W jakim przypadku przedsiębiorca pobierający zasiłek macierzyński nie będzie opłacał składki zdrowotnej?
● Od kilku miesięcy pobieram zasiłek macierzyński. Zanim jednak wrócę do pracy na etat, chciałabym rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. W jakiej wysokości będę musiała opłacać składki na ubezpieczenie, bo podobno weszły w życie jakieś przepisy zmniejszające ich wysokość dla nowych przedsiębiorców? Czy będę mogła dalej pobierać zasiłek macierzyński?
Osoba pobierająca zasiłek macierzyński może rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej i nie będzie to miało wpływu na prawo do zasiłku – będzie on dalej wypłacany. Obowiązek opłacania składek będzie natomiast uzależniony od wysokości pobieranego zasiłku, ewentualnie od wysokości przychodu uzyskiwanego z działalności.
Zasiłek macierzyński, mimo że wypłacany z tego samego ubezpieczenia co zasiłek chorobowy, wypłacany jest na zupełnie innych zasadach. Podstawowym warunkiem jego otrzymania jest urodzenie (przyjęcie na wychowanie) dziecka, nie zaś niezdolność do pracy z tym związana. Dlatego też osoba pobierająca to świadczenie może np. rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Tytułem do ubezpieczenia emerytalno-rentowego w tym okresie jest samo pobieranie zasiłku, a składki finansuje budżet państwa. Założenie firmy będzie miało ten skutek, że powstanie nowy, dodatkowy tytuł do ubezpieczeń społecznych, ale tylko fakultatywny. Przedsiębiorca nie będzie musiał ich opłacać, bo nadal będzie podlegał ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Inne zasady dotyczą jednak składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z ogólną zasadą muszą one być opłacane od w zasadzie każdego rodzaju aktywności zarobkowej wymienionej w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Za osobę pobierającą zasiłek macierzyński składkę zdrowotną finansuje budżet państwa, jeśli jednak np. otwiera ona firmę, to kolejną składkę zdrowotną musi opłacać samodzielnie. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, gdy pobierany zasiłek nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego. Obecnie wynosi ono 1 tys. zł. Gdy więc zasiłek nie będzie przekraczał tej kwoty, nie będzie konieczne opłacanie żadnych składek z tytułu prowadzenia firmy, w tym na ubezpieczenie zdrowotne.
W przyjętym w ramach Konstytucji biznesu pakiecie ustaw znalazło się także prawo przedsiębiorców, które zastąpiło ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Wprowadziło ono ulgę na start, a więc możliwość nieopłacania przez pierwsze 6 miesięcy od założenia firmy składek na ubezpieczenie społeczne. To jednak nie ma wpływu na sytuację osób pobierających zasiłek macierzyński, które i tak tych składek nie musiałyby opłacać. Drugie ułatwienie to możliwość prowadzenia działalności nieewidencjonowanej, która, o ile miesięczny z niej przychód nie przekracza połowy minimalnego wynagrodzenia, nie musi być rejestrowana w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i nie muszą być od niej odprowadzane składki ani na ubezpieczenie społeczne, ani zdrowotne. Dopóki więc przychody z dodatkowej działalności osoby pobierającej zasiłek będą nie wyższe niż 1050 zł, dopóty nie będzie ona musiała nawet zgłaszać jej do CEIDG i opłacać jakiejkolwiek składki.
Podstawa prawna
Art. 9 ust. 3c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Art. 82 ust. 9a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1938 ze zm.).
Art. 5 i 18 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. poz. 646).
● Od stycznia 2017 r. do końca stycznia 2018 r. zatrudniałem pracownicę na stanowisku specjalisty ds. płac. W sierpniu 2017 r. nabyła ona prawo do emerytury. W październiku 2017 r. zaś zawarłem z nią umowę o dzieło na okres do końca grudnia 2017 r. Zakres obowiązków nie dotyczył kwestii płacowych, a uposażenie miało zostać wypłacone w dniu zakończenia jej obowiązywania. Nie naliczałem składek od wynagrodzenia z tytułu tej umowy. ZUS stwierdził jednak, że w okresie jej obowiązywania kobieta podlegała ubezpieczeniom społecznym jako moja pracownica i wydał decyzję, na mocy której mam zapłacić zaległe składki od jej poborów za okres od października do końca grudnia 2017 r. Czy stanowisko ZUS jest słuszne?
Zgodnie z ogólną zasadą pracodawca może zawierać ze swoim podwładnym umowy cywilnoprawne. Mogą to być jednak tylko takie umowy, z których wynika zakres obowiązków niepokrywający się z angażem tego podwładnego i zakresem jego obowiązków pracowniczych. W przeciwnym wypadku umowa jest sprzeczna z przepisami prawa pracy oraz ubezpieczeń społecznych. W takiej sytuacji zaś, w miejsce nieważnych zapisów umowy cywilnoprawnej, wchodzą odpowiednie przepisy prawa pracy z konsekwencjami wynikającymi z norm prawa ubezpieczeń społecznych. Świadczący na podstawie umowy o dzieło tożsame prace, co objęte zakresem obowiązków służbowych, z mocy samego prawa pracy ma wyłącznie status zatrudnionego. Tak też stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 18 grudnia 2014 r., sygn. akt III UK 69/14.
Skoro zatem czytelnik wypłacił byłej pracownicy należne jej uposażenie dopiero 31 grudnia 2017 r., czyli w dniu zakończenia umowy o dzieło, a jej przedmiot nie pokrywał się z zakresem obowiązków wynikających z angażu, to stanowisko ZUS nie jest prawidłowe.
Podstawa prawna
Art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 771).
Art. 58 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).
Art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917).
● Ustanowiliśmy z mężem rodzinę zastępczą dla mojego bratanka. Wiem, że osoby, które sprawują opiekę nad swoimi dziećmi, mogą zaliczyć sobie okres takiej opieki do stażu emerytalno-rentowego. Czy jako sprawującą opiekę nad dzieckiem w latach 90. XX w. w ramach rodziny zastępczej mogę sobie również zaliczyć okres takiej opieki do mojego stażu emerytalnego? W tym okresie nie pracowałam.
Jak najbardziej. Okres niewykonywania pracy z powodu sprawowania opieki na dzieckiem przyjętym na wychowanie w ramach rodziny zastępczej jest traktowany przez ZUS analogicznie jak okres opieki nad dzieckiem własnym.
Okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem:
a) w wieku do 4 lat – w graniach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie – bez względu na liczbę dzieci – do 6 lat,
b) na które ze względu na stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.
Umieszczenie okresu niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem oraz okresu urlopu wychowawczego w dyspozycji tego samego przepisu stawia ten okres na równi z okresem urlopu wychowawczego co do wymiaru okresu i zasad jego uwzględniania. Oznacza to, że status dziecka, nad którym jest sprawowana opieka, podlega ocenie zgodnej z zasadami udzielania urlopu wychowawczego.
Urlop wychowawczy był i jest udzielany również pracownikowi (rodzicowi), który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza. Tak więc okres niewykonywania pracy z powodu sprawowania opieki nad takim dzieckiem jest okresem nieskładkowym i wlicza się go do stażu emerytalno-rentowego.
Podstawa prawna
Art. 186 i następne ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917).
Art. 7 ust. 5 i art. 174 ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).
● Zamierzam założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z kilkoma innymi osobami. Ich udziały mają być bardzo małe (ok. 5 proc.), mój będzie wynosił minimum 80 proc. Czy muszę zgłaszać się do ZUS? Słyszałem, że często kwestionuje małych udziałowców.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące, co wynika z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Jej przepisy uważają za prowadzącego działalność także wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który nie jest pracownikiem. Inaczej trzeba jednak podejść do wspólników wieloosobowej sp. z o.o. Tacy wspólnicy nie są bowiem traktowani jako osoby prowadzące wspomnianą działalność gospodarczą. Nie będą podlegali ubezpieczeniu społecznemu ani zdrowotnemu.
Obawy czytelnika o możliwość zakwestionowania pozostałych udziałowców w tym przypadku wydają się nieuzasadnione. Rzeczywiście ZUS, powołując się najczęściej na wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt I UK 8/11, czasami nakazuje wspólnikom nawet wieloosobowych spółek z o.o. zapłatę składek obliczonych na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców, w sytuacji gdy pozostali wspólnicy mają znikome udziały. Chociaż SN nie określił w przywołanym wyroku, jaki procent udziałów uważa za znikomy (wyrok dotyczył 1 proc.), to jednak nie wydaje się możliwe, aby za znikomą liczbę uznano łącznie ok. 20 proc. udziałów.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1938 ze zm.).
● Planuję wraz z kolegą założenie firmy, na razie w formie spółki cywilnej. Kolega już prowadzi swoją działalność, teraz chce zmienić branżę. Dla mnie będzie to pierwsza w życiu działalność. Czy zawiązując spółkę, możemy skorzystać z ulgi na start?
Spółka cywilna to nic innego jak umowa dwóch lub więcej osób prowadzących działalność gospodarczą. Prawo do skorzystania z ulgi na start, a więc możliwość nieopłacania składek na ubezpieczenie społeczne, trzeba oceniać indywidualnie dla każdej z tych osób. Samo prowadzenie firmy w tej formie nie wyklucza prawa do skorzystania z nowo wprowadzonej ulgi. Przysługuje ona przez 6 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności, jednak tylko tym, którzy w okresie wcześniejszych 60 miesięcy nie prowadzili działalności gospodarczej oraz nie świadczą usług na rzecz pracodawcy, z którym w poprzednim oraz bieżącym roku kalendarzowym pozostawali w stosunku pracy.
W tej sytuacji nie ma więc znaczenia, że przedsiębiorca chce zmienić branżę ani że chce rozpocząć prowadzenie firmy jako wspólnik spółki cywilnej. Będzie on musiał płacić pełne składki na ubezpieczenie społeczne. Nie będzie to jednak miało wpływu na uprawnienia drugiego wspólnika. Jeśli spełnia on warunki określone w ustawie, może skorzystać z ulgi.
Podstawa prawna
Art. 18 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. poz. 646).
