Pracownica zawarła z pracodawcą ugodę, w której zrzekła się odsetek od odszkodowania za niesłuszne zwolnienie z pracy. Pracodawca z kolei wypłacił jej 2/3 pieniędzy i skorygował świadectwo pracy, wpisując doń porozumienie stron. Koszty postępowania wzajemnie zniesiono. Obecnie pracownica doszła do wniosku, że została wprowadzona w błąd i chciałaby unieważnienia ugody. Czy jest to możliwe?

Wola zawarcia ugody nie wyłącza obowiązku sądu wyjaśnienia okoliczności sprawy i związanych z nimi przesłanek ugody, w granicach niezbędnych do prawidłowej oceny dopuszczalności jej zawarcia. Aby wzruszyć ugodę, wystarczy w ciągu siedmiu dni od doręczenia postanowienia umarzającego postępowanie wnieść zażalenie (za pośrednictwem sądu, który postępowanie umorzył). Możliwe jest też w oddzielnym procesie o ustalenie (art. 189 k.p.c.) uchylenie się od skutków wadliwego oświadczenia woli (jeśli nie jest możliwy proces dalej idący, np. o świadczenie).
W myśl art. 917 k.c. przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie powstałyby, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że została zawarta w złej wierze.
Z powyższego wynika, że prawo dość poważnie ogranicza możliwość wzruszenia ugody. Nie może jednak być tak, że jedna ze stron wprowadza drugą w błąd, realizując swój partykularny interes, albo że bierze wszystko z ewidentnym pokrzywdzeniem kontrahenta. Warto spojrzeć na opinię Sądu Najwyższego w tej sprawie, wyrażoną w wyroku z 1 lutego 2000 r. - ustalenia faktyczne i ocena prawna co do tego, że strona ugody sądowej nie może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu, albowiem nie są spełnione przesłanki przewidziane w art. 918 k.c. oraz art. 88 k.c., nie wykluczają ustalenia i oceny, że ugoda sądowa jest bezwzględnie nieważna jako czynność niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo rażąco naruszająca usprawiedliwiony interes osób uprawnionych (art. 223 par. 2 k.p.c. w związku z art. 203 par. 4 k.p.c., (...) lub jako czynność naruszająca słuszny interes pracownika (art. 469 k.p.c.) - sygn. akt I PKN 503/99, OSNP z 2001 r. nr 12, poz. 411. Dodatkowo w art. 918 k.c. ograniczono możliwość uchylenia się od skutków ugody zawartej pod wpływem błędu tylko do sytuacji, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy.
WNIOSEK
Aby wzruszyć ugodę, wystarczy w ciągu 7 dni od doręczenia postanowienia umarzającego postępowanie wnieść zażalenie. Możliwe jest też uchylenie się od skutków wadliwego oświadczenia woli w oddzielnym procesie o ustalenie. Koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.
ADAM MALINOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 917 - 918 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
■ Art. 189, 394 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).