Zdarza się, że pracownik pracuje w dniu, który zgodnie z jego rozkładem pracy jest dla niego dniem wolnym od pracy. Jakie świadczenia przysługują pracownikowi w takiej sytuacji?
Pracodawca może zlecić pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli zajdzie konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia lub środowiska albo cofnięcia awarii bądź gdy zaistnieją szczególne potrzeby pracodawcy. W tych samych okolicznościach pracodawca może polecić pracownikowi pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (art. 1513 k.p.).
Świadczeniem, które ma zrekompensować pracownikowi utratę dnia wolnego, jest prawo do innego dnia wolnego od pracy. Pracodawca zobowiązany jest go udzielić do końca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Należy podkreślić, że pracownikowi przysługuje cały dzień wolny bez względu na fakt, iż przepracował niższą liczbę godzin w dniu harmonogramowo wolnym od pracy niż jego normalny wymiar. Pracodawca nie może zwolnić się z tego obowiązku poprzez zapłatę pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia.
Zdarzyć się jednak mogą sytuacje, gdy pracodawca nie będzie miał możliwości udzielenia pracownikowi dnia wolnego przed upływem okresu rozliczeniowego z powodu np. choroby pracownika trwającej do końca danego okresu rozliczeniowego czy też ze względu na fakt, że dzień wolny, w którym pracownik świadczył pracę, był ostatnim dniem w danym okresie rozliczeniowym.
Konsekwencją nieudzielenia innego dnia wolnego będzie konieczność wypłacenia pracownikowi dodatku za przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy, w wysokości 100 proc. wynagrodzenia. Jeżeli jednak w dniu wolnym od pracy pracownik przepracował liczbę godzin przekraczającą jego dzienny wymiar czasu pracy, za każdą kolejną godzinę przysługuje mu dodatek za nadgodziny w wysokości 50 proc. wynagrodzenia (art. 1511 par. 1 pkt 2 k.p.). W wyroku z 29 stycznia 2008 r. (I PK 196/07) Sąd Najwyższy stwierdził, iż praca w sobotę (to jest w dniu stanowiącym dodatkowy dzień wolny od pracy wynikający z pięciodniowego tygodnia pracy - art. 129 par. 1 k.p.), świadczona w nadgodzinach, uprawnia do dodatku w wysokości 50 proc. wynagrodzenia, bowiem dzień ten nie jest niedzielą ani świętem (niebędącym dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy), nie jest też on dniem wolnym udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto będące dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.