W polskim systemie prawnym funkcjonują dwa rodzaje płatnych urlopów związanych z narodzinami dziecka, czyli urlop macierzyński (podstawowy) oraz urlop rodzicielski. Kto i kiedy może ubiegać się o ich wykorzystanie?
Urlop macierzyński
Jest urlopem obligatoryjnym, co oznacza, że jego podstawowa część- 14 tygodni- musi zostać wykorzystana przez pracownicę. Istnieje jednak możliwość skrócenia łącznego wymiaru, co następuje w wyniku złożenia stosownego wniosku przez zainteresowaną. Długość trwania urlopu (w standardowym wymiarze) jest uzależniona od liczby urodzonych w jednym porodzie dzieci i może wynosić:
- 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie
- 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Prawo przewiduje również przypadki wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez ojca. Może to nastąpić w wyniku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka, ewentualnie w sytuacji, gdy nie jest ona w stanie samodzielnie opiekować się dzieckiem czy wymaga hospitalizacji.Istnieje także możliwość przekazania urlopu do dalszego wykorzystywania ojcu - musi ona jednak wykorzystać co najmniej 14 tygodni przerwy.
Co zrobić, by przejść na urlop macierzyński?
W odniesieniu do matki, wystarczy dostarczenie pracodawcy skróconego aktu urodzenia dziecka. Dokument należy też przedłożyć ZUS, jeśli posiada ona dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. W przypadku przejęcia urlopu macierzyńskiego przez ojca, koniecznym jest złożenie stosownego wniosku. Skorzystanie z takiego rozwiązania jest możliwe dopiero po pisemnej rezygnacji z części urlopu przez matkę - ma obowiązek zrobić to 7 dni przed przystąpieniem do pracy, dołączając zaświadczenie pracodawcy ojca, informujące o przejęciu urlopu macierzyńskiego przez drugiego rodzica.
Urlop ojcowski
O 2-tygodniowy urlop związany z narodzeniem dziecka może ubiegać się pracownik, który został ojcem. Musi go wykorzystać przed ukończeniem 1. roku życia przez potomka, co stanowi jedyny wymóg odnośnie do ram czasowych korzystania z tej przerwy.
Pisemny wniosek o urlop ojcowski należy złożyć w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Warto pamiętać, iż pracodawca jest zobligowany, by uwzględnić dokument.
Urlop rodzicielski
O urlop rodzicielski można ubiegać się dopiero po uprzednim wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze.
Sam urlop rodzicielski trwa 26 tygodni, niezależnie od ilości potomstwa narodzonego w trakcie jednego porodu. Wymiar ten można wykorzystać na kilka sposobów - w całości bądź w dowolnych częściach- jednej, dwóch lub trzech. Okres ich trwania może się różnić, z tym zastrzeżeniem, iż będą trwały co najmniej osiem tygodni i następowały bezpośrednio po sobie.
Urlop rodzicielski przysługuje obojgu rodzicom i to w ich gestii leży wybór sposobu jego wykorzystania. Mogą korzystać z niego samodzielnie - tylko jedno z rodziców, jednocześnie (maksymalnie 13 tygodni) lub dokonać rozdziału między sobą.
Kiedy złożyć wniosek o urlop rodzicielski?
W terminie nieprzekraczającym 14 dni po porodzie (bądź w dowolnym momencie jeszcze przed jego nastąpieniem) pracownik może ubiegać się o przyznanie urlopu rodzicielskiego, który nastąpi bezpośrednio po wykorzystaniu pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego. Należy w tym celu złożyć odpowiedni wniosek.
Wniosek o urlop rodzicielski można też złożyć w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem takiego urlopu.