Mój były pracownik, zatrudniony wcześniej na stanowisku montera, skierował przeciwko mnie pozew do sądu o rzekome zaległe wynagrodzenie w wysokości 2 tys. zł (zgodnie z umową o pracę przysługiwało mu wynagrodzenie minimalne). Moim zdaniem pieniądze te mu się nie należą. Został bowiem zwolniony w związku z tym, że był pod wpływem alkoholu w trakcie wizyty u kontrahenta. Ponadto wskutek naruszenia obowiązującego w tej firmie regulaminu pracy (w zakresie przepisów bhp) spowodował też szkodę – musiałem więc pokryć koszty naliczonej przez kontrahenta kary umownej w wysokości 6 tys. zł. Potrąciłem mu tę kwotę z wynagrodzenia. Przy czym dysponuję popisanym przez podwładnego oświadczeniem o ponoszeniu przez niego odpowiedzialności materialnej, w którym wyraził on zgodę na pokrycie strat poprzez potrącenie z pensji wszelkich kar. Były pracownik w pozwie wskazał jednak m.in., że potrącenie to nastąpiło niezgodnie z kodeksem pracy. Czy jego powództwo jest zasadne?
Sytuację tę należy oceniać przede wszystkim w kontekście art. 87 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Zgodnie z treścią par. 1 tego przepisu z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108.
Potrąceń dokonuje się w ww. kolejności, ale w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
Z kolei, jak wynika z art. 871 par. 1 k.p., wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy (po odliczeniu składek na ZUS oraz zaliczki na PIT) – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2) 75 proc. minimalnego wynagrodzenia (przy pełnym etacie) – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3) 90 proc. minimalnego wynagrodzenia (przy pełnym etacie) – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.
Wreszcie na uwagę zasługuje art. 91 par. 1 k.p., który stanowi, że należności inne niż wymienione w art. 87 par. 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. W przypadku gdy takie należności są potrącane na rzecz pracodawcy, to zgodnie z par. 2 pkt 1 powołanego przepisu należy zachować kwotę wolną od potrąceń, którą wyznacza minimalne wynagrodzenie za pracę – tj. obecnie 2 tys. zł.
Tym samym takie należności mogą być potrącane na rzecz zatrudniającego jedynie powyżej tej kwoty wolnej.
Mając na względzie ww. przepisy, z wysokim prawdopodobieństwem można przyjąć, że pracodawca naruszył regulacje dotyczące potrąceń z wynagrodzenia. Zauważmy bowiem, że warunkiem potrącenia określonej kwoty jest zasadniczo zgoda pracownika na jego dokonanie. Nie wydaje się jednak prawidłowym, aby uznać, że pracownik wyraził taką zgodę odnośnie kary umownej, którą został obciążony jego pracodawca. Jak wskazał Sąd Rejonowy w Bełchatowie w wyroku z 15 listopada 2016 r. (sygn. akt IV P 25/16): „Nie ma charakteru takiej zgody oświadczenie pracownika o odpowiedzialności materialnej, które podpisał. Oświadczenie to ma jedynie charakter ogólnej deklaracji, co do wyrównania przez pracownika strat pracodawcy, powstałych z winy pracownika”. W wyroku tym SR zaakcentował również, że pozwany pracodawca powinien uzyskać na piśmie zgodę pracownika w odniesieniu do konkretnej sytuacji i konkretnej kwoty potrącenia. Podobny kierunek interpretacyjny wynika z wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 grudnia 2016 r. (sygn. akt VIII Pa 120/16), w którym sąd ten przypomina, że tzw. umowne potrącenie właściwe zostało w sposób wyraźny dozwolone w art. 91 k.p., który stanowi, że zgoda na nie musi zostać wyrażona przez pracownika na piśmie. Zatem nie może być ona ogólna, blankietowa, lecz na potrącenie konkretnie oznaczonej należności.
Niezależnie od powyższego, w sytuacji przedstawionej przez czytelnika nie spełniono również innego koniecznego warunku potrącenia z wynagrodzenia. Mianowicie chodzi o kwotę wolną od potrąceń (na konieczność jej zachowania przy potrącaniu z wynagrodzenia zwrócił też uwagę SR w Bełchatowie w powołanym wyżej wyroku). W opisanej na wstępie sytuacji pracodawca dokonał potrącenia z przysługującego pracownikowi minimalnego wynagrodzenia za pracę, a takowe korzysta z ochrony przewidzianej w art. 91 par. 2 pkt 1 k.p. Reasumując, są podstawy do przyjęcia, że sąd może zasądzić od pracodawcy na rzecz pracownika kwoty dochodzone pozwem, tytułem wynagrodzenia za pracę. Potrącenie było bowiem dokonane w sposób niewłaściwy.
Podstawa prawna
Art. 87, art. 871 i art. 91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).