Nie sądzę, by budżet na 2019 mógł pomieścić zwiększenie wydatków o 2 mld zł - mówi dr Agnieszka Dudzińska z Instytutu Studiów Politycznych PAN.
Czy postulaty osób protestujących w Sejmie są do spełnienia na dziś?
Mamy do czynienia z dwoma postulatami. Pierwszy, ważniejszy dla tej grupy, to wprowadzenie dodatku rehabilitacyjnego w wysokości 500 zł dla osób niesamodzielnych. Drugi dotyczy podniesienia renty socjalnej dla osób, które swoją niepełnosprawność nabyły do 18. roku życia, do wysokości renty minimalnej z FUS dla osób całkowicie niezdolnych do pracy. Ten drugi postulat, jak rozumiem, jest właśnie spełniany, bo w resorcie rodziny trwają prace nad przygotowaniem nowelizacji ustawy. Jak widać, nie wszyscy politycy byli na weekendowych objazdach.
A pierwszy postulat?
Został zmieniony. Po tym, jak resort ogłosił, że jego spełnienie kosztuje ponad 5 mld zł, protestujący rodzice zawęzili grupę docelową tego postulatu do rencistów socjalnych, co zmniejsza koszty do 1,6 mld zł.
Renciści to duża część grupy, która miała być beneficjentem tego rozwiązania w pierwszej wersji.
Zgodnie z pierwotnym postulatem zyski miały odczuć wszystkie osoby, które mają orzeczoną niepełnosprawność w stopniu znacznym, a dodatkowo niesamodzielność. Ale ustawa o rehabilitacji i tak definiuje ten stopień przez niezdolność do samodzielnej egzystencji. Takich osób jest około miliona. To także ludzie starsi, w wieku poprodukcyjnym, ale są też osoby, które mogą pozwolić sobie na to, by pracować zawodowo. Te grupy są zróżnicowane, np. w przypadku rencistów socjalnych renta bywa orzekana nie tylko dla osób ze znaczną niepełnosprawnością, ale także umiarkowaną. Na pewno to ograniczenie postulatów jest bardziej sprawiedliwe. Te osoby są na socjalu, a ich potrzeby rehabilitacyjne często są niezaspokojone. Czyli oba postulaty są ograniczane teraz do tej samej grupy rencistów socjalnych, których niepełnosprawność powstała w okresie dzieciństwa.
Czyli można powiedzieć, że postulaty są racjonalne?
Sytuacja osób niepełnosprawnych jest jednym z największych zaniedbań polityki społecznej od wielu lat. Także poprzedni rząd przez dwie kadencje niewiele zrobił poza gestami symbolicznymi, takimi jak ratyfikacja konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych czy miejsca parkingowe dla nich. Te najważniejsze problemy, zwłaszcza rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym, także dorosłym, to biała plama w polityce społecznej naszego kraju. Polityka ta poszła w złym kierunku, zgodnie z poglądem, że opieka to obowiązek rodziny, ewentualnie kwestia obowiązku alimentacyjnego. Dopiero jak rodzina sobie nie radzi, wkracza państwo, co dotyczy głównie pomocy socjalnej. To fałszywie pojmowana zasada pomocniczości, gdyż niepełnosprawność jest zdarzeniem losowym. Rodziny dzieci niepełnosprawnych to grupa bardzo narażona na wykluczenie społeczne.
Budżet stać na spełnienie tych postulatów?
Na ile śledzę proces legislacyjny, a zajmuję się tym zawodowo, nie sądzę, by ustawa budżetowa na rok 2019 mogła pomieścić zwiększenie wydatków na ten cel o 2 mld zł. 600 mln zł na podwyższenie rent socjalnych już zostało obiecane i czy będzie pochodziło ze słynnej daniny solidarnościowej, czy z większych wpływów z VAT, ma znaczenie drugorzędne. Rozumiem, że rząd ocenia ten postulat jako możliwy do spełnienia. Ale czy rząd znajdzie 1,6 mld zł, to pytanie do ministra finansów.
Jakie błędy popełnili rządzący, że protest ponownie ląduje w Sejmie?
Te postulaty nie są nowe. One były zgłaszane przy poprzednim proteście w 2014 r. Ówczesny rząd powiedział: „Zakończycie protest, to spełnimy jeden z waszych najważniejszych postulatów”, którym okazało się podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego dla rodziców. Przed 2014 r. ci rodzice protestowali w tej sprawie kilka lat. Później rząd uznał sprawę za załatwioną, resztę postulatów scedowano na rozmowy z resortem pracy. Rodzice przyjeżdżali na konsultacje z urzędnikami, ale byli coraz bardziej poirytowani, bo nie było mowy o realizacji kolejnych istotnych postulatów. Jeśli coś się udało, to dotyczyło spraw drobniejszych. Te postulaty wróciły w nowej kadencji.