Generalną zasadą jest, że pracownik wnoszący powództwo nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Nie oznacza to jednak, że jest on całkowicie z nich zwolniony. W niektórych przypadkach musi zapłacić.

Koszty obejmują opłaty sądowe (wpis i opłata kancelaryjna) i koszty procesu, niezbędne do przeprowadzenia postępowania (np. należności świadków, biegłych, koszty ogłoszeń, wizji lokalnych). To, ile strona zapłaci, zależy przede wszystkim od wartości przedmiotu sporu, czyli od wysokości kwoty, której sprawa dotyczy.
Opłata podstawowa
W sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50 tys. zł, pracownik dochodzący roszczeń z zakresu prawa pracy nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych, a obowiązuje go jedynie opłata podstawowa. Pracownik jest zobowiązany do uiszczenia opłaty podstawowej w wysokości 30 zł od:
  •  apelacji,
  •  zażalenia,
  •  skargi kasacyjnej,
  •  skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Pracownik musi zapłacić również wtedy, gdy to nie on jest inicjatorem procesu. W sprawie z zakresu prawa pracy toczącej się z powództwa pracodawcy, w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 50 tys. zł, pozwany pracownik powinien uiścić od swojej apelacji opłatę podstawową w kwocie 30 zł (uchwała SN z 27 marca 2007 r., II PZP 1/07, LEX nr 231067).
Pracownik nie zapłaci nic tylko wtedy, gdy zostanie w całości zwolniony od kosztów przez sąd.
Opłata stosunkowa
Natomiast w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 50 tys. zł, pobierana jest od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłata stosunkowa. Wynosi ona 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub wartości zaskarżenia, nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Jeśli wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić w chwili wszczęcia postępowania, sąd wyznaczy opłatę tymczasową. Opłatę tymczasową określa się w granicach od 30 złotych do 1 tys. zł. A dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie w I instancji sąd wskaże wysokość opłaty ostatecznej, która jest bądź opłatą stosunkową, obliczoną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania, bądź opłatą określoną przez sąd, jeżeli wartości tej nie udało się ustalić.
Opłata przy piśmie
Pismo wnoszone przez kilka osób podlega jednej opłacie. Jeżeli jednak roszczenia są jednego rodzaju i oparte na tej samej podstawie, każdy z pracowników musi uiścić oddzielną opłatę.
Wpłaty należy dokonać przy składaniu pisma do sądu. Jeżeli nie zostanie wpłacona stosowna opłata, sędzia wezwie stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do opłacenia go w terminie tygodniowym. Zgodnie z art. 1302 par. 3 k.p.c. sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia) podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Rygor określony w art. 1302 par. 3 k.p.c. nie ma zastosowania w sytuacji, gdy apelację wnosi sama strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (uchwała SN z 13 kwietnia 2007 r., III CZP 158/06, LEX nr 236089).
Zwrot wydatków
Wydatki związane z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy - o roszczenia pracownika - ponosi tymczasowo Skarb Państwa. Sąd pracy w orzeczeniu kończącym postępowanie rozstrzyga o tych wydatkach. Jeśli sprawę przegra pracodawca, jest on zobowiązany do zwrotu wydatków. Sąd w orzeczeniu kończącym w instancji sprawę z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50 tys. zł obciąży pozwanego pracodawcę kosztami sądowymi, których nie miał obowiązku uiścić pracownik wnoszący powództwo lub odwołanie do sądu z wyłączeniem opłat od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (uchwała SN z 5 marca 2007 r., I PZP 1/07, LEX nr 231085).
Pracownika sąd obciąża kosztami tylko w przypadkach szczególnie uzasadnionych, np. gdy pracownik, zdając sobie sprawę z bezzasadności swojego żądania, wytacza powództwo. Jeżeli w takiej sprawie powstaną wydatki (np. zwrot kosztów podróży dla świadka), a pracownik sprawę przegra, to sąd może obciążyć go tymi wydatkami.
Jak płacić
Opłaty sądowe w sprawach cywilnych uiszcza się w formie bezgotówkowej na rachunek właściwego sądu albo w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu lub w formie znaków o odpowiedniej wartości, zwanych znakami opłaty sądowej.
Jeżeli opłata sądowa została uiszczona na rachunek sądu przed wniesieniem pisma, należy do tego pisma dołączyć oryginał lub kopię dowodu wniesienia należnej opłaty. W przypadku wnoszenia opłaty sądowej na rachunek sądu na wezwanie sądu lub dodatkowo, na dowodzie wpłaty należy wpisać numer sprawy. Jeżeli wpłata na rachunek została dokonana przed wezwaniem do uiszczenia opłaty sądowej, kopię dowodu wpłaty należy przesłać niezwłocznie do właściwego sądu w ślad za złożonym pismem. W przypadku dołączenia do pisma dowodu wniesienia opłaty sądowej w formie wydruku potwierdzającego dokonanie operacji bankowej, na wydruku tym zamieszcza się potwierdzoną własnoręcznym podpisem informację, że figurująca na nim kwota stanowi opłatę za wnoszone pismo.
Maksymalna wysokość opłaty sądowej, jaką można uiścić przy pomocy znaków opłaty sądowej, wynosi 1,5 tys. zł.
Uiszczający opłatę znakami opłaty sądowej, nakleja znak na piśmie podlegającym opłacie. Znaki należy naklejać na egzemplarzu przeznaczonym dla sądu. Wnosząc opłatę na wezwanie sądu lub dodatkowo, można nakleić znaki opłaty sądowej na tym wezwaniu albo na kartce czystego papieru, podając numer sprawy oraz imię i nazwisko. Znaki można nakleić także na piśmie podlegającym opłacie, w sekretariacie właściwego wydziału sądu.
Opłatę kancelaryjną trzeba zapłacić, pobierając odpisy, wypisy, zaświadczenia, wyciągi innego dokumentu. Wynosi ona 6 zł za każdą rozpoczętą stronę dokumentu. Natomiast za wydanie kopii dokumentu znajdującego się w aktach sąd pobierze opłatę kancelaryjną w wysokości 1 zł.
PRZYKŁAD POZEW PRACOWNIKA
Pracownik wnosi do sądu pracy pozew o zapłatę należności z tytułu delegacji zagranicznych za 2 lata w kwocie 100 tys. zł. W takiej sytuacji musi wnieść opłatę w wysokości 5 tys. zł (100 tys. x 5 proc). Jeżeli pracownik przegra i złoży apelację, w której nadal będzie się domagał 100 tys. zł, musi liczyć się z koniecznością zapłaty kolejnej 5-proc. opłaty - czyli 5 tys. zł. Gdy pracownik przegra sprawę także w II instancji i wniesie poprzez fachowego pełnomocnika skargę do Sądu Najwyższego, to znów będzie zmuszony do wpłaty kolejnych 5 tys. zł.
PRZYKŁAD OPŁATA OD APELACJI
Pracownik wniósł do sądu pracy pozew przeciwko pracodawcy o zapłatę 4 tys. zł tytułem niewypłaconego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Przy wniesieniu pozwu pracownik nie wnosi opłaty. Jednak gdy sprawę przegra (sąd wyda wyrok oddalający powództwo) i wniesie apelację, będzie musiał uiścić opłatę podstawową w wysokości 30 zł.
JAK WNIEŚĆ OPŁATĘ SĄDOWĄ
Istnieją trzy możliwości:
  •  wpłata do kasy sądu,
  •  przelew pieniędzy na rachunek bankowy sądu,
  •  zapłata znaczkami opłaty sądowej.
Marta Marciniak
marta.marciniak@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 1302 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
■ Art. 35, art. 36 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.).