Stopniowe wprowadzenie zakazu handlu w niedziele nie budzi wątpliwości. Docelowo, czyli począwszy od 1 stycznia 2020 r., z zakazu zwolnionych będzie maksymalnie sześć niedziel: ostatnie w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu, a także dwie kolejne poprzedzające Boże Narodzenie i jedna poprzedzająca Wielkanoc.
ZAGADNIENIE 1. KIEDY OBOWIĄZUJE
W które niedziele w 2018 r. i w kolejnych latach nie będzie obowiązywać zakaz handlu?
STANOWISKO URZĘDÓW
Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. poz. 305) przewiduje stopniowe ograniczanie liczby niedziel, w które handel i wykonywanie pracy w handlu będzie dozwolone:
1) do końca 2018 r. zakaz nie będzie obowiązywać w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca, a także w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc;
2) w 2019 r. – zakaz nie będzie obowiązywać w ostatnią niedzielę każdego miesiąca, a także w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc;
3) od 2020 r. – zakaz nie będzie obowiązywać w ostatnią niedzielę stycznia, kwietnia, czerwca i sierpnia każdego kolejnego roku kalendarzowego, a także w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc.
Ustawa przewiduje także przypadki, w których handel i wykonywanie pracy w handlu będzie dozwolone w każdą niedzielę, poczynając od marca 2018 r. Jeżeli zatem placówka handlowa znajdzie się w wykazie zamieszczonym w art. 6 ust. 1 ustawy – oznacza to, że od dnia 1 marca 2018 r. może być otwarta we wszystkie niedziele i święta.
OCENA EKSPERTÓW
Katarzyna Dobkowska, radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski Paruch
Stopniowe wprowadzenie zakazu handlu w niedziele nie budzi wątpliwości. Docelowo, czyli począwszy od 1 stycznia 2020 r., z zakazu zwolnionych będzie maksymalnie sześć niedziel: ostatnie w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu, a także dwie kolejne poprzedzające Boże Narodzenie i jedna poprzedzająca Wielkanoc. Należy bowiem pamiętać, że także w niedziele objęte wyjątkiem od zakazu handlu (czyli np. w 2019 r. ostatnie w każdym miesiącu oraz przedświąteczne) handel będzie zabroniony, jeżeli w tym dniu przypadnie święto. Tak będzie już w kwietniu br., kiedy to 1 kwietnia przypadnie Wielkanoc – a zatem będzie to niedziela niehandlowa, w wyniku czego w tym miesiącu zakaz obejmie cztery z pięciu niedziel.
ZAGADNIENIE 2. KOGO OBEJMUJE
Do jakich osób ma zastosowanie ustawa?
STANOWISKO URZĘDÓW
Ustawa ma zastosowanie do pracowników, pracowników tymczasowych, a także innych osób fizycznych, które wykonują pracę na podstawie umów prawa cywilnego – wykonujących odpłatną pracę u przedsiębiorcy wykonującego zarobkową działalność handlową.
OCENA EKSPERTÓW
Łukasz Chruściel, radca prawny, partner kierujący biurem kancelarii Raczkowski Paruch w Katowicach
Rzeczywiście, z przepisów ustawy wprost wynika, że ograniczenia dotyczą wykonywania określonych czynności przez pracowników, pracowników tymczasowych oraz osoby fizyczne (w tym także pracowników tymczasowych) zatrudnione na podstawie umów prawa cywilnego (takich jak np. umowy: zlecenie, o dzieło, o świadczenie usług). Ustawa nie ogranicza zatem prowadzenia handlu przez osoby fizyczne działające samodzielnie, we własnym imieniu i na własny rachunek. Stanowisko MRPiPS i PIP jest jednak mylące w zakresie w jakim ogranicza zastosowanie ustawy tylko do pracy odpłatnej, podczas gdy z jej art. 4 wprost wynika, że także nieodpłatne powierzanie wykonywania pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem w niedziele i święta jest zakazane.
ZAGADNIENIE 3. PLACÓWKA HANDLOWA
W art. 3 pkt 1 ustawy placówkę handlową zdefiniowano jako „obiekt, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem”. Czy oznacza to, że aby dany obiekt został uznany za placówkę handlową, muszą być w nim prowadzone łącznie handel i inne czynności związane z handlem?
STANOWISKO URZĘDÓW
W placówce handlowej nie muszą być łącznie prowadzone handel i czynności związane z handlem. W przypadku tego samego przedsiębiorcy wykonywanie czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją nie musi występować w tym samym miejscu, w którym są wykonywane czynności bezpośrednio związane z handlem. Od organizacji pracy, jaką przyjął dany przedsiębiorca, a także od posiadanych przez niego warunków lokalowych, może bowiem zależeć, czy prowadzona przez niego działalność handlowa będzie skupiona w jednym, czy też w kilku obiektach.
Nie wydaje się słuszne przyjęcie, że odmienna od punktu prowadzenia sprzedaży lokalizacja powierzchni magazynowej, a także przypisanie tej powierzchni do kilku sklepów powoduje automatycznie niepodleganie pracy tam wykonywanej zakazom wynikającym z art. 5 ustawy. Przyjęcie innej interpretacji umożliwiłoby omijanie tego przepisu poprzez taką organizację placówek handlowych, aby część ich funkcji, niezwiązanych bezpośrednio z prowadzeniem sprzedaży, została wydzielona lokalowo.
OCENA EKSPERTÓW
Agata Mierzwa, adwokat, partner w praktyce prawa pracy kancelarii Domański Zakrzewski Palinka
Wyjaśnienia MRPiPS i PIP bez wątpienia wskazują, jakie były intencje i zamierzenie ustawodawcy – zakaz podejmowania w niedziele jakichkolwiek czynności związanych z handlem. Problem polega jednak na tym, że interpretacja nijak ma się do brzmienia przepisu. Definicja placówki handlowej mówi o obiekcie, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem. Ustawodawca wprowadził zatem wymóg spełnienia dwóch przesłanek łącznie – na co wskazuje użycie spójnika „oraz”. To oznacza, że magazynowanie odbywające się w odrębnym obiekcie (magazynie), niepołączone ze sprzedażą, nie jest w obecnym brzmieniu objęte zakazem. Co ciekawe, podczas gdy przepis odwołuje się do jednego obiektu, interpretacja mówi o kilku obiektach, co jest sprzeczne z jego wyraźnym brzmieniem. Tak sformułowana interpretacja jest zatem nieprzekonująca. Ustanawiany przez ustawę zakaz, jako wyjątek od zasady swobody działalności gospodarczej, nie powinien być interpretowany rozszerzająco, jak chciałby autor interpretacji. Po drugie, przepisy administracyjne, do jakich zalicza się definicja placówki, nie zawierają ogólnej klauzuli obejścia prawa, na którą na wyrost się powołano.