Pracodawca, podpisując z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji, po ustaniu stosunku pracy zobowiązuje się do wypłaty mu, przez określony czas, odszkodowania za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej. Czy pracodawca może zaprzestać wypłaty odszkodowania, jeśli zmienił profil działalności i zakaz konkurencji stał się bezprzedmiotowy?
Pracodawca zawierający z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji powinien wziąć pod uwagę ewentualność zamiany profilu działalności swojej firmy. Nieuwzględnienie tej okoliczności będzie powodować, że pomimo bezsensowności istnienia zakazu konkurencji pracodawca nadal będzie zobowiązany do wypłaty rekompensaty. Pracodawca zawsze może zwolnić pracownika z zakazu konkurencji, jednak, jak zauważa Sąd Najwyższy, jednostronne zwolnienie oznacza jedynie propozycję (ofertę) skierowaną do pracownika, a skoro nie znajduje ona akceptacji (przyjęcia przez byłego pracownika), to pracodawca nie może na podstawie takiego oświadczenia zwolnić się z obowiązku wypłacania odszkodowania przez umówiony okres po ustaniu stosunku pracy (wyrok SN z 11 kwietnia 2001 r. III ZP 7/01). Sąd Najwyższy konsekwentnie stoi na stanowisku, iż obowiązek wypłaty odszkodowania istniejący po stronie pracodawcy trwa nadal również wówczas, gdy pracodawca nie musi się już obawiać konkurencji ze strony pracownika (wyrok SN z 14 maja 1998 r. I PKN 121/98; wyrok SN z 17 listopada 1999 r. I PKN 358/99).
Istnieją poglądy poddające w wątpliwość stanowisko SN, w oparciu o konstrukcję umowy wzajemnej, w ramach której świadczenie jednej ze stron musi odpowiadać świadczeniu drugiej. Klauzula konkurencyjna (art. 1012 par. 1 k.p.) posiada bowiem cechy umowy odpłatnej, terminowej i wzajemnej. Świadczenie odszkodowawcze pracodawcy stanowi ekwiwalent świadczenia pracownika polegającego na powstrzymywaniu się od działalności konkurencyjnej.
Pracodawca, chcąc uniknąć podobnych rozterek, powinien zamieścić w umowie o zakazie konkurencji postanowienia przewidujące możliwość odstąpienia od niej bądź jej wypowiedzenia w związku ze zmianą profilu przedsiębiorstwa. Brak takiego zastrzeżenia powoduje po stronie pracodawcy obowiązek wywiązania się z umowy i wypłaty odszkodowania w całości. Jeżeli pracodawca nie wypłaci odszkodowania, umowa przestaje wiązać, ale tylko pracownika, który może wówczas bez ograniczeń podejmować pracę u konkurencji. Na pracodawcy natomiast nadal ciążył będzie obowiązek wypłaty odszkodowania, którego były pracownik będzie mógł dochodzić przed sądem.