Nie ma możliwości uniknięcia kontroli przez inspektora sanitarnego dokumentacji dotyczącej badań lekarskich pracowników. Odmowę przedstawienia dokumentacji inspektor uzna po prostu za brak badań, a w konsekwencji nakaże ich przeprowadzenie.
Prowadzę zakład produkcji zniczy. Inspekcja sanitarna podczas kontroli w zakresie warunków zdrowotnych środowiska pracy nakazała mi złożenie m.in. orzeczeń lekarskich potwierdzających brak przeciwwskazań do pracy na hali pod rygorem decyzji nakazującej ich przeprowadzenie (profilaktyczne). Czy miała do tego prawo? Mam wątpliwości i zastanawiam się, czy nie odmówić okazania orzeczeń (mamy wszystkie badania). Jak się odwołać?
Podstawy działania inspekcji sanitarnej
Podstawy prawne do wydania decyzji w tym zakresie przez powiatowego inspektora sanitarnego wynikają z ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (dalej: u.p.i.s.), a przede wszystkim z jej art. 27. Z ust. 1 tego artykułu wynika, że w razie stwierdzenia naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych państwowy inspektor sanitarny nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie w ustalonym terminie stwierdzonych uchybień. Przy czym musi ową decyzję poprzedzić należytym postępowaniem.
Jak wskazał bowiem Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 17 lutego 2010 r. (sygn. akt II SA/Wr 482/09), do wydania decyzji na podstawie art. 27 ust. 1 u.p.i.s. konieczne jest uprzednie stwierdzenie przez organy inspekcji sanitarnej uchybień naruszających wymagania higieniczne i zdrowotne. Nakazując ich usunięcie, organ musi wskazać, na czym owe uchybienia polegają i z jakich przepisów wynikają egzekwowane przez niego obowiązki. Z kolei w art. 1 i 2 ustawodawca postanowił o otwartym katalogu zadań inspekcji z zakresu zdrowia publicznego. Zaś w art. 4 ust. 1 pkt 5 u.p.i.s. wprost wskazano, że do zakresu działania tego podmiotu należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczące warunków zdrowotnych środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy. Z powyższych regulacji należy wnioskować, że w zakres kontroli inspektora sanitarnego wpisuje się ustawowy katalog zadań, które on realizuje. W konsekwencji jest więc jak najbardziej uprawniony do wydania decyzji nakazującej przedsiębiorcy wykonanie badań profilaktycznych pracowników.
Obowiązki pracodawcy
Z podanego stanu faktycznego wynika, że nasz czytelnik kwestionuje podstawę prawną ewentualnej decyzji inspektora, możliwość prowadzenia przez niego kontroli w tym zakresie, ale ma również wątpliwości, czy inspektor może wydać decyzję nakazującą przeprowadzenie badań w razie odmowy przedstawienia orzeczeń lekarskich świadczących o badaniach profilaktycznych pomimo ich posiadania. W tym miejscu warto przypomnieć o powinnościach pracodawcy związanych z badaniami profilaktycznymi, które wynikają z kodeksu pracy. Traktuje o tym art. 229 par. 4 k.p., w którym postanowiono, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Z tym przepisem koreluje uprawnienie inspektora z art. 25 ust. 1 pkt 3 u.p.i.s., który przewiduje, że inspekcja w związku z wykonywaną kontrolą ma prawo żądania okazania dokumentów i udostępniania wszelkich danych. Takim dokumentem mogą być właśnie orzeczenia lekarskie świadczące o badaniach profilaktycznych pracowników.
Szeroki zakres uprawnień
Powiązanie przedstawionych norm prawnych wskazuje, że stanowisko przedsiębiorcy negujące zakres kompetencji inspektora nie jest właściwe. Inspektor sanitarny ma bowiem szeroki zakres możliwości kontrolnych. Jak zaakcentowano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 18 lipca 2016 r. (sygn. akt III SA/Kr 293/16): (....) „Niewątpliwie zakres przedmiotowej kontroli, to jest »warunki zdrowotne środowiska pracy« obejmował kontrolę warunków zdrowotnych w środowisku pracy, w tym także kontrolę, czy pracodawca przestrzega wymagań określonych w art. 229 par. 4 ustawy Kodeks pracy, odnoszących się do orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku”. Dodatkowo sąd podał, że taki zakres kontroli upoważniał pracowników inspekcji do żądania przedstawienia przez pracodawcę badań lekarskich pracowników. W ostateczności zaś przyjął, że: „Słusznie zatem organ kontrolujący potraktował odmowę wydania tych dokumentów za ich brak i słusznie wydał nakaz spółce wykonania badań profilaktycznych pracowników”. Z powyższego wynika, że brak jest możliwości uniknięcia kontroli orzeczeń lekarskich pracowników przez inspekcję sanitarną.
Odwołanie nie zmieni sytuacji
Zatem w razie zaniechania realizacji wezwania inspektora sanitarnego należy się liczyć z decyzją nakazującą wykonanie wspomnianego obowiązku. Istnieje możliwość wniesienia odwołania od takiej decyzji do właściwego miejscowo wojewódzkiego inspektora sanitarnego, ale za pośrednictwem inspektora powiatowego. Przewidziany termin wynosi 14 dni, licząc od doręczenia decyzji, a wniesienie odwołania skutkuje zasadniczo wstrzymaniem wykonania decyzji. W konsekwencji odwołanie rozpatruje wojewódzki inspektor sanitarny, a jego orzeczenia są już ostateczne. Ewentualne podważenie takiej decyzji jest możliwe tylko po złożeniu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Co jednak istotne, pomimo istnienia opisanego mechanizmu odwoławczo-skargowego wydaje się, że nie ma realnych możliwości na skuteczne uniknięcie realizacji żądań przedstawionych przez inspektora sanitarnego. Po prostu nie ma argumentów natury prawnej przemawiających za stanowiskiem przedsiębiorcy.
Podstawa prawna
Art. 1–2, art. 4 ust. 1 pkt 5, art. 27 ust. 1 ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1261).
Art. 25 ust. 1 pkt 3, art. 229 par. 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
