem pracy jest ta jednostka organizacyjna, w której pracownik stale wykonuje faktycznie całość lub większą część swych obowiązków. Miejsce pracy nie musi być wyposażone w zaplecze socjalne, kadrowe i techniczne.
Określając miejsce wykonywania pracy, należy podać miejsce rzeczywiste. Można określić je w sposób wąski albo szeroki. Strony mogą zatem wskazać na miejsce świadczenia pracy:
  • stały punkt w znaczeniu geograficznym (np. siedzibę pracodawcy),
  • pewien określony obszar, strefę oznaczoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju, np. województwo mazowieckie.
Jak określić miejsce pracy
Przy określaniu w sposób szeroki miejsca pracy strony nie są związane jednostkami podziału administracyjnego kraju. Może być ono także oznaczone przez podanie dostatecznie wyodrębnionego zakresu działalności pracodawcy, np. region południowo-wschodni, województwo łódzkie.
W pierwszym przypadku konieczne jest wskazanie wyraźnego wewnętrznego aktu pracodawcy (np. statutu spółki, regulaminu organizacyjnego, regulaminu pracy), który dokładnie określa, co oznacza region południowo-wschodni. Doprecyzowanie miejsca pracy może się znajdować także w samej treści umowy o pracę. Zapis może brzmieć następująco:
  • region południowo-wschodni w rozumieniu statutu spółki,
  • obszar określony w załączniku do niniejszej umowy - wówczas załącznik powinien zawierać wykaz jednostek administracyjnych wchodzących w skład tego obszaru.
Błędem byłoby wskazanie jako miejsca pracy siedziby pracodawcy, gdy w rzeczywistości praca wykonywana jest w innym miejscu. Wskazane w umowie o pracę miejsce pracy musi odpowiadać miejscu czy obszarowi, w którym w normalnym trybie praca będzie wykonywana.
W praktyce najczęściej jako miejsce pracy podaje się siedzibę pracodawcy lub położenie jego jednostek organizacyjnych (oddziałów). Jeżeli pracodawca ma w tej samej miejscowości więcej niż jeden zakład czy punkt, w którym prowadzi działalność, należy wskazać pełny adres miejsca pracy.
Praca w terenie
Miejsce pracy można określić przez podanie obszaru pod warunkiem, że wynika to z charakteru (rodzaju) świadczonej pracy. Określenie miejsca pracy w taki sposób powoduje, że pracodawca ma większą swobodę dysponowania pracownikiem, co wpływa na elastyczność zatrudnienia.
Ustalenie w sposób szeroki miejsca pracy jest dopuszczalne, gdy praca będzie wykonywana w przeważającej i zasadniczej mierze w terenie, a nie wyłącznie na obszarze zakładu pracy czy w siedzibie pracodawcy. Takie określenie jest uzasadnione np. dla przedstawicieli handlowych, serwisantów i kierowców. Natomiast określenie w sposób szeroki miejsca pracy dla pracownika biurowego czy wykonującego pracę w zakładzie produkcyjnym nie odpowiada rzeczywistości i nie jest uzasadnione rodzajem świadczonej pracy.
Podróż służbowa
Określenie miejsca wykonywania pracy ma wpływ na ustalenie, czy wykonywanie pracy jest podróżą służbową w rozumieniu art. 775 par. 1 k.p. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Jeżeli zatem stałe miejsce pracy jest wyznaczone jako pewien obszar, to poruszanie się przez pracownika w obrębie tego obszaru nie jest podróżą służbową.
PRZYKŁAD:
WYJAZD SŁUŻBOWY A MIEJSCE PRACY
Wyjazd przedstawiciela handlowego, którego miejscem świadczenia pracy wskazanym w umowie o pracę jest województwo mazowieckie, do obsługiwanych placówek na obszarze tego województwa nie jest podróżą służbową. Będzie nią wyjazd do miejscowości położonych poza województwem stanowiącym jego miejsce świadczenia pracy.
Ważne!
Strony zawierające umowę o pracę mają dużą swobodę w określaniu miejsca pracy. Może być ono określone na stałe bądź jako miejsce zmienne, przy czym w tym ostatnim wypadku zmienność miejsca pracy może wynikać z samego charakteru (rodzaju) pełnionej pracy (wyrok SN z 1 kwietnia 1985 r., I PR 19/85, OSP 1986/3/46)
EWA DRZEWIECKA
Podstawa prawna
■ Art. 29 par. 1, art. 775, art. 128 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z póxn. zm.).