Zakład Ubezpieczeń Społecznych powołał w tym roku nowe jednostki organizacyjne – Centra Umorzeń (CUM). Utworzono je po to, by ujednolicić i zobiektywizować zasady rozstrzygnięć dotyczących umarzania lub rozkładania na raty należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Obsługują one już klientów wszystkich 43 oddziałów ZUS, jakie istnieją w kraju. Centra Umorzeń zostały utworzone w I Oddziale w Łodzi – CUM I (pierwsza instancja), Oddziale w Rzeszowie – CUM II (pierwsza instancja), Oddziale w Bielsko-Białej – CUM III (druga instancja).
Wprowadzone zmiany organizacyjne nie będą miały negatywnych skutków dla interesantów. Klienci nadal mogą składać wnioski o umorzenie należności lub ponowne rozpatrzenie sprawy w każdej placówce ZUS. Wniosek zostanie przesłany do właściwego doradcy ds. ulg i umorzeń, który jest odpowiedzialny za kontakt z przedsiębiorcą, przeprowadzenie postępowania administracyjnego, zebranie dokumentacji i przekazanie sprawy do merytorycznego rozpatrzenia przez Centrum Umorzeń. Wnioski są rozpatrywane przez pracowników CUM, którzy nie mają żadnego kontaktu z wnioskodawcą. Wszystko po to, by ograniczyć ryzyko potencjalnych nadużyć. Pierwszorazowe wnioski o umorzenie należności są rozpatrywane w Centrach Umorzeń w łódzkim i rzeszowskim oddziale ZUS (łącznie będą one zatrudniać 54 pracowników). Scentralizowane zostało również postępowanie odwoławcze. Obsługą tych wniosków zajmuje się Centrum Umorzeń w oddziale ZUS w Bielsku-Białej. Tam zatrudnionych jest 6 pracowników.
Około 1/3 pracowników Centrów Umorzeń to wysokiej klasy specjaliści, od wielu lat zatrudnieni w ZUS. Pozostałych pracowników CUM zatrudniono w ramach rekrutacji zewnętrznej. Utworzenie nowych miejsc pracy w Centrach Umorzeń nie wiązało się ze zwiększeniem zatrudnienia w ZUS. Etaty dla CUM powstały w ramach przeprowadzonych w zakładzie zmian organizacyjnych.
Spodziewane rezultaty utworzenia centrów umorzeń
• jednolitość podejmowanych rozstrzygnięć w sprawach z zakresu umarzania należności z tytułu składek
• standaryzacja procesu
• ograniczenie ryzyka nadużyć podczas rozpatrywania wniosków – wszystkie wnioski z zakresu umarzania należności z tytułu składek będą rozpatrywane przez pracowników CUM, którzy nie mają żadnego kontaktu z wnioskodawcą
• koncentracja kompetencji merytorycznych
• zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów ludzkich (łatwiejsza zastępowalność, wyrównanie poziomu wiedzy) i skuteczniejsze zarzadzanie zespołem obsługującym wnioski o umorzenie należności
• ograniczenie papierowego obiegu dokumentacji

Przepisy po staremu

Warto wiedzieć, że zmiany w związku z utworzeniem CUM mają jedynie charakter organizacyjny. Nie zmieniły się regulacje dotyczące umarzania należności z tytułu nieopłaconych składek. Nadal jest to możliwe tylko w przypadku całkowitej ich nieściągalności lub ważnego interesu osoby zobowiązanej.
Całkowita nieściągalność ma miejsce m.in. wówczas, gdy:
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym
• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku
• jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne
Umorzenie należności możliwe jest także pomimo braku całkowitej nieściągalności, jednak tylko w odniesieniu do opłacających składki na własne ubezpieczenie. Zainteresowany musi jednak wtedy udowodnić, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie dopełnić obowiązku, ponieważ pociągnęłoby to zbyt poważne skutki dla niego i jego rodziny, a w szczególności, że:
• opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,
• poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, które spowodowały, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności,
• jest przewlekle chory lub sprawuje opiekę nad przewlekle chorym członkiem rodziny, co uniemożliwia mu uzyskiwanie dochodu pozwalającego na opłacenie należności.
Ważne Przepisy zabraniają umarzania części składek, które finansują sami ubezpieczeni, a więc części składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne za te osoby. Jeżeli więc przedsiębiorca zatrudnia lub zatrudniał pracowników, część należności i tak musi zapłacić (nie podlegają one umorzeniu)

Zaległości na raty

Jeżeli sytuacja finansowa płatnika składek i jego rodziny nie pozwala na jednorazowe uregulowanie zaległych zobowiązań, ZUS może rozłożyć ich spłatę na raty. Zakład – co do zasady – chętnie przychyla się do takiego wniosku, wychodząc z założenia, że taki układ to jedna z najskuteczniejszych form odzyskiwania pieniędzy. Na takim rozwiązaniu przede wszystkim jednak zyskuje przedsiębiorca. Od należności objętych układem ratalnym nie nalicza się odsetek za zwłokę, a jedynie opłatę prolongacyjną w wysokości połowy stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu zawarcia umowy. Zawarcie układu ratalnego powoduje zawieszenie działań egzekucyjnych podejmowanych przez ZUS i umożliwia otrzymanie przez przedsiębiorcę zaświadczenia o niezaleganiu z opłatami. Dokument ten jest niezbędny m.in. w sytuacji, gdy firma startuje w przetargu lub ubiega się o kredyt. Rozłożyć na raty można wszystkie należności z tytułu składek, tj. zarówno za ich płatnika, jak i inne osoby, np. za pracowników.
Warunkiem zawarcia układu ratalnego jest złożenie do ZUS wniosku oraz dostarczenie dokumentów umożliwiających ocenę sytuacji finansowej zainteresowanego.
Do wniosku o udzielenie ulgi należy dołączyć:
• oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej (formularze dostępne w placówkach ZUS oraz na stronie www.zus.pl),
• dokumenty obrazujące kondycję finansową oraz możliwości płatnicze (np. roczne zeznanie PIT za ostatni rok),
• dokumenty dotyczące pomocy publicznej – jeżeli działalność gospodarcza jest nadal prowadzona.
Ważne Katalog dokumentów, które powinny zostać dołączone do wniosku, jest ustalany indywidualnie w zależności od rodzaju prowadzonej działalności i formy opodatkowania. Pomocą w skompletowaniu oraz wypełnieniu niezbędnych dokumentów służą płatnikom składek powołani w oddziałach ZUS doradcy do spraw ulg i umorzeń. Po skompletowaniu dokumentacji ZUS zaproponuje płatnikowi warunki spłaty odpowiednie do jego możliwości finansowych
Ważne Numery telefonów do doradców dostępne są na stronie ZUS: http://www.zus.pl w zakładce firmy/ulgi i umorzeniaUwaga na odsetki
Jeśli przedsiębiorca nie płaci w terminie składek, zostaną naliczone odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonej w ordynacji podatkowej. To płatnik jest zobowiązany do obliczania odsetek bez wezwania ze strony ZUS oraz ich wpłaty wraz z kwotą należności głównej. Odsetki za zwłokę nalicza się odrębnie od nieopłaconych należności za każdy okres rozliczeniowy od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności należności, do dnia zapłaty należności włącznie.
Jeśli w zapłacie składek pojawi się choćby minimalne opóźnienie, należy obliczyć odsetki i wpłacić je na odpowiednie konto wraz z zaległościami. Jeżeli pieniądze wpłyną po terminie, a przelana kwota nie pokryje w całości zaległości wraz z należnymi odsetkami za opóźnienie, ZUS rozliczy wpłatę księgując ją proporcjonalnie zarówno na poczet zaległości jak i odsetek. Dlatego na koncie nadal pozostanie zadłużenie
WNIOSKI PRZEDSIĘBIORCŃW I DECYZJE ZUS W SPRAWIE ULG
  Wpływ wniosków 2017 I półrocze 2018
2017 I półrocze 2018 zgoda odmowa bez rozpoznania zgoda odmowa bez rozpoznania
raty 67 562 36 682 51 394 1 325 13 466 29 437 1 007 7 165
odroczenie 3 547 2 099 1 864 266 1 251 1 069 184 765
umorzenie 11 138 5 294 1 831 5 816 1 650 667 2 989 809
8 proc. to wysokość odsetek za zwłokę w stosunku rocznym
6,60 zł jeżeli tyle wynosi wysokość zaległości w dniu jej spłaty, to odsetki nie są naliczane
Uzasadnij, a ZUS umorzy – krok po kroku
Krok 1.
Wybierz sposób złożenia wniosku
Wniosek o umorzenie składek można złożyć osobiście albo listownie. Jednak najprostszym sposobem jest wysłanie go za pośrednictwem ZUS-owskiej Platformy Usług Elektronicznych (PUE). Jeżeli ktoś nie ma profilu PUE, możne go założyć używając certyfikatu kwalifikowanego lub profilu zaufanego ePUAP albo w najbliższej placówce ZUS.
Krok 2.
Ustal sposób kontaktu
Na tym etapie należy uzupełnić dane w formularzu elektronicznym i złożyć dyspozycję sposobu odbioru informacji. Domyślnie zaznaczona jest opcja „w formie elektronicznej poprzez PUE”. Można także wybrać odpowiedź w formie papierowej; z odbiorem osobistym bądź przez pełnomocnika albo pocztą tradycyjną.
Krok 3.
Wypełnij wniosek
Wniosek o umorzenie należności z tytułu składek to nic innego, jak formularz oznaczony symbolem RSU. Można go znaleźć na stronie internetowej ZUS. Jest również dostępny w każdej jego placówce. Wniosek należy wypełnić wielkimi literami, a pola wyboru zaznaczyć znakiem X. Dokument można wypełnić komputerowo albo ręcznie przy użyciu długopisu o kolorze czarnym lub niebieskim (nie ołówkiem). Ważne, żeby nie zapomnieć podać adresu do korespondencji. Wniosek musi być wypełniony wyczerpująco i przekonywująco. Jest tam specjalne miejsce na opis sytuacji przedsiębiorcy.
Krok 4.
Udowodnij trudną sytuację
Do wypełnionego wniosku należy dołączyć wszelkie dokumenty, które potwierdzają niemożność nawet częściowego uregulowania zadłużenia, potwierdzą faktyczną kondycję finansową oraz możliwości płatnicze, stan zdrowia lub konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Przedsiębiorcy powinni dołączyć także dokumenty dotyczące uzyskanej pomocy publicznej.
Krok 5.
Czekaj na odzew
Jeżeli ZUS uzna dokumenty dołączone do wniosku za niewystarczające do rozpatrzenia sprawy, wzywa wnioskodawcę do ich uzupełnienia w odpowiednim terminie. Jeśli okaże się on zbyt krótki, należy skontaktować się ZUS, by ustalić nowy. Zakład rozpatrzy wniosek nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
Krok 6.
A jednak na papierze
Jeżeli zainteresowany złożył wniosek RSU w formie elektronicznej, należy dostarczyć niezbędne dokumenty w formie papierowej do dowolnej placówki ZUS osobiście lub pocztą.
Krok 7.
Odbieraj korespondencję
Jeżeli przedsiębiorca złożył dyspozycję odbioru informacji w formie elektronicznej, ZUS powiadomi o dokumentach do odbioru e-mailem lub dodatkowo SMS-em. W momencie zalogowania się na profilu na PUE należy podpisać urzędowe poświadczenie doręczenia (UPD). Wtedy uzyskuje się dostęp do dokumentu elektronicznego.
Jeżeli zainteresowany złożył dyspozycję osobistego odbioru korespondencji, to należy się po nią zgłosić do właściwej placówki ZUS. Jeśli nie zostanie ona przejęta w ciągu 14 dni, ZUS prześle ją pocztą tradycyjną. Jeżeli dłużnik nie złożył żadnej dyspozycji w sprawie odbioru korespondencji, ZUS wyśle ją na adres, który został wskazany we wniosku.
Krok 8.
Odwołaj się od niekorzystnej decyzji
Jeżeli ZUS zgodzi się na umorzenie należności z tytułu składek, wyda decyzję i doręczy ją pocztą. Także pocztą wyśle decyzję odmowną. Od tej niekorzystnej można się odwołać, składając do prezesa ZUS wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy składa się za pośrednictwem dowolnej placówki ZUS w terminie 14 dni od otrzymania decyzji.
Podstawa prawna
Art. 28–30 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778)
PARTNER