Pracodawca, przyjmując nowego pracownika do pracy, musi zgłosić go do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych w określonym przez przepisy terminie. Co miesiąc musi też opłacać i rozliczać za niego składki.

Pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Pracodawca musi zgłosić nowego pracownika do ubezpieczeń od dnia nawiązania z nim stosunku pracy w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.
Oprócz zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń pracodawca musi także obliczyć i opłacić za niego składki oraz przesłać deklarację rozliczeniową i imienne raporty miesięczne do ZUS. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągnięty u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Za przychód uważa się przede wszystkim: wynagrodzenia zasadnicze, za godziny nadliczbowe, dodatki do wynagrodzenia. Warto zapamiętać, że w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z kodeksem cywilny stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia lub umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z własnym pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy albo na jego rzecz.
Na pracodawcy ciąży także obowiązek wobec pracowników - musi on co miesiąc informować ich o opłaconych składkach. Bardzo istotne jest też zobowiązanie pracodawcy do przechowywania przez dziesięć lat kopii złożonych do ZUS dokumentów rozliczeniowych oraz dokumentów korygujących te dokumenty.
Ubezpieczenie zdrowotne
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia nawiązania stosunku pracy. W związku z tym pracodawca jako płatnik składek ma obowiązek obliczyć i opłacić należną składkę.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z tym że nie wyłącza się wynagrodzenia za czas choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe potrąconych przez płatnika ze środków ubezpieczonego (pracownika). Składkę na ubezpieczenie zdrowotne odlicza się od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych należnej za dany miesiąc, jednak tylko do wysokości 7,75 proc. podstawy wymiaru.
Składki na FP i FGŚP
Składki na Fundusz Pracy pracodawcy opłacają z własnych środków za osoby objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, a zatem m.in. za pracowników. Podstawą wymiaru składki w tym przypadku jest kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia rocznej podstawy wymiaru tych składek do 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej). Trzeba jednak zapamiętać, że nie odprowadza się składki na FP za ubezpieczonego, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe w przeliczeniu na miesiąc wynosi mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą są również zobowiązani do opłacania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, pod warunkiem że może być wszczęte wobec nich postępowanie upadłościowe i odrębne przepisy nie wyłączają możliwości ogłoszenia ich upadłości i jednocześnie zatrudniają co najmniej jedną osobę fizyczną w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Składki należy opłacać m.in. za pracowników oraz zleceniobiorców, jeżeli osoby te podlegają obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.
Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych obciążają koszty działalności pracodawców. Składkę na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia rocznej podstawy wymiaru tych składek do 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
ZGŁOSZENIE DO UBEZPIECZEŃ
Zgłoszenie pracownika do ubezpieczeń odbywa się poprzez złożenie w ZUS formularza ZUS ZUA w ciągu 7 dni od nawiązania stosunku pracy. Na formularzu ZUS ZUA pracodawca podaje kod tytułu ubezpieczenia oraz dane osoby zgłaszanej oraz zaznacza, że pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu.
OBOWIĄZKI INFORMACYJNE WOBEC PRACOWNIKA
Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikowi za każdy miesiąc na piśmie informację o składkach, jakie zostały za niego wykazane w dokumentach składanych w ZUS. Informacje tę może przekazywać na formularzu ZUS RMUA.
PRZYKŁAD:
UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE CZŁONKÓW RODZINY
Pracownik Tomasza K. chce zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego swoją żonę i dziecko. Żona nigdzie nie pracuje i w związku z tym nie podlega żadnym ubezpieczeniom. Procedura zgłoszenia członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego jest następująca: najpierw pracownik musi złożyć u płatnika składek - pracodawcy wniosek o objęcie ubezpieczeniem członków rodziny. Następnie płatnik wniosek ten przekazuje do ZUS na formularzu ZUS ZCZA (zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres zamieszkania jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia zdrowotnego) albo ZUS ZCNA (gdy adresy nie są zgodne). Warto wiedzieć, że jeżeli osoba zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny przestanie spełniać warunki do podlegania temu ubezpieczeniu, np. gdy w analizowanej sytuacji żona zgłoszona przez męża do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny zostanie zatrudniona na podstawie umowy o pracę, mąż powinien poinformować o tym swojego płatnika, który poprzez złożenie druku ZUS ZCZA albo ZUS ZCNA wyrejestruje ją z ubezpieczenia.
PRZEMYSŁAW GOGOJEWICZ
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
■ Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z pózn. zm.).
■ Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99, poz. 1001 z późn. zm.).
■ Ustawa z 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 85 z późn. zm.).
■ Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).