Sąd powinien orzec w wyroku o wszystkich roszczeniach zgłoszonych przez powoda w pozwie. Niekiedy jednak w wyniku pomyłki lub niedostatecznego sprecyzowania roszczenia przez powoda zdarza się, że wyrok nie zawiera pełnego rozstrzygnięcia.

Uzupełnienie wyroku przez sąd może nastąpić wyłącznie na wniosek. Złożyć go mogą zarówno pracownik, jak i pracodawca, niezależnie od tego, w jakich rolach procesowych występują. Jeżeli w sprawie występuje prokurator lub organizacja społeczna, również te podmioty są uprawnione do złożenia wniosku.
Tylko dwa tygodnie
Termin do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku wynosi dwa tygodnie od ogłoszenia wyroku lub od doręczenia wyroku, gdy jego doręczenie następuje z urzędu (np. w przypadku wyroków zaocznych). Wniosek złożony po terminie podlega odrzuceniu. Dopuszczalne jest jednak żądanie przywrócenia tego terminu, jeśli strona nie złożyła wniosku bez swej winy. Sąd nie jest natomiast uprawniony do uzupełnienia orzeczenia z urzędu.
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują trzy podstawy do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku. Pierwsza występuje wtedy, gdy sąd nie orzekł o całości żądania. Kolejne dotyczą braku orzeczenia o rygorze natychmiastowej wykonalności lub dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu. Zasadą jest to, że wniosek o uzupełnienie wyroku sąd rozpoznaje na rozprawie, zaś rozstrzygnięcie wniosku następuje w formie wyroku uzupełniającego. Tylko w dwóch przypadkach, gdy brak jest rozstrzygnięcia o kosztach procesu lub rygorze natychmiastowej wykonalności, dopuszczalne jest rozpoznanie wniosku na posiedzeniu niejawnym i wydanie rozstrzygnięcia w formie postanowienia. Jeżeli sąd stwierdzi, iż nie ma podstaw do uzupełnienia wyroku, ponieważ wyrok zawiera kompletne rozstrzygnięcie, wydaje postanowienie oddalające wniosek (postanowienie SN z 13 maja 1982 r., I PR 43/82, OSNCP 1983/1/11). Jeżeli natomiast roszczenie, którego dotyczy wniosek, jest niezasadne, sąd wyrokiem uzupełniającym oddali powództwo w części objętej wnioskiem. Wniosek o uzupełnienie może dotyczyć wyłącznie sentencji wyroku, nie jest natomiast dopuszczalne uzupełnianie jego uzasadnienia. Wyrok uzupełniający lub postanowienie uzupełniające podlegają zaskarżeniu na zasadach ogólnych.
Musi być podstawa
O tym, czy istnieje podstawa do uzupełnienia wyroku, decyduje porównanie treści żądania pozwu z rozstrzygnięciem sądu. Z tego względu bardzo ważne jest dokładne sprecyzowanie, czego domaga się wnoszący pozew, gdyż żądanie sformułowane w sposób nieprecyzyjny może powodować trudności przy ocenie, czy sąd rozstrzygnął o wszystkich zgłoszonych roszczeniach powoda. Sąd, wydając wyrok, musi zamieścić nie tylko rozstrzygnięcie o uwzględnionych roszczeniach powoda, ale również oddalić powództwo w części, w jakiej było niezasadne. Ma to znaczenie praktyczne, gdyby został wniesiony ponowny pozew o to samo roszczenie, ponieważ powaga rzeczy osądzonej obejmuje tylko rozstrzygnięcie zawarte w sentencji orzeczenia.
Bardzo istotne jest rozróżnienie sytuacji, w której wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia o wszystkich żądaniach pozwu od tej, kiedy Sąd orzekł o nich, ale wydał rozstrzygnięcie, z którego strona nie jest zadowolona. W tym drugim przypadku stronie przysługuje apelacja lub kasacja (od niektórych orzeczeń sądu II instancji). Jeśli natomiast sąd nie orzeknie o żądaniu pozwu, a powód lub pozwany złożą apelację lub kasację od tego orzeczenia, to zostanie ona odrzucona, ponieważ dotyczy orzeczenia nieistniejącego (postanowienie SN z 7 października 1998 r., II UKN 247/98, OSNP 1999/20/665).
Kiedy sprostowanie
Wniosek o uzupełnienie wyroku nie jest również zasadny, wtedy gdy sąd popełnił oczywistą omyłkę pisarską, gdyż w takiej sytuacji należy domagać się sprostowania wyroku. Zdaniem Sądu Najwyższego pominięcie przez sąd orzeczenia o odsetkach od zasądzonego roszczenia daje podstawę do uzupełnienia wyroku i nie może być rozumiane jako niedokładność w świetle przepisu art. 350 k.p.c. (postanowienie SN z 21 lutego 1974 r., II CR 656/73, LEX nr 7413).
W razie niezgłoszenia wniosku o uzupełnienie w wyznaczonym terminie strona może wytoczyć powództwo dotyczące nierozstrzygniętej części roszczenia lub nie rozstrzygniętych żądań (wyrok SN z 4 listopada 1966 r., II PR 436/66, OSNCP 1967/4/79).
Podstawa do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku może nastąpić również wtedy, gdy powód rozszerzył powództwo, zaś sąd orzekł wyłącznie o pierwotnym żądaniu pozwu.
Inaczej w przypadku kosztów
Jak się powszechnie przyjmuje w sytuacji, gdy sąd zasądził niższe koszty procesu od tych żądanych przez stronę wygrywającą sprawę wnieść można tylko zażalenie, a nie wniosek o uzupełnienie wyroku czy postanowienia, nawet wtedy gdy wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia o oddaleniu wniosku o zasądzenie kosztów w wyższej wysokości. Wniosek o uzupełnienie wyroku w odniesieniu do kosztów procesu będzie natomiast zasadny, wówczas gdy sąd w ogóle nie zamieścił rozstrzygnięcia o kosztach.
PRZYKŁAD
BRAK WYRAŹNEGO ŻĄDANIA
Pracownik w postępowaniu uproszczonym w pozwie złożonym na formularzu zażądał zasądzenia kwoty 5 tys. zł z tytułu nadgodzin. W uzasadnieniu pozwu wspominał, iż nie wypłacono mu również ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i pranie odzieży roboczej. Sąd zasądził na rzecz pracownika 5 tys. zł nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym. Pracownik zażądał uzupełnienia nakazu zapłaty o zasądzenie kwot z tytułu ekwiwalentów. Sąd oddali wniosek o uzupełnienie nakazu, ponieważ te roszczenia nie były wyraźnie zgłoszone przez powoda.
PRZYKŁAD
NIEPEŁNE ORZECZENIE
Pracownik domagał się zasądzenia od pracodawcy kwoty 12 tys. zł oraz sprostowania świadectwa pracy. Wyrok sądu zawierał 3 punkty, w pierwszym zasądzono żądane 12 tys. zł, w drugim koszty procesu, a w Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 3 tys. zł. W wyroku brak było sformułowania, iż powództwo zostaje oddalone w pozostałej części. Pracownik wniósł po 7 dniach wniosek o uzasadnienie wyroku i po 14 dniach od doręczenia wyroku z uzasadnieniem, apelację do sądu II instancji, w której zarzucił sądowi, że nie rozstrzygnął żądania sprostowania świadectwa pracy. Sąd odrzuci apelację, ponieważ odnosi się ona do orzeczenia nieistniejącego. Zasadne w takiej sytuacji było natomiast złożenie wniosku o uzupełnienie wyroku. Gdyby nawet sąd potraktował apelację jako wniosek o uzupełnienie wyroku, to i tak musiałby zostać odrzucony jako spóźniony.
Należy wiedzieć, iż tryb uzupełniania wyroków nie może być stosowany w odniesieniu do ugód sądowych. Uzupełnianie ugody sądowej przez sąd jest niedopuszczalne i wniosek w tym przedmiocie podlega odrzuceniu.
Od sytuacji, w której sąd nie zawarł pełnego rozstrzygnięcia, należy odróżnić taką, kiedy treść wyroku budzi wątpliwości stron. Dotyczy to szczególnie tych wyroków, do których nie było sporządzane uzasadnienie. W takich wypadkach możliwe jest złożenie wniosku o wykładnię wyroku. Złożenie wniosku o wykładnię może nastąpić, gdy treść wyroku jest niejasna, nie można na jej podstawie ustalić, jakie w rzeczywistości rozstrzygnięcie zapadło, jak wykonać wyrok, bądź określić zakresu powagi rzeczy osądzonej. W drodze wykładni nie można natomiast rozstrzygać wątpliwości co do treści zawartej przed sądem ugody (postanowienie SN z 21 lutego 1973 r., III CRN 415/72, OSNCP 1974/1/10). Wykładni orzeczenia Sąd dokonuje postanowieniem na wniosek stron lub z urzędu.
RAFAŁ KRAWCZYK
Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 351 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 296, poz. 43 z późn. zm.).