Ustawa z 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 107) wprowadza do polskiego systemu prawnego nowe rozwiązania związane z mobilnością pracowników zagranicznych w ramach UE, które wynikają z dyrektywy 2014/66/UE (tzw. dyrektywa ICT). Szerzej pisaliśmy o tym w Tygodniku Gazeta Prawna z 19-21 stycznia 2018 r. (DGP nr 14). Nowelizacja ta ma jednak również na celu usprawnienie i doprecyzowanie niektórych dotychczasowych procedur imigracyjnych, biorąc pod uwagę praktyczne doświadczenia urzędów i cudzoziemców w stosowaniu obowiązujących przepisów. Poniżej opisujemy najważniejsze z nich z punktu widzenia pracodawców i samych cudzoziemców.
12 LUTEGO 2018 tego dnia wchodzi w życie większość przepisów nowelizacji ustawy o cudzoziemcach
Cudzoziemiec jedyną stroną postępowania
Obecnie: Z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy zawsze występuje cudzoziemiec, który jest stroną postępowania administracyjnego. Tymczasem w procesie uzyskania jednolitego zezwolenia na pobyt i pracę wojewodowie za stronę postępowania uznawali również podmiot powierzający pracę i tym samym zapewniali pracodawcy czynny udział w postępowaniu o wydanie zezwolenia na pobyt i pracę (np. umożliwienie zapoznania się ze zgromadzonym materiałem oraz doręczenie kopii decyzji).
Nowe przepisy: Wgląd w dokumentację oraz materiał zgromadzony w postępowaniu będzie miał tylko cudzoziemiec lub jego ustawowy pełnomocnik. Pozwoli to na skrócenie procedury oraz zmniejszenie kosztów administracyjnych związanych z wysyłaniem dokumentów do pracodawcy.
! Obecnie, w sytuacji gdy cudzoziemiec kończy pracę u danego pracodawcy w terminie wcześniejszym niż data wydanej jednolitej decyzji na pobyt i pracę, to obcokrajowiec powinien poinformować wojewodę, który wydał decyzję, o zakończeniu pracy w terminie 15 dni roboczych. Mimo to zdarzało się niejednokrotnie w praktyce, że pracodawcy z tzw. ostrożności procesowej informowali urzędy o rozwiązaniu umowy o pracę z cudzoziemcem mającym zezwolenie na pobyt czasowy związany z pracą. W świetle zmienionych przepisów nie powinno być już wątpliwości, że pracodawca nie ma żadnego obowiązku wobec wojewody wynikającego z rozwiązania umowy o pracę z cudzoziemcem wykonującym pracę na podstawie zezwolenia na pobyt i pracę.
Ważne!
W przypadku zmiany warunków pracy cudzoziemca (np. stanowiska, zmniejszenia wynagrodzenia za pracę czy też wymiaru czasu pracy) to na cudzoziemcu, a nie pracodawcy, spoczywa obowiązek zmiany decyzji wojewody przed wejściem w życie zaproponowanych przez pracodawcę zmian dotyczących zatrudnienia.
Test rynku pracy to nie brak formalny
Obecnie: Niektóre dokumenty niezbędne do wydania decyzji administracyjnej muszą być przedłożone w trybie uzupełnienia braków formalnych. Braki te należy usunąć w określonym terminie od dnia złożenia wniosku (nie krótszym niż 7 dni). W przypadku nieuzupełnienia brakujących dokumentów w wyznaczonym terminie wniosek jest pozostawiony bez rozpatrzenia (procedura nie rozpoczyna się). Za braki formalne w procedurze uzyskania zezwolenia na pobyt uznaje się brak: fotografii cudzoziemca, opłaty za wydanie decyzji, oryginału paszportu. W przypadku jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę do braków formalnych zalicza się dodatkowo także brak informacji starosty o braku zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy. Uzyskanie tej informacji zajmowało nawet trzy tygodnie lub dłużej (ze względu na opóźnienia po stronie urzędów pracy), co niosło ryzyko niedotrzymania terminu do uzupełnienia braków formalnych. Problematyczne było też to, że jedynie pracodawca mógł wystąpić do urzędu o informację starosty, a stroną postępowania w procedurze zezwolenia na pobyt czasowy i pracę był cudzoziemiec.
Nowe przepisy: Powyższy wymóg zostanie zniesiony, co powinno być ułatwieniem w toczących się procedurach imigracyjnych.
Wystarczy oświadczenie pracodawcy
Obecnie: W procesie uzyskania zezwolenia jednolitego na pobyt i pracę jednym z wymaganych dokumentów jest umowa o pracę cudzoziemca z pracodawcą. Powyższy wymóg nie stanowi kłopotu dla cudzoziemców, którzy już wykonują pracę w Polsce na podstawie umowy o pracę z danym pracodawcą (np. na podstawie zezwolenia na pracę). Problem pojawiał się jednak w przypadku obcokrajowców, którzy nie wykonują jeszcze pracy w Polsce dla danego pracodawcy. Obowiązujące przepisy umożliwiają im bowiem legalną pracę dopiero po uzyskaniu decyzji wojewody udzielającej zezwolenia na pracę i pobyt. Przy czym udzielenie zezwolenia jest uzależnione od przedstawienia przez cudzoziemca umowy o pracę z przyszłym pracodawcą. Ta zaś ma określać warunki zatrudnienia, w tym termin rozpoczęcia pracy, co może nastąpić dopiero po uzyskaniu zezwolenia.
Cudzoziemcy byli więc zobowiązani do podpisywania umów z hipotetyczną datą rozpoczęcia pracy, która często była trudna do określenia ze względu na urzędową procedurę. W praktyce zdarzało się niejednokrotnie, że urzędy wzywały cudzoziemców do zmiany daty rozpoczęcia pracy, która była określona w umowie, ze względu na długi okres postępowania, co było uciążliwe dla cudzoziemca i jego przyszłego pracodawcy.
Nowe przepisy: Znoszą konieczność podpisywania umowy o pracę na etapie procedury udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Dane pracodawcy oraz warunki dotyczące zatrudnienia, takie jak: nazwa stanowiska, wynagrodzenie i wymiar czasu pracy, będą pozyskiwane przez wojewodów z załącznika nr 1 do wniosku o udzielenie zezwolenia. To niewątpliwie dobre rozwiązanie uprości i skróci toczące się postępowania.
Drugi pobyt czasowy nawet na cały okres studiów
Obecnie: Pierwsze zezwolenie na pobyt czasowy w związku z kształceniem się na studiach w Polsce udzielane jest na 15 miesięcy. Natomiast okres ważności kolejnego zezwolenia nie jest określony ustawowo. W praktyce cudzoziemcy otrzymują kolejne takie zezwolenia przy kontynuacji studiów tylko na rok.
Nowe przepisy: Wprowadzają możliwość udzielenia kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy w celu nauki na okres studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich przedłużony o trzy miesiące – jednak nie dłużej niż na trzy lata. Niewątpliwie wprowadzone zmiany będą bardzo korzystne dla cudzoziemców studentów, którzy nie będą już musieli uzyskiwać zezwoleń na pobyt na każdy rok studiów.
1 rok bezpośrednio po zakończeniu studiów – na taki okres – zgodnie ze znowelizowanymi przepisami – będzie mógł uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy cudzoziemiec, który jest absolwentem polskiej uczelni i poszukuje pracy na terytorium Polski
Prostsze formalności przy łączeniu rodzin
Obecnie: Obowiązujące przepisy jasno określają, że z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy dla członków rodziny (w związku z łączeniem rodzin) musi wystąpić cudzoziemiec, który przebywa w Polsce m.in. na podstawie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub na pobyt czasowy przez okres co najmniej dwóch lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pobyt czasowy dla rodziny. W praktyce oznacza to, że członek rodziny nie może samodzielnie ubiegać się o pobyt czasowy, a stroną postępowania jest osoba, z którą przebywa on w Polsce. Powyższa praktyka jest dość kłopotliwa z uwagi na to, że cudzoziemiec, do którego dołączył w Polsce członek rodziny, musiał każdorazowo osobiście stawić się w urzędzie w celu złożenia wniosków dla swojej rodziny, mimo że członkowie rodziny m.in. mieli obowiązek złożenia odcisków palców. Dodatkowo po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy konieczne było złożenie oddzielnego wniosku o wydanie karty pobytu, co w znacznym stopniu wydłużało proces.
Nowe przepisy: Zezwalają cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce na samodzielne ubieganie się o zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną. Dodatkowo z chwilą udzielenia zezwolenia urząd automatycznie rozpoczyna procedurę druku karty pobytu – już bez konieczności składnia dodatkowego wniosku. Zmiany te są bardzo korzystne dla cudzoziemców, gdyż nie tylko ograniczą konieczność osobistego stawiennictwa cudzoziemca w urzędzie przy procedurach dotyczących członków rodziny, lecz także znacznie skrócą cały proces związany z udzieleniem zezwolenia na pobyt.