Osoby pobierające emerytury i prowadzące jednocześnie jednoosobową działalność gospodarczą są zwolnione w ZUS z opłaty składek emerytalnych i rentowych, a w niektórych szczególnych przypadkach nie muszą też opłacać składek zdrowotnych.
Osoba, która ma ustalone prawo do emerytury i równocześnie prowadzi działalność gospodarczą, z tytułu działalności podlega jedynie dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Gdy z działalności tej przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, to automatycznie podlega również ubezpieczeniu wypadkowemu.
Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą, która jest emerytem, przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, składki na ubezpieczenia społeczne będzie opłacała od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2009 roku podstawa ta wynosi 1915,80 zł.

Preferencyjne naliczanie

Jeżeli działalność gospodarcza prowadzona jest przez emeryta na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, to osoba taka może opłacać składki od zadeklarowanej podstawy, nie niższe jednak niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (tj. 382,80 zł).
Od tej niższej podstawy można opłacać składki na ubezpieczenia społeczne jedynie wtedy, gdy w okresie 60 miesięcy przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności nie wykonywało się innej pozarolniczej działalności, oraz gdy w ramach prowadzonej działalności nie wykonuje się jej na rzecz byłego pracodawcy, u którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy wykonywaliśmy identyczne czynności.
Składki od niższej podstawy mogą być opłacane przez okres 24 miesięcy kalendarzowych od daty rozpoczęcia działalności.
Minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (tj. 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia lub 30 proc. minimalnego wynagrodzenia) ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, jeżeli działalność została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca kalendarzowego.

Zdrowotne obowiązkowe

Emeryt prowadzący działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Od marca podstawa ta wynosi 2491,57 zł, a kwota składki: 224,24 zł.
Emeryt, który prowadzi działalność gospodarczą, może być w wyjątkowych sytuacjach zwolniony z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Druki składane do ZUS

Rozpoczynając prowadzenie działalności gospodarczej, emeryt zgłasza się jako płatnik składek, składając druk ZUS ZFA - zgłoszenie płatnika składek. Zgłasza również siebie do ubezpieczeń na druku: ZUS ZUA - gdy z działalności przystępuje do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, lub na ZUS ZZA, gdy z działalności będzie podlegał wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Należne za siebie składki emeryt wykazuje w składanej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA (zakładając, że działalność prowadzi samodzielnie). Składki powinny być opłacane w terminie do 10. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Za kolejny miesiąc, jeżeli nic nie uległo zmianie w stosunku do miesiąca poprzedniego, emeryt jest zwolniony z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej.
Jeżeli emeryt spełnia powyżej opisane warunki wymagane do zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej, w deklaracji wykazuje on podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalonej na zasadach ogólnych (czyli 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), a w pole kwota składki wpisuje: 0,00 zł.
Jeżeli w kolejnym miesiącu również spełnia warunki do zwolnienia, nie musi już za ten miesiąc składać deklaracji rozliczeniowej. Oczywiście po zakończeniu prowadzenia działalności emeryt powinien złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować się, jak osoba ubezpieczona i jako płatnik składek na formularzu ZUS ZWPA.
ZWOLNIENIE ZE SKŁADEK ZDROWOTNYCH
Składek na to ubezpieczenie nie opłacają emeryci, jeżeli ich świadczenie emerytalne nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia (aktualnie wynosi ono 1276 zł) i spełniają jeden z poniższych warunków:
● z działalności uzyskują przychody nieprzekraczające kwoty 50 proc. kwoty najniższej emerytury (337,55 zł - 50 proc. z 675,10 zł) lub
● opłacają podatek w formie karty podatkowej.