Na rozpoczynającym się dziś posiedzeniu Komitetu ONZ w Genewie jego eksperci ocenią wykonywanie przez Polskę przyjętej w 2012 r. Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami.
– Lista spraw do załatwienia jest długa, bo prawa osób z niepełnosprawnościami nigdy nie były priorytetem dla rządzących – podkreśla dr Sylwia Spurek, zastępczyni rzecznika praw obywatelskich. RPO przygotował swój niezależny od rządowego raport wraz z listą 84 rekomendacji zmian w prawie, które są potrzebne, aby wdrożyć Konwencję.
Sylwia Spurek dodaje, że obecnie trwają prace nad rządową Strategią na rzecz osób niepełnosprawnych na lata 2018-2030, ale nie są znane jej szczegóły i nie wiadomo czy jej postanowienia będą zgodne z konwencją. Przygotowane przez rzecznika rekomendacje są podzielone na kilka grup. Jedna z najważniejszych dotyczy kwestii orzekania o niepełnosprawności. RPO zwraca uwagę, że nie ma jednej, powszechnej definicji niepełnosprawności ani jednolitego systemu orzekania o niej. Dodaje przy tym, że jego opracowaniem zajmuje się właśnie specjalny zespół kierowany przez prof. Gertrudę Uścińską, prezes ZUS, ale wątpliwości budzą niektóre założenia nowego modelu orzekania, m.in. posługiwanie się pojęciem niesamodzielności.
Kolejny problem, który porusza RPO, to wsparcie dla rodziców, którzy są niepełnosprawni. Zdarzają się przypadki, gdy niepełnosprawnym intelektualnie lub głuchym ograniczane są prawa rodzicielskie. Z kolei rodzice, którzy mają dziecko z dysfunkcją zdrowotną, nie mogą łączyć świadczeń z pracą zawodową, rzecznik rekomenduje więc zniesienie tego zakazu. Co więcej przepisy przewidują trzy różne rodzaje świadczeń za opiekę nad osobą niepełnosprawną, a rząd do tej pory nie wykonał wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zrównania ich wysokości.
RPO wskazuje również na trudności z dostępnością budynków, bo przepisy gwarantują ich dostosowanie tylko dla osób poruszających się na wózkach. Z kolei wskaźnik dostępności publicznych stron internetowych kształtuje się na poziomie 40-50 proc., a nie wszystkie urzędy administracji zapewniają usługi tłumacza języka migowego. Rzecznik argumentuje, że konieczna jest nowelizacja ustawy o tym języku, która spowoduje, że wszystkie instytucje finansowane ze środków publicznych, np. sądy, przychodnie, szpitale, będą miały taki obowiązek.
Wreszcie RPO rekomenduje zniesienie przepisów o ubezwłasnowolnieniu oraz poprawienie udziału osób niepełnosprawnych w wyborach i referendach, m.in. poprzez rozszerzenie możliwości głosowania korespondencyjnego.