Nowe regulacje prawne dotyczące dyżuru medycznego sprawiają wiele trudności dyrektorom szpitali, szczególnie kwestia wynagradzania. Od 1 stycznia obowiązuje bowiem zasada, że za dyżury lekarskie przysługuje wynagrodzenie takie jak za pracę w godzinach nadliczbowych.
Ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr. 14, poz. 89 z późn. zm.) w art. 32j ust. 4 wskazuje, że do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 1511 par. 1-3 kodeksu pracy. Oznacza to, że stosujemy w tym przypadku reguły dotyczące wynagradzania za pracę w godzinach nadliczbowych.
Za czas pełnionego dyżuru należy wypłacić pracownikowi wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w wysokości 50 proc. lub 100 proc. w zależności od tego, w jakim dniu pełniony jest dyżur.
100 proc. wynagrodzenia za pracę przysługuje za dyżur pełniony:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Niedziela to kolejne 24 godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w następnym dniu (poniedziałek), chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
50 proc. wynagrodzenia - za pracę w ramach dyżuru w każdym innym dniu.
Należy jednak pamiętać, że za pracę w nocy zgodnie z art. 1518 k.p. pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Ustalenie stawki godzinowej dodatku wymaga podzielenia kwoty minimalnego wynagrodzenia przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Zatem stawka musi być ustalana odrębnie dla każdego miesiąca zgodnie z art. 130 k.p. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek uśrednianie dzielnika dla ustalenia konkretnej stawki.
Pora nocna to 8 godzin pomiędzy godzinami 21.00 a 7.00.
Przepisy ustawy o ZOZ nie wskazują na prawo do dodatku za pracę w nocy, ale w tym przypadku należy stosować przepisy kodeksu pracy zgodnie z regulacją art. 5 k.p.

Dodatek za nadgodziny

Lekarz pracuje w dniu powszednim od 7.30 do 15.05 (7 godz. 35 minut). Następnie ma wyznaczony dyżur do godziny 7.30 dnia następnego (16 godz. 25 minut). Za 7 godz. 35 minut otrzymuje normalne wynagrodzenie (wynagrodzenie zasadnicze za pracę wykonaną określoną w umowie o pracę). Natomiast za każdą godzinę dyżuru normalne wynagrodzenie oraz dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia.
Za pracę w godzinach nocnych (przedział 8 godzin zawierających się między godzinami 21.00 a 7.00 ustalany jest indywidualnie u każdego pracodawcy) lekarzowi należy wypłacić dodatkowo 20-proc. dodatek.

Stawka godzinowa

Ustawa o ZOZ nie wskazuje sposobu obliczania godzinowej stawki wynagrodzenia za dyżur. Ale reguluje kwestię ustalania stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego przy ustalaniu wynagrodzenia za czas pozostawania w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych, czyli za tzw. dyżur pod telefonem (art. 32k ust. 3). Jednak obliczając normalne wynagrodzenie za dyżur medyczny, należy stosować przepisy kodeksu pracy dotyczące wynagrodzenia za godziny nadliczbowe ze wszystkimi konsekwencjami.
Pojęciem normalne wynagrodzenie zajmował się Sąd Najwyższy. W wyroku z 3 czerwca 1986 r. (I PRN 40/86,OSNCP 1987/9/140) SN przyjął, że przez normalne wynagrodzenie, o którym mowa w art. 134 par. 1 k.p., zdanie pierwsze (obecnie art. 1511 par. 1 k.p.), należy rozumieć takie wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie, a więc obejmujące zarówno wynagrodzenie zasadnicze, wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania, jak i dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeżeli na podstawie obowiązujących w zakładzie pracy przepisów płacowych pracownik ma prawo do takich dodatkowych składników.
Jeżeli układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania przewiduje, że pracownikowi przysługuje np. dodatek stażowy, funkcyjny, za posiadanie określonych kwalifikacji, za stopnie i tytuły naukowe, to dodatek ten jest składnikiem wynagrodzenia normalnego. Takim składnikiem będzie również premia regulaminowa, jeżeli ma charakter stały i nie jest uzależniona od konkretnych osiągnięć pracownika.
Zatem pojęcia normalne wynagrodzenie nie zawężamy tylko do stawek przysługujących za pracę wykonaną, ale rozumiemy je szerzej jako wszystkie składniki przysługujące pracownikowi w sposób stały.
Kodeks pracy, do którego odsyła ustawa o ZOZ, w art. 1511 par. 3 wskazuje, że wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatków obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60 proc. wynagrodzenia.
W przypadku lekarzy stawka wynagrodzenia jest zwyczajowo określana stawką miesięczną według osobistego zaszeregowania. Ustawodawca posłużył się pojęciem wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania. Oznacza, że w tym przypadku nie można zastosować takich samych zasad obliczania jak przy ustalaniu normalnego wynagrodzenia.
Przy obliczaniu dodatków trzeba wziąć pod uwagę ostatnią uchwałę Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II PZP 4/07), w której uznał, że do stanowiącego podstawę wymiaru dodatku za pracę w nadgodzinach osobistego zaszeregowania wliczamy tylko pensję zasadniczą.
DYŻUR NIEDZIELNY BYŁ PEŁNIONY DWUKROTNIE
46 godzin z dodatkiem 100 proc. i 2 godz. z dodatkiem 50 proc.
Razem: 17 godzin z dodatkiem 50 proc. i 55 godzin z dodatkiem 100 proc.
Podstawę obliczenia dodatków stanowi kwota wynagrodzenia: 4000 zł.
Kwotę tę dzielimy przez wymiar czasu pracy obowiązujący w marcu 2008 roku. 4000 zł : 151 godz. i 40 min. Wynagrodzenie za jedną godzinę wynosi więc 26,34 zł.
Dodatek 50 proc. od tej kwoty - 13, 17 zł, a 100 proc. - 26,34 zł.
Zatem 17 godzin x 13,17 zł = 223,89 zł i 55 godzin x 26,34 zł = 1448,70 zł.
Z tytułu dodatków lekarz otrzyma 1672,59 zł.
W sumie szpital zapłaci mu za dyżury 3996,75 zł. W marcu 2008 r. jego wynagrodzenie wraz z dyżurami wyniesie 8896,75 zł (4000 zł + 400 zł + 500 zł + 3996,75 zł).
Należy pamiętać o dodatkowym obowiązku zapłacenia pracownikowi 20-proc. dodatku za pracę w nocy w sobotę i niedziele w godzinach 22.00-6.00 (3 x 8 godz).
EWA WRONIKOWSKA
doktor w Katedrze Prawa Ubezpieczeń Społecznych KUL w Lublinie